Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Leerredenen over de Bergpredikatie van Jesus Christus. Door J.S. Vernede, in leven Bedienaar des Goddelyken Woords, in de Walsche Gemeente, te Amsterdam. Uit het Fransch vertaald, door J.G. Thin van Keulen. Vierde Deel. Te Amsterdam, by J. Allart, 1784. In gr. octavo, 348 bladz.

Met dit Deel loopen de Leerredenen van den Eerwaerden Vernede, over 's Heillands Bergpredicatie, ten einde; als behelzende het zelve 's Mans wel doorwrogte overdenkingen over Matth. VII. 3. en vervolgens tot aen het slot van dat Hoofdstuk. De Bergpredicatie zelve, afloopende met het 27^ste vers, heeft zyn Eerwaerde afgehandeld in XXXVIII Leerredenen; en hier by komen nog twee Leerredenen over vers 28 en 29, waerin ons bericht word, dat Jezus zyne predicatie eindigde, en welk ene uitwerking dezelve op de toehoorders had. In de eerste van die draegt zyn Eerwaerde voor, ene uitbreiding van de gehele Predicatie, welke geschikt is, om ons dezelve in den gehelen

[p. 531]

zamenhang onder 't oog te brengen, zo als dezelve voorheen stukswyze verklaerd is; 't welk ons 's Mans gedachten deswegens gereedlyk kan doen nagaen. En de laetste is byzonder ingericht, om, by het overwegen van derzelver uitwerking op de toehoorders, onze aendacht te vestigen op de voortreflykheid dezer Bergpredicatie van onzen Hemelschen Leermeester, in derzelver beschouwing, als ene voorbereiding tot de omhelzing van het Euangelie, en als ene zedekundige Redenvoering; in beide welke betrekkingen de Eerwaerde Vernede derzelver uitmuntendheid op ene overtuigende en treffende wyze ontvouwt. Dit strekt dan tevens ter bevestiginge van 't geen zyn Eerwaerde, meermaels, in zyne byzondere Leerredenen over des Heillands voorstellingen aengedrongen heeft, om ons te leeren opmerken, hoe voortreflyk dezelven zyn. - Zo bepaelt hy zich, by voorbeeld, in zyne Leerreden over Matth. VII. 12, byzonderlyk om ons het uitmuntende van dat voorschrift, Alle dingen die gy wilt dat u de menschen zouden doen, doet gy hun ook alzo, te doen gevoelen; ten welken einde hy ons de volgende overwegingen voor den geest brengt.

‘1.	Het is een eenvoudig voorschrift, naar de bevatting van alle verstanden geschikt.
2.	Het is ten hoogsten rechtmaatig, en legt eene verpligting op alle menschen.
3.	Het is byzonder klaar, en, terwyl het ons onzen pligt beveelt, doet het ons te gelyk denzelven kennen.
4.	Het is zeer uitgestrekt, en op eene groote menigte van gevallen toepasselyk.
5.	Eindelyk, het is krachtig, en stelt ons tevens byzondere en veel vermogende drangredenen voor, om het zelve op te volgen.’

Ieder dezer overwegingen breid zyn Eerwaerde leerzaem en nadruklyk uit, waervan zyne voorstelling der opgemelde vierde overweginge hier ter proeve kan strekken, dienende om te toonen, dat dit voorschrift zeer uitgestrekt, en op eene groote menigte van gevallen toepasselyk is.

‘A. Het is toepasselyk, op alle de pligten van onderlinge betrekking. - Gy allen, wien de naamen van Overheid of onderdaan, van Vader of kind, van Rechter of pleiter, van Leeraar of lidmaat, van Geneesheer of zieke, van Meester of dienstknecht toekomt; ô indien gy allen by het licht van deezen fakkel wandelde aan den eenen kant, gy zoudt niet begeeren gewelddaadige Over-

[p. 532]

heden, harde Vaders, onrechtvaardige Rechters, laauwe Leeraars, achtelooze Geneesheeren, noch straffe Meesters: aan den anderen kant gy zoudt niet begeeren wederspannige onderdaanen, ongehoorzaame kinderen, lastige pleiters, ondankbaare lidmaaten, onbillyke zieken, noch luije dienstknechten. En zyt gy allen oplettend genoeg, om, in de posten, welke de Voorzienigheid u heeft toebetrouwd, dat geene niet te doen, 't welk gy niet aarzelen zoudt in anderen te bestraffen, indien zy in dezelven gesteld waren?

