Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Onderwys in den Godsdienst door J. van Nuys Klinkenberg, A.L.M.S.S.Th. et Phil Dr. Hoogl. in de H. Godgel. en Kerkl. Gesch. aan het Illustre Athenaeum, en Predikant in de Gemeente te Amsterdam. Mistgaders Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen. Vyfde Deel. Te Amsterdam, by J. Allart, 1784. Behalven het Voorwerk 596 bladz. in gr. octavo.

In gevolge van des Hoogleeraers plan gaet dit vyfde Deel, den Godlyken oorsprong, en andere hoedanigheden der Openbaringe afgehandeld zynde, over het geschiedkundige der Openbaringe, waeromtrent zyn Hoogeeerwaerde eerst enige voorafbereidende aenmerkingen afgeeft, onder welken hy ook voorstelt zyne verdeeling der Geschiedenissen zo van het Oude als Nieuwe Testament in tien Tydvakken. De vyf eersten worden in dit Deel nagespoord. (1.) Van de Schepping der Waereld tot aen den Zondvloed, of het jaer der Scheppinge 1656. (2.) Van den Zondvloed tot aen de roeping van Abraham, in 't jaer 2078. (3) Van Abrahams roeping tot den uittogt van Egipten, in 't jaer 2513. (4.) Van Israëls uittocht tot op den dood van Josua; en (5.) van daer het tydvak van het bestier der Richteren, tot op het invoeren der Koninglyke Regeeringe, 't welk ons brengt tot het jaer 2913 na de schepping. De Hoogleeraer ontvouwt deze Geschiedenissen beknopt en klaer, met byvoeging van gepaste aenmerkingen, ter nadere ophelderinge van deze en gene byzonderheden, als mede ter aenwyzinge van 't nut van derzelver kennis. - Met opzicht

[p. 406]

tot dit laetste staet hier in acht te neemen, dat het kennen van dit geschiedkundige gedeelte der Openbaringe van ongelyk meer gewigt is, dan velen zich wel schynen ter verbeelden; 't welk meermaels aenleiding geeft, om het zelve enigermate als te verwaerloozen. Dit heeft onzen gëeerden Onderwyzer, in zyne Voorbereidende Aenmerkingen, opzetlyk dit Stuk doen gade slaen, en zich verledigen, om wel inzonderheid aen te toonen, dat men, zonder ene genoegzame bedrevenheid in de Geschiedverhalen van den Bybel, geen geoefend Christen, en nog veel minder een rechtschapen Godgeleerde, wezen kan. 's Mans verhandeling deswegens, te lang om hier te plaetzen, en door een kort uittrekzel te veel verliezende, pryzen wy den Lezer, te gelyk met het geheele Werk, inzonderheid aen. Alleenlyk zullen wy het laetste gedeelte in dezen nog geheel overnemen; te meer daer 't ons voorkomt, dat de minachting, die veelal omtrent het geschiedkundige van den Bybel plaets heeft, grootlyks gegrond is op een verkeerd inzien van het zelve.

‘Men moet naemlyk, gelyk de Hoogleeraer met recht opmerkt, de Bybelsche Geschiedverhaelen niet beschouwen, als eene nationaele geschiedenis van het joodsche volk, maer als eene geschiedenis der openbaering.

De Geschiedverhaelen, welke in den Bybel geboekt zyn, verbreiden zeer veel licht over de geschiedenissen der Heidensche Volkeren; maer evenwel maekt het Joodsche Volk het hoofdonderwerp uit van de Heilige Geschiedenis. De reden is zeer klaer, zy behelst een bericht van de verschillende wyzen en trappen, op en langs welke God zynen wil aen het menschdom geopenbaerd heeft. Nu bepaelde zich de Goddelyke Openbaering het meest, en op het laetst alleen, tot het Joodsche volk. Wat wonder dan, dat het Joodsche Volk, in de Geschiedenis van deeze Openbaering, het voornaemste hoofdonderwerp uitmaekt.

Laet ik het een weinig nader ophelderen. - Zo dra de zonde en de dood was in de waereld gekomen, begivtigde God het ongelukkig menschdom, in onzen algemeenen Stamvader, met eene onmiddelyke Openbaering, om hem, en zynen nakomelingen, den weg aen te wyzen, langs welken zy in de Goddelyke gunst konden hersteld worden. Deeze Openbaering was wel donker en ingewikkeld, maer, naer die tyden, was zy evenwel genoegzaem. Dan, in de eerste tyden der waereld, nam het bederv der zeeden zo geweldig en greetig toe, dat het gantsche menschdom alle vrees voor God had afgelegd, uitgenoomen, al-

[p. 407]

leen één rechtvaerdig man, met naeme Noach. - De rechtvaerdige Rechter verdelgde daerom dit grouwzaem geslacht, door eenen algemeenen watervloed; alleen werdt de gemelde Noach, met zyn huisgezin, gespaerd. In deezen Noach, als den tweeden Stamvader, begivtigde God het menschdom op nieuw, met eene Openbaering. Dan, binnen eenen zeer korten tyd, was de geheele aerde, met afgodery en bygeloof, als geheel overstroomd. Om nu voor te koomen, dat de kennis en de dienst van den eenigen en waeren God niet geheel van de aerde verbannen wierdt, bepaelde de Vader van het menschdom zich, met zyne Openbaeringen, tot den persoon en het geslacht van eenen zeekeren abraham, en wel byzonder tot dat gedeelte van Abrahams geslacht, het welke door isaac, uit jacob, is voortgekoomen, en veelal jooden genaamd word. - Deeze Natie zonderde God, ten tyde van mose, tot een hem byzonder eigen volk, af; aen dat volk alleen maekte hy zyne Openbaeringen, van tyd tot tyd, door onderscheidene Proheeten bekend, en alle andere Natien liet hy aen hunne dwaesheid en godloosheid over. Hieruit is het middagklaer, dat het Joodsche Volk, het voornaemste hoofdonderwerp van de Bybelsche Geschiedenis moest uitmaeken. - De rede nu, waerom God zyne Openbaeringen tot het Joodsche Volk bepaelde, was niet gelegen in de meerdere waerdigheid van die Natie; maer in die Goddelyke schikking, dat de beloofde Verlosser van het menschdom, uit dat volk, zoude voortkoomen.

Hoe zeer derhalven de Bybelsche verhaelen meerendeels de lotgevallen van het Joodsche Volk betreffen, moet men dezelve evenwel niet als eene Nationaele Geschiedenis van dat volk, maer als eene Geschiedenis der Openbaering, beschouwen.

En hier uit vloeit verder dit gewichtig gevolg voort, dat men de bybelsche geschiedenissen, in derzelver verband en oogmerk, beschouwen moet.

Wanneer men sommige Bybelsche gebeurtenissen slechts afzonderlyk beschouwt, zonder derzelver zamenhang met, en invloed op, het geheel, gade te slaen, ziet men niets, dan eene Familie-of Volksgeschiedenis, in welke veele zaeken, van ongemeen weinig aenbelang, schynen voor te komen.

Maer men moet het geheele beloop der schrivtuurlyke Geschiedverhaalen, in derzelver verband en oogmerk, gaede slaen, dan zal men zich niet alleen verwonderen moe-

[p. 408]

ten, over de wysheid der bestiering van de Godlyke voorzienigheid, omtrent het Joodsche volk, maer ook ontdekken, hoe de achtereenvolgende en onderscheidene Openbaeringen, als mede hoe de verschillende weegen, met het volk der Israëlleren, ingeslaegen, gediend hebben, om de gezeegende bedeeling van het Christendom, ten meest geschikten tyd, in de waereld in te voeren.’