Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Inwijings Redevoering van J. van Nuys Klinkenberg, A.L.M.Th. et Ph. Dr. mitsgaders Predikant te Amsterdam, by het plechtig aanvaarden van het gewoon Hoogleerampt in de H. Godgeleerdheid en Kerkelyke Geschiedenissen, openlyk uitgesprooken in het Athenaeum Illustre te Amsterdam. In 't Nederduitsch vertaald, door W. Chevallerau, Predikant te Reeuwyk. Te Amsterdam, by J. Allart, 1784. In gr. octavo, 74 bladz.

Het onderwerp dezer Redenvoeringe is, de verderflyke invloed van het Ongeloof op het Gemenebest; en ter behandelinge van het zelve, verklaert de Hoogleeraer eerstlyk wat nader, wat hy versta, door de poogingen en den invloed van het ongeloof; vervolgens bewyst hy overtuituigend, dat alle die poogingen des ongeloofs een allerverderflyksten invloed op het Gemenebest hebben; ruimende tevens ene en andere bedenking uit den weg; waarop hy zyne Redenvoering met de gewoone plichtsplegingen ten einde brengt. - Zyn Hoogeerwaerde schetst hier ten levendigste en eigenaertig het character der Ongeloovigen, in hunne oogmerken, en de verschillende manieren door

[p. 497]

hen in 't werk gesteld, om den bedoelden invloed te verkrygen; oogende, in dit zyn voorstel, niet zo zeer, op dien algemeenen zwerm van zogenaemde Vrydenkers, die de opmerking van een verstandig Man naeuwlyks waerdig zyn, als wel op de zodanigen, die men in zekeren zin predikers van 't Ongeloof mag noemen, die het voetspoor van een Tindal, Edelman, Voltaire en dergelyken volgen. Hy maelt ons een treffend Tafereel van den Christelyken Godsdienst, als geschikt ter bevorderinge van 't geluk van een Gemenebest. Hy stelt daer tegen den heilloozen invloed van 't Ongeloof, welks hoofdbedoeling is dien heilzamen Godsdienst, uit de gemoederen der Menschen, uit te rooijen. En doet dan te gelyk zien, hoe derzulker poogingen maer al te veel geschikt zyn om allen Godsdienst, ook den natuurlyken, te verbannen; waermede dan alle zaden van Deugd verstikt worden, 't welk niet anders dan ten uiterste verderslyk kan zyn voor een Gemenebest; en wel inzonderheid, gelyk de Hoogleeraer opzetlyk toont, allernadeeligst is voor de Vaderlandliefde en den Koophandel; welke beiden een krachtigen steun vinden in den Godsdienst in 't algemeen, en vooral in den Christelyken Godsdienst, die geschikt is, om de daer toe vereischte gesteldheid, door een Volk ter deugd te brengen, te bevorderen. - Zie hier, ten besluite van dit Artikel, het opgemelde Tafereel van dezen Godsdienst, door den Hoogleeraer gemaeld.

‘Die hemelsche Godsdienst, welke zynen verheeven naam ontleend, van deszelfs grooten Insteller, den eeuwiggezegenden, den nooit volpreezen christus, behelst eene zedeleer, welke al het geen immer, door de geroemste Wysgeeren der Heidenen over de Zedeleer geschreeven, is, zo zeer verdooft, als de glansvolle zon het licht van eene flaauwe nachttoorts. Het Euangelium niet alleenleert en pryst ons aan, alle die pligten, welke wy, in alle omstandigheden en betrekkingen, Gode, ons zelven, en onzen medemenschen verschuldigd zyn; maar het leert tevens die pligten zo duidelyk, zo overredend, zo klaar, dat elk, die den Bybel leest, al aanstonds, en zonder moeite, den waaren zin en de meening daarvan vatten, en 'er uit leeren kan, hoe hy zich, in de byzondere omstandigheden zynes leevens te gedraagen hebbe. Daarenboven en wel voornaamlyk bepaalt de Christelyke Leer niet slechts onze uitwendige daden en bedryven; maar zy leert ons ook den oorsprong der gebreeken, de schuilhoeken

[p. 498]

van ons hart kennen, en toont ons dus de vergiftige bronwel der ondeugden aan.

Dan, het is niet genoeg alleen den waaren weg tot de deugd aan te wyzen; maar het is vooral noodzaaklyk, de nadruklykste beweegredenen aan te voeren, geschikt om menschen, die van natuure niet alleen traag, maar ook afkeerig zyn van waare deugd, op den rechten weg te brengen, en daarop volstandig te doen blyven.

De oude Wysgeeren hebben dit zeer wel begreepen; maar hoe zwak, hoe flaauw waren hunne drangredenen! zy ontleenden dezelve, van de innerlyke schoonheid, het aangenaame en het nuttige der deugd. - Dan hoe weinig vermogen deeze drangredenen ter verbetering van 's Menschen gedrag en hart? De H. Schrift daarentegen stelt ons geheel andere, zeer veele, en wel de allersterkste beweegredenen voor, ter beoeffeninge van allerleie Christelyke deugden. Geene uitneemende gelukzaligheden kunnen wy ons voorstellen, dewelke den oprechten Christen, die God in waarheid vreest en dient, niet worden beloofd en toegezegd; en om deeze troostvolle uitbiedingen des te aanneemlyker, des te dierbarer voor ons te maken, leert ons de H. Schrift duidelyk kennen, het ydele en verganglyke, het bedrieglyke en onbestendige van alles wat de waereld geeven kan. En daartegen stelt ons de Godlyke Openbaring op het ernstigst en allernadruklykst voor ogen de onfeilbare zekerheid, het ontzachlyk gewicht, de eindeloze duursaamheid van alle die rampzaligheden, waar in de verachters van Gods geboden, de verwaarlozers van zynen dienst, zich onherstelbaar nederstorten. Dit met menigvuldige bewyzen en voorbeelden op te helderen en te staven, zou zeer gemaklyk zyn. - Om alles, in één woord, 't zaam te trekken, 'er is geen deugd tot welker betrachting de H. Schrift niet op het krachtigst aanspoort; 'er is geen ondeugd, waarvan zy niet op het nadruklykst afmaand; 'er zyn geene bedekte ondeugden, geene verborgene neigingen van het verdorven hart, waartegen niet de H. Schrift ons op het krachtigst waarschuwd en vermaand.

Hoe gelukkig, hoe voorspoedig zou dan zulk een Gemeenebest zyn, waarin ieder leefde naar de heilige voorschriften van het gezeegend Christendom! waarin ieder een God zo oprecht diende, zo vuurig beminde, zo hartelyk vreesde, op Hem zo gerust vertrouwde; een Gemeenebest van menschen, die hunne ongeregelde hartstogten zo

[p. 499]

beteugelden, en zich in alles aan Gode onderwierpen; die zo matig, kuisch, oprecht, zachtmoedig, nedrig waren, als het Euangelium vordert! Hoe gelukkig, hoe luisterryk zou zulk een Gemeenebest zyn!’