B. Dit voorschrift is toepasselyk op alles, waarin het belang te pas komt. Heeft de verkooper, in zyne eischen, die goede trouw, welke hy zou willen dat men gebruikte als hy kogt? en heeft de kooper, in zyn bod, die eerlykheid, die naauwgezetheid, welke hy zou willen dat men had, als hy verkogt? Zou de ambachtsman aan den geenen, die hy in zynen dienst gebruikte, een evengelyk loon toewyzen, als hy van anderen begeert? en betaalen zy, die werklieden in hunnen dienst hebben, derzelver arbeid, even gelyk zy zouden wenschen, dat men den hunnen beloonde? Laat de schuldeischer die gemaatigdheid, dat geduld, dit mededoogen blyken, 't welk hy zou willen, dat men gebruikte, indien hy verpligt was van anderen te leenen? en betaalt de schuldenaar zyne schulden met die braafheid, die stiptheid, welke hy zou vorderen, indien hy anderen geld geschooten had?

C. Dit voorschrift is toepasselyk op alles wat den goeden naam betreft. - Zoudt gy willen, dat men genegen ware een ongunstig oordeel over u te vellen? dat men geloof sloeg aan alle de kwaade geruchten, welken men ten uwen nadeele verspreiden mogt? dat men, zonder noodzaake, uwe zwakheden aan anderen openbaarde? dat men uwe gebreken kwaadaartiglyk vergrootte? - Wel, waarom zoudt gy dan toch anderen meeten, met eene maate, waar mede gy niet wenschen zoudt, en met reden niet wenschen zoudt, dat anderen u zouden meeten? Is de eer van den geenen onder hen, die de geringste in schyn is, hem niet even dierbaar, als de uwe voor u dierbaar is? en heeft hy dezelve niet doorgaands des te wezenlyker noodig, naar maate hy meer afhanglyk is?

Myne Toehoorers! eene wydloopiger optelling zou ons te verre leiden. - Jesus heeft het gezegd: Dit is de Wet en de Profeeten; dit is een kort vertoog van alle onze pligten jegens onze evenmenschen. Gaat het zelve zorg-

[p. 533]

vuldig na, en gy zult moeten toestemmen, dat 'er niet ééne omstandigheid is, waarin het niet genoegzaam zy, om ons rechtmaatig, weldaadig, vriendelyk, barmhartig en dankbaar te maaken.

Dit is het nog niet alles. - Dit voorschrift is genoegzaam om veele gewetensgevallen op te lossen, waarin men, zonder het zelve, gevaar loopt eene verkeerde party te kiezen, en maar al te dikwils gekoozen heeft. Laat ons slechts één voorbeeld daarvan opgeeven. Deeze vraag: Is het geoorloofd iemand te vervolgen om den Godsdienst? heeft ze wel een ander antwoord noodig dan dit: Doet aan anderen, 't geen gy zoudt willen dat men u deed? - Hy, wiens Godsdienst van den mynen verschilt, gelooft dat de zyne waarachtig is, even als ik zulks denk van dien, waaraan ik my verbonden heb. Nu; terwyl ik mynen Godsdienst als den eenigen waaren aanzie, zou ik dan wel willen, dat men gevangenissen, boetens, ballingschappen, lighaamsstraffen gebruikte, om my te beletten denzelven te belyden; om my te dwingen denzelven te verlaaten, en eenen anderen te omhelzen, van welks valschheid ik overtuigd ben? Daar is niets dan de hoogmoed en de gierigheid der Priesters, dan de dweepzucht der Vorsten en der volkeren, welke hen op dit stuk kunnen doof maaken voor de stem van de Reden, van het Christendom, van de Menschlykheid: en, in het byzonder, welke hen kunnen aanspooren, zo openlyk, zulk een klaar voorschrift, als onze text bevat, te overtreeden.’