Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 443]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De Bijbel door beknopte uitbreidingen en ophelderende aanmerkingen verklaerd, door J. van Nuys Klinkenberg, A.L.M.Ph. Dr. Hoogl. in de H. Godgel. en Kerkl. Gesch. aen 't Ill. Ath. en Predikant in de Gemeente te Amsterdam. Mitsgaders Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Weetenschappen te Vlissingen. Zesde en Zevende Deel. Te Amsterdam, by J. Allart. In gr. octavo.

In deze twee Deelen worden de Boeken van Samuël en die der Koningen opgehelderd. Behalven de gewoone Inleidingen van den Hoogleeraer, dienende ter ontvouwinge van 't geen omtrent deze Boeken in 't algemeen in aenmerking komt, vind men hier, voor de Boeken der Koningen, ene zeer naeuwkeurig uitgewerkte Tydrekenkundige Verhandeling over de jaren der Koningen van Juda en Israël, vergezeld van ene Tafel van vergelyking, en ene uitvoerige Tydtafel der Geschiedenissen; met de mededeling van welk een en ander de oordeelkundige Heer J. O. Mohr, ter ophelderinge van het Tydrekenkundige, den Lezer een wezenlyken dienst gedaen heeft. - Wat voorts de uitvoering der Bybelverklaringe zelve betreft, onze Hoogleeraer gaet daerin op den aengevangen voet voort, en houd langs dien weg de agting van dit Werk staende. Zie hier, tot ene nieuwe proeve, 's Mans oordeelkundige aenmerkingen over het bekende verzoek van Naaman den Syrier, 2 Kon. V. 18, welk verzoek hier enige nadere opheldering vordert, die de Hoogleeraer indezervoege verleent.

‘I. Rimmon was een afgod der Syriers. Het huis Rimmons was de Tempel, welken de Syriers, ter eere van dien afgod, gesticht hadden; en de Koning was gewoon, van tijd tot tijd, vooral op de plechtige Feestdagen, in dezen Tempel te gaen, om zich voor den Rimmon neder te buigen, en hem Godsdienstige hulde te bewijzen.

II. In zulk een geval, was de Koning gewoon, te leunen op de hand van Naaman. Hij leunde op de hand, dat is op den arm of liever op den schouder van Naaman; niet zoo zeer om hem te ondersteunen, als wel om de pracht te vermeerderen. Het was een teeken van Maje-

[p. 444]

steit, dat de Koning, wanneer hij zich in het openbaer, en vooral in den Tempel van Rimmon, vertoonde, op den schouder leunde van zulken grooten heer, als Naaman was. - Zoo lang zijne melaetsheid duurde, was hij van deze plechtigheid ontslagen, maer nu hersteld zijnde, begreep hij, dat hij dat hij 'er weder toe zoude gebruikt worden.

III. Hieruit nu ontstond de zwarigheid van Naaman. Hij erkende nu den God van Israël, voor den eenigen en waren God; en evenwel ambtshalve was hij genoodzaekt met zijnen Koning in den afgodstempel te gaen, en zich aldaer neder te buigen. Hiervan zou hij zich niet kunnen ontslaen, en wenschte dat de heer hem dit niet zoude toerekenen als eene daed van afgodery.

Maer, zal men denken, zich neder te buigen, in het huis van Rimmon, was, of eene onverschillige plechtigheid of eene daed van afgoderij. Zo het eerste, dan had Naaman 'er geene verschooning voor behoeven te vragen; en zo het laetste, dan kon de heer het niet onverschillig aenzien; en dan had Naaman liever alle zijne waerdigheden en eerampten moeten laten varen. - Wij antwoorden met de volgende aenmerkingen.

A. Sommigen houden het nederbuigen in het huis van Rimmon voor eene daed van afgoderij, en vertalen de woorden van Naaman, in den voorleden tijd: in deze zaek vergeve de heer uwen knecht; dat ik, wanneer mijn heer in het huis van Rimmon ging, om zich neder te buigen, en op mijne hand leunde, mij in het huis Rimmons heb nedergebogen; in deze zaek vergeve toch de heer uwen knecht. - Men moet erkennen, dat de Hebreeuwsche woorden deze vertaling dulden, en dat, langs dezen weg alle bedenkingen worden wechgenomen: want dan begeerde Naaman alleen verschooning, om die daden van afgoderij, aen welke hij zich voorheen, eer hij den God van Israël kende, had schuldig gemaekt. Dan evenwel met dit begrip kunnen wy ons niet vereenigen. Indien Naaman vergeving verzocht had van zulke misdaden, aen welke hy zich te vooren had schuldig gemaekt, zou hij zich niet bepaeld hebben tot die enkele bijzonderheden; maer tot alle die daden van afgoderij en ongerechtigheid, welke hij te vooren zoo onbekommerd begaen had: immers, toen zoo blind als zijn Vorst, zal hij, niet alleen in 's Konings dienst, maer ook voor zichzelven, Rimmon geëerd hebben. - Zelvs leeren alle de omstandigheden, dat Naaman het oog had, op plechtigheden, welke hij, in het vervolg,

[p. 445]

ambtshalven niet zoude kunnen nalaten, op het bevel van zijnen Koning, in den Tempel van Rimmon, te verrichten.

