Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 17]

Verslag der proefneemingen van den heer Quinquet, om regen, yzel, sneeuw en hagel, door middel der electriciteit, te vormen.

(Journal de Paris.)

De Proefneemingen, van welken wy hier verslag zullen geeven, zyn niet minder dan de welgelukte van den Natuurkundigen Heer quinquet, om Regen, Yzel, Sneeuw en Hagel, door middel der Electriciteit, te vormen. Men mag, op de beschouwing daar van, zeggen, ziet den Mensch tot het toppunt opgeklommen, om het geheim der Natuure te ontdekken, in het vormen deezer verschynzelen, en misschien op den weg om dezelve te bestuuren gelyk hy den Blixem afleidt. Hebben wy, in eenige opzigten, reden om de verloopene eeuwen de onze te wenschen, het is zeker niet ten aanziene der Weetenschappen.

De Natuurkundigen hebben de voortbrengende oorzaaken deezer wateragtige verhevelingen zoeken op te geeven: wy zullen met stilzwygen de onderscheide Stelzels voorby gaan, om ons niet op te houden dan met het nieuwe van den Heer quinquet. Eene bespiegeling, gewettigd door de beslissendste Proefneemingen.

Men weet dat de Electriciteit de oorzaak is van den Blixem. De Heer argant, Natuurkundige te Geneve, giste, nevens anderen, dat de Electriciteit ook den Hagel veroorzaakte: doch het ontbrak aan bevestigende proefneemingen. De Heer quinquet heeft dit, en heest meer, getoond, en zyne Waarneemingen strekken zich uit tot de voornaamste wateragtige verhevelingen.

Wanneer, dus luidt het bespiegelend Stelzel van deezen Heer, twee geëlectriseerde Wolken, de eene meer, de andere min geëlectriseerd, elkander ontmoeten, poogt de Electrike stoffe in evenwigt te geraaken, en zoekt de meer geëlectriseerde Wolk den overvloed van Electrike stofse mede te deelen aan de min geëlectriseerde Wolk: en die beiden vermengen zich. 't Is die schok, die verééniging, die schielyke overstorting, des overvloeds van Electrike stoffe van de eene Wolk in de andere, welke alle Wateragtige Verhevelingen hervoortbrengt; want de Natuur bedient zich van de eenvoudigste middelen, om groote

[p. 18]

uitwerkzelen te veroorzaaken. Indien deeze zamenkomst plaats heest in het warme gedeelte des Dampkrings, ontstaat 'er Regen; indien in het hoogere of Ysgewest, dan wordt de Hagel gevormd; indien het water in dampen zweeft en niet in wolken is zamengeperst, dan wordt Sneeuw en Yzel gebooren, en zomtyds Sneeuw en Hagel te gelyk.

Laaten wy de Proeven zien van den Heer quinquet, en alle deeze Verschynzels, niet gevormd in den Dampkring, maar in de Electrike bewerking van gemelden Heer.

De Heer quinquet neemt een vat met water, welks koude gebragt is tot achttien en een halven graad onder Zero. In 't zelve zet hy een glas, met water gevuld, ontlast daar in eene menigte van Electrike stoffe; maar haalt het op 't oogenblik weg om het weder te plaatzen in het vat met koud water, derwyze dat de Electrike stoffe alleen door het water van het glas gaat. 't Is deeze inlaating, deeze onttrekking, en, eindelyk, die schielyke doorgang der Electrike stoffe in het water, welke hetzelve in Hagel hervormt. Men ziet hier 't zelfde gebeuren, als of men 't glas, wanneer het hagelde, in de lugt gesteld hadt; het zou met Hagelsteenen en Water gevuld zyn.

Regen, in stede van Hagel, krygt men, de proeve neemende in eene gemaatigde lugt. De Heer quinquet, laat, ten dien einde, katoen water opslurpen, dit verbeeldt het water in een wolk opgehouden. Hy laat Electrike stoffe op deeze katoen werken, en, op 't oogenblik, dat de overvloed van Electrike stoffe zich ontlast heeft op deeze Kunstwolk, spreidt de Katoen zich uit, en laat het water, als een Regen, vallen.

Om Yzel te vormen, laat de Heer quinquet water, tot damp gebragt in een ontvanger, in 't bovengemelde vat met koud water brengen. Op 't oogenblik wordt het binnenste van den Ontvanger met weezenlyken Yzel bedekt: de Proeve voortzettende, maakte hy eene hoeveelheid van Sneeuw, zo dat het glas 'er mede vervuld was: op 't oogenblik werd deeze Sneeuw veranderd in Hagel; hy ontlastte, even als in de voorgaande Proefneemingen, eene hoeveelheid Electrike stoffe in het glas, 't welk de Sneeuw bevatte.

Van dertien Proeven, door den Heer quinquet genomen, om Water in Hagel te hervormen, waren hem slegts twee ten vollen gelukt: dit zelfde gebeurt, misschien, en

[p. 19]

zeer gelukkig voor ons, in de Natuur: ik wil zeggen dat het voor haar, even als voor onzen Natuurkundigen, bezwaarlyk valle, op zodanig eene wyze de Electrike stoffe van de eene Wolk in de andere over te doen gaan, dat 'er Hagel uit volge, welke anders niet valt.

De Heer quinquet trekt, uit zyne Proefneemingen, dit gevolg, 't welk vreemd luidt; doch iet groots in zich heeft. Wy kunnen, door middel van Afleiders, onze Huizen tegen den Blixem beschutten; doch deeze Staaven, welke strekken om de Electrike stoffe uit de wolken te trekken, kunnen niet werken tot in de hoogere lugtgewesten, waar zich de onweeren vormen. Misschien zou de AErostatische Bol, door de Heeren de montgolfier uitgevonden, geschikt op eene wyze dat dezelve ten Afleider kon dienen, daar dezelve tot eene zo verbaazende hoogte opklimt, de hoogste wolken kunnen ontlasten van de Electrike stoffe, en nederwaards brengen in een kom, een put, een meir, eene rivier, en dus onze Wynstokken en Velden met Gewassen beschutten voor Hagelbuijen, honderdmaal nadeeliger dan de Blixem. Dit gebruik, indien de Proeven, in 't groot genomen, voldoen, zal ten antwoord kunnen strekken op de Vraage. Van welk nut is het werktuig van de Heeren de montgolfier?