Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Beschryving van Neder-Calabrie, enz. in de Landstreeken van Messina en de nabyliggende Eilanden. Iste en IIde Asdeeling, met Kaarten. Te Amsterdam, by W. Holtrop, 1783. 92 bladz. in groot octavo.

Een gevoelig hart, getroffen door de rampen der schriklyke Aardschokken, onlangs Neder-Calabrie en Messina overgekomen, vondt zich opgewekt daarvan een Tafereel te maalen. Om de Leezers te beter in staat te stellen tot een recht begrip van de zwaarte der onheilen, die ongelukkige Inwooners overgekomen, oordeelde hy het niet ondienstig, hun met die Landen vooraf bekend te maaken en dezelve in tweeërlei opzigten af te beelden, in de twee thans afgeleverde Afdeelingen. - De Eerste beschouwt deeze gefolterde Gewesten in dezelver Alouden Toestand, en toont hoe dezelve reeds van de vroegste tyden af tooneelen van verwoesting en omkeering geweest zyn. - De Tweede schetst ons de laatere gesteldheid dier Landen, tot op het noodlottig Tydstip der Omkeering in den voorleden Jaare. Deeze Twee Afdeelingen, vergezeld van twee Kaartjes, daartoe betrekkelyk, dienen om den Leezer voor te bereiden tot eene breedvoerige beschryving des Jongsten Rampspoeds, en dus tot de Derde Afdeeling, welke nog te wagten staat, en ten welker opzigte de Schryver, in het Voorberigt, verklaart.

[p. 602]

‘De dagelyks inkomende berigten, buiten andere omstandigheden, die tot den Leezer geene betrekking hebben, kunnen ons de Derde Afdeeling nog niet ter hand doen stellen. - Vertrouw, dat wy, om nauwkeurig te zyn, ons langzaam spoeden.’

Wat het afgeleverd gedeelte betreft. Oude Aardryksbeschryvers en Dichters staan den Vervaardiger van dit Werkje tot de eerste Afdeeling ten dienste. De aanmerkelykste plaatzen worden verduitscht medegedeeld, en de anders dorre Plaatsbeschryvingen, door de eene en andere Gebeurtenisse, die Plaatzen overgekomen, verleevendigd: langwyligheid is vermyd. - In de Tweede Afdeeling heeft men gebruik gemaakt van de beste en nieuwste berigten.

Laaten wy, uit eene en andere Afdeeling, overneemen wat 'er van Messina gezegd wordt. ‘De oudste naam der Stad Messana, thans Messina, was Zancle, betekenende een Zeis, waar mede de Maaijers het Kooren assnyden. Het zy om de gedaante der Landtong, aan welker overzyde zy gelegen was, die de gedaante van dat werktuig des Landbouws hadt, het zy tot den ryken overvloed van graanen, waar mede zy Italie voorzag, het zy naar den Koning zanclus (Sil. Ital. Lib. XIV. 195.) De Stad Messena, of Messana, is gesticht, door de Messanische Peloponnesers, van welke zy haaren naam ontleend heefe. In de vroegste tyden heeft deeze Stad reeds veel door de pest geleden. Maar door de Samniten, die zich daar ter nederzetten, wierdt die verwoesting eenigzins geboet. (Cluv. Lib. III. Cap. 4.) - De Romeinen gebruikten deeze Stad als hunne verschanssing en wykplaats in de Punische Oorlogen. Misschien had de Natuur nimmer schooner en geschikter ligplaats voor Schepen gevormd dan de inham van Messana. - De Messaniers hebben ook eenigen tyd den naam van Mamertiners gedraagen, en de Wyn dier Stad was zeer beroemd onder den naam van Mamertynschen Wyn. - Men wil dat de Dichter ibycus in deeze Stad gebooren is, schoon hy by anderen een Rheginer genoemd wordt. Deeze verviel, op zekeren tyd, in de handen van Struikroovers, op het oogenblik dat zy hem ombragten, riep hy eenige Kraanvogels, die boven zyn hoofd vloogen, als getuigen aan van den doodslag, die aan hem begaan wierd. - Zyne moordenaars, zich eenigen tyd daar naa op een markt bevindende, zagen eenige Kraanvogels: Ziet daar, riep 'er een, de wreekers van

[p. 603]

ibycus! dit werd door eenen vreemden gehoord, die hier op nader aandringende, en een verlegen antwoord ontvangende, hun den rechter aandiende, die, naa door de pynbank de belydenis afgeperst te hebben, hun de verdiende straf deedt ondergaan. - Dit geval werd by de Grieken tot een spreekwoord: Αἰ ἰβύκου γέϱαοι, de Kraanvogels van ibycus, 't geen zy gebruikten als door een vreemd en onvoorzien geval een misdaad werd uitgebragt, en de schuldige de verdiende straf onderging. (Strabo, Lib. IV. Cellarius, Lib. II. c. 12. Silius Italicus, XIV, c. 195. Cluverius, Lib. III. c. 41. Erasmi Adagia. c. 724).’

Dezelfde Stad wordt in de Tweede Afdeeling nader in deezervoege beschreeven. ‘In de Faro di Messina ligt, schuins over de Stad Reggio, een Landtong, vormende een der beste en schoonste havens van de waereld: men wil dat 'er duizend Schepen, veilig voor alle winden en jaargetyden, kunnen liggen. Ook was deeze haven zeer versterkt met een kasteel, door de Spanjaarden gebouwd op dat gedeelte, waar de Landtong aan de kust is vastgehegt, buiten nog vier kleine Forten, die den ingang van de haven bestryken; hier by lag het Lazaret of Ziekenhuis, in volle zee op paalen gebouwd. Het was een groot, ruim en gemaklyk gebouw. Het water in de kom, door de Landtong gevormd, is altoos effen en vlak, daar men uit een zee komt, waar alles loeit en brult, daar de Echo's op de rotzen en klippen het afgryzelyk geluid verdubbelen. Aan het einde van die Landtong stondt ook nog een vuurbaak, om de Schippers tegen de nadering van den draaikolk Charybdis te waarschuwen. Aan den overkant van deeze Landstreek deedt zich een der fraaiste kaaden op, die ooit te aanschouwen zyn; en deeze schoonheid nam zyn oorsprong uit den fraaien aanleg van de Stad, die een Paleis scheen te zyn, met een voorgevel van bykans duizend schreden lengte. De huizen aan de haven waren van vier verdiepingen, allen naar dezelfde evenredigheid der bouwkunde gesticht, en deeze vormden dat heerlyk gezigt, 't geen de Messiners met reden den naam van Schouwtooneel gaven.

‘Voorts was Messina een Aartsbischoplyke Stad, voorzien van Mannen- en Vrouwen-Kloosters, - de huizen waren 'er gemaklyk, de leevensmiddelen overvloedig en goedkoop. - 'Er waaide een wind met de aangenaamste geuren opgevuld, door de kruiden veroor-

[p. 604]

zaakt, die op de Messinische velden wieschen: de Heer brydone geeft 'er eene beschryving van, zo uitlokkende, dat wy niet nalaaten kunnen een klein gedeelte den Leezeren, die hem niet bezitten mogten, mede te deelen. ‘De Messiners hebben ook eene groote verscheidenheid van bloemheesters, byzonder hebben zy 'er een in grooten overvloed, welken ik my niet herinner ooit te vooren gezien te hebben. Hy draagt een schoone en ronde vrugt, van eene helder geele kleur; zy noemen dezelve il Pomo d'oro, of Gouden Appel. Alle de velden, rondom Messina, zyn bedekt met de malste witte Klaver, met eene verscheidenheid van balzemagtige en welriekende Planten doorweeven, die de lucht met de lieflykste geuren vervullen, en de wandelingen ten uitersten aangenaam maaken. Maar, 't geen opmerklykst is, wy hadden de meeste gewaarwording van deeze geuren, als wy op de haven wandelden, het welk evenwel op den grootsten afstand van deeze velden is.’ - De Heer pilati meldt, gelyk ook anderen, dat zy die geur op zee en in de Faro van Messina gerooken hebben. Egter dunkt het ons vreemd, dat die geur zynen oorsprong zou ontleenen, gelyk iemand den Heer brydone vermeldde, van het zout, door de hitte der zonne voortgebragt; een aangenaamen reuk, dien van vioolen gelyk, van zich geevende.

Elk der Leezers zou denken, dat Messina, zo schoon gelegen, zo wel gebouwd, een Stad van het grootste geluk en den bloeijendsten handel moest geweest zyn, tot op het oogenblik haarer korts voorgevallene verdelging. Zo was zy ook in de daad tot het Jaar 1743. Dit Jaar was voor haar zo noodlottig, dat 'er wel drie- en veertig duizend menschen, door de woede der pest, het leevenslicht verlooren hebben. - Dit heeft die Stad ontvolkt, en de helft der huizen stondt ledig van inwoonders, waarom de Graaf de borch 'er zeer aartig van zegt, dat Messina zich in deezen staat van kwyning vertoont, als een schoon lichaam van zyn leevenwekkenden adem beroofd. - De Hoofdkerk was nog een gedenkstuk der oude Normannen, die het Eiland Sicilie bewoond hebben. Zy scheen gesticht op eenen Heidenschen Tempel, en hadt, 't geen het zonderlingste is, de gedaante van een groot Schip met twee laage zyden; doch de kenners der bouwkunde verwerpen deezen smaak zeer verre, en schynen die Kerk alléén aan te merken als een duidelyk betoog van de gedrochtlyke bouwkunde der voorige dagen.