B. Al de zwarigheid ligt in de uitdrukking, zich nederbuigen in het huis Rimmons. Indien Naaman daer door bedoelde, Godsdienstige hulde aen Rimmon te bewijzen, dan begeerde hij straffeloos afgodery te bedryven. Maer dit was in 't geheel niet bestaenbaer met zijne verklaring, dat hij den God van Israël als den eenigen en waren God erkende. Dit had Eliza hem ook geenszins kunnen toestaen, en zeggen: gae in vrede. - Het nederbuigen beteekent ook zeer gemeenzaem een burgerlijk eerbewys. Wanneer de Koning in het huis van Rimmon ging, dan zou Naaman genoodzaekt zijn, om zich aldaer neder te buigen, want de Koning leunde op zijnen schouder; en derhalven, wanneer de Koning zich zoude nederbuigen, moest Naaman zich eerst buigen. Maer in het Oogmerk dezer nederbuiging zou een verbazend verschil zijn. De Koning zou zich nederbuigen, tot een Godsdienstig eerbewijs voor den Rimmon; maer het nederbuigen van Naaman zou een burgerlijk eerbewijs zijn, om den Koning gelegenheid te geven, dat hij zich nederboog. In Naaman was het derhalven eene onverschillige plechtigheid. Hij vroeg 'er evenwel vergeving voor, niet om dat hy Rimmon eenige hulde zou bewijzen; God, die zijn hart kende, wist dat hij nu de afgoderij verfoeide, en alleen zijnen heer de verschuldigde onderdanigheid bewijzen wilde. Maer Naaman vond 'er zich daerom bezwaerd over, om dat de Sijriërs, die hem zagen zich in 't huis van Rimmon nederbuigende, dit nederbuigen voor een Godsdienstig eerbewijs zouden aenzien. Hij verkeerde in zulke omstandigheden, dat hij zich niet genoeg van den schijn des kwaeds wachten konde, en hierover verzoekt hij eene gunstige vergeeving.

IV. Men kan derhalven, uit dit geval van Naaman, niet besluiten, dat iemand zich, ten gevalle van zijnen Vorst, aen zekere misdaden mag schuldig maken, en zelvs zijnen Godsdienst verzaken: want de plechtigheid, welke Naaman verrichtte, was in het geheel niet afgodisch, en enkel een burgerlijk eerbewijs.

V. Ja maer, zal men eindelijk nog zeggen: Naaman wachtte zich niet genoeg van den schijn des kwaeds; hij had liever alle zijne waerdigheden hebben moeten afstaen, dan aen anderen eene schijnbare aenleiding geven van te

[p. 446]

denken, dat hij eere bewees aen Rimmon; en hoe kon Eliza zulk een doen goedkeuren? - Dan Naaman was een nieuwling in den waren Godsdienst, en misschien zou het gevaerlijk geweest zijn, deze zwakheid in hem niet te dragen. Hij was nog niet sterk genoeg, om zulk eene geweldige verzoeking te wederstaen, als het afstaen van alle zijne waerdigheden. - Daerenboven het gerucht van Naamans wonderdadige genezing, en zijne bekeering tot den God van Israël, moest in den weg der Voorzienigheid dienen, om de eer van jehovah onder de Sijriërs bekend te maken, en onder dit volk gezonde begrippen omtrend den Godsdienst te verspreiden: dit kon veel beter geschieden, wanneer Naaman zijnen rang en zijne waerdigheden bleev behouden, dan wanneer hij als een ambteloos persoon leevde. - Eindelijk, 't kan zeer wel zijn, dat Naaman kort daerna zijne waerdigheden 'er aen gegeven hebbe: Kap. 6:8. vinden wij de Sijriërs weder in oorlog met Israël, zonder dat we iets van Naaman lezen; en dat moet niet lang na dit geval geweest zijn, als wij de menigte van zaken in Jorams 12 jarige regeering beschouwen.’

Wanneer men het verzoek van Naaman op zodanig ene wyze inziet, begrypt men ligtlyk, dat de Propheet, ter zyner geruststellinge, zeer wel kon zeggen Gaet in vrede! dat is, volgens des Hoogleeraers uitbreiding, ‘reis gelukkig naer uw Vaderland, en weiger uwen Koning het gemelde eerbewijs niet; het zal u niet, als eene daed van afgodery, worden toegereekend.’