Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 307]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

J.G. Eichhorn Prof. te Jena. Inleiding in het Oude Testament. Uit het Hoogduitsch vertaald, door Y.V. Hamelsveld, Dr. en Prof. in de H. Godgel. te Utrecht. Eerste Deel. Te Amsterdam, by J. Weppelman, 1784. Behalven het Voorwerk, 546 bladz. in gr. octavo.

Oordeelkundige beoefenaers der Bybelbladen zullen ongetwyfeld den arbeid van den hooggeleerden Hamelsveld dankbaer erkennen, daer hy hun ene vertaling dezer Inleidinge in het O.T. mededeelt, die eigenaertig voegt, by de in handen zynde Inleiding van Prof. Michaëlis in het N.T. Beide deze Werken toch lenen elkander enigzins de hand, en voegen te beter by elkander, gemerkt de oordeelkundige Michaëlis zelf 'er met lof van spreekt, als van een Geschrift, dat niet enkel voor Leerlingen, maer ook voor eigenlyk Geleerden, dienstig is^(*). - Het thans afgegeven eerste Deel behelst drie Hoofdstukken, waervan het eerste gaet over de Uitgave, Bewaring, Verzameling, Echtheid en Kanoniek Gezag der Schriften van het O.T. In het tweede Hoofdstuk ontvouwt ons de Hoogleeraer de Geschiedenis van den Tekst der Schriften des O.T., met aenwyzing van deszelfs oorspronglyke uiterlyke gedaente, en van de veranderingen die dezelve ondergaen heeft, mitsgaders van de aengewende poogingen, om dien weder nader te brengen aen zyne oorspronglyke gesteldheid: het welk hem dan in het derde Hoofdstuk leid tot ene overweging der hulpmiddelen tot ene oordeelkundige behandeling van het O.T.; waeromtrent hy zich voor tegenwoordig bepaelt, tot de Masora en Oude Overzettingen, van welken hy een nauwkeurig verslag geeft. Elk dezer Hoofdstukken behelst ene reeks van leerzame onderzoekingen tot dit onderwerp betrekkelyk, die de Hoogleeraer Eichhorn met oordeel ontvouwt; zo dat men zyne bedenkingen deswegens merendeels niet zonder vrucht zal nagaen. - Men neme, tot een voorbeeld, 's Mans bericht nopens de her-

(*) Zie zyne Oostersche Bibl. XVI D. bl. 137 en volgg.

[p. 308]

komst der oude Grieksche Overzetting van den Hebreeuwschen Tekst, gemeenlyk de Alexandrynsche of die der LXX Overzetteren geheten; het welk hy ons in de drie volgende Paragraphen aldