Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Het Oppergebied der Regeerders en des Volks beoordeeld en bepaald, door Mr. Wilhem Schorer. Te Middelburg, by, P. Gillissen en Zoon, 1784. In gr. octavo, 46 bladz. behalven nog 17 bladz. Bylagen.

Het onderwerp, hier op den tytel uitgedrukt, wordt in dit Stukje slegts oppervlakkig behandeld, en grootlyks door 't gezag van voornaame Schryvers aangedrongen. Ook dient het deswegens bygebragte, zo als 't ons, op het doorbladeren vandit Geschrift, toeschynt, voornaamlyk tot een grondslag ter billykinge van het gedrag van den Heer en Mr. Schorer, welke hier aan hegt zyne klagten over eenige abuisen in het bestier der Generaliteit; waartoe hy op de gelegde gronden geregtigd is.

Wat des Schryvers denkbeelden, over het oppergebied der Regeerders en des Volks, betreft, ze zyn na genoeg eenstemmig met die van den beroemden Regtsgeleerden Noodt, in zyne zo evengemelde Redenvoering over het Regt der opperste Magt; van welke hy ook, reeds by den aanvang, gewag maakt, als het Stuk waarin dit onder-

[p. 599]

werp bondiger dan elders beredeneerd wordt. Het geen hy beoogt komt, gelyk hy het zelf zamentrekt, hier op uit. ‘Dat de Regeeringen zyn om het volk; dat die in sommige zeer zwaare gevallen rekenschap moeten geven van haar doen en laten, dewyl zy voor lastaannemers moeten gehouden; dog dat hieromtrent met de uiterste omzigtigheid moet worden te werk gegaan. Als mede dat het in een gemeenebest aeer gevaarlyk is, wanneer een Minister, hy mag dan zelfs zoo kundig zyn, als men hem ook wensche, in aanzien en magt te hoog steigere.’ - Het hieromtrent gestelde past hy vervolgens toe op byzondere omstandigheden in de Generaliteit, welke toepassing het voornaamste oogmerk van dit Geschrift schynt te weezen.

‘Ik las, zegt hy, onlangs, met de uiterste verontwaardiging, in zeker tydschrift, dat de Roomschgezinden in de Generaliteit, door een ongehoorde en alleszints strafbare schraapzugt der Schouten of Drosten, op 't ongehoordste gevild worden: zoude men wel kunnen gelooven, dat zulk een verfoeilyk addergebroetsel in ons gemeenebest huisvestte? Ik vérheugde my, dat 'er iemand was, die het ongelukkig lot dier ingezetenen onder het gemeen bragt, of liever aan de wettige Souverainen van dat land ter verbetering aanprees: dan ik dagt te gelyk, het zyn niet alleen de Roomschgezinden, die in dat quartier hard behandeld worden, maar ook andere ingesetenen dezer republiek, aldaar goederen bezittende, hebben al mede groote reden van klagten: door dat, het zy met de diepste eerbied gezegd, Hun Hoog. Mog. te zeer het oor leenen aan Ministers (Consiliarii Principis) die wel buiten malice, en ook allerzekerst buiten eenig eigenbelang, maar voornamelyk ook uit geene genoegsame terriroriale kennis, of dat zy al mede worden misleid door hunne adviseurs, en dus ook buiten staat gesteld worden Hun Hoog. Mog. als Consiliarii behoorlyk te kunnen adviseeren. Dit evenwel doende is dat quartier in die gelukkige situatie niet als wel behoorde.’ - De Heer en Mr. Schorer bewyst dit door eenige voorbeelden, betrekkelyk tot het stuk van bedyking, en de belasting der Landen, met de daaruit ontstaane verschillen, en beslissingen ten nadeele der Ingezetenen: welke voorbeelden hy in 't breede ontvouwt en beredeneert, ter aantooninge van 't goed regt, dat den Ingezetenen in deezen behoorde te wedervaaren.

[p. 600]

‘Ik heb, zegt hy voorts ten besluite, Ik heb de vryheid genomen deeze bezwaaren aan het gemeen voor te dragen, en als een middel van redres aan het goedgunstig en aequitabel oog van H.H.M. zelve allernederigst over te geeven, en eerbiedig aan te beveelen: terwyl ik oprechtelyk betuig niet dan schoorvoetende hiertoe te zyn gekomen, dewyl de alleroormoedigste smeekschriften nietwes hebben kunnen uitwerken. Wy hebben reeds boven getoond, dat het vooral in eene republiek zeer schadelyk is, wanneer een Minister zig te veel credit aanmatigt, dewyl alle fauten, het zy door onkunde, hy zy door verkeerde raadgeeving, voor rekening blyven, niet van hem, maar van den Souverain: het geen, indien dit bestek het toeliet, zeer betoogbaar zou zyn. Dan met al het geposeerde vereenige ik my met het sentement van den kundigen Schryver de Courier van Europa n. 47. Het is geensints altoos, en hier voorzeker niet, het karacter en de personelyke ondeugd van hem, die als Opperhoofd der Maatschappy wordt aangezien; maar het is dikwerf de goddeloosheid zyner onderhoorigen, en de snoode inzigten der mindere dienaars van het Volk, die als wezentlyke oorzaken van den ondergang eener bloeijende Maatschappy moeten worden aangemerkt, &c. Ja ik geloof zelfs niet, want het tegendeel staat by my paalvast, dat 'er eenige malice plaats heeft gehadt, dewyl 'er nimmer eenig personeel eigen belang zelfs kan gepraesumeert worden: nemo gratis nequam: en dit laat my veel hoop over, dat men in de Generaliteit de abuisen zal verbeteren, dewyl ik niet geloof, dat 'er zulke raadgevers zyn, die zouden oordeelen, dat een Souverain nimmer moet te rug keeren; dezulken worden genoemd kwaade burgers en vyanden van het oppergebied.

Ik weet dat de Schryvers van het Staatsregt zeggen, dat men een reformateur der abuisen doorgaans nageeft, een ongemakkelyk man te zyn, een muitemaker, &c. maar een liefhebber der vryheid moet zig dat getroosten; kan hy die verkrygen en behouden, hy heeft een dierbaar kleinoodt gevonden; dat met het leven in eene gelyke schaal moet gelegd worden. Dan de Schryver van de Vryheid in den Burgerstaat, die byna over 54 jaaren in de groeve der aarde is nedergedaalt, klaagde (pag. 76.) dat in zyn tyd de zugt tot de Vryheid, weleer zoo hoog geschat, begon te verflaauwen, en byna geheel uitgedooft was: wel, is het 'er op gebeterd? neen! zy is in een diepe slaapzugt gevallen, en wel zoo gevaarlyk, dat de kundigste Arts aan

[p. 601]

haar leven zoude twyselen: egter in onze dagen geeft die eenige teekens van leven. Wel aan dan, Souverainen dezer vereenigde Provincien! hand aan 't werk: in onze dagen worden veele abuisen ter verbetering voorgedragen; indien men een gunstig oor aan die regtmatige klagten gelieft te leenen, weest ten vollen verzekert, Gy zult bemint, gëeert, en met een vry en vaderlandlievend hart gedient worden. Is 'er iemand, die andere abuisen aan den Souverain vermeent te moeten overleggen, dat het geschiede, niet met eene pen in bittere gal gedoopt, maar met die bescheidenheid en eerbiedt, die een regtgeaart burger aan zyne wettige Overheid verschuldigt is. Hier toe werke de voorzienigheid, die der Koningen harte neigt als waterbeken, ten goede mede.

Dit is de hartelyke wensch van hem, die het lieve Vaderlandt en deszelfs hooge Bestierders alle heil en zegen met nederige eerbiedt oprechtelyk toewenscht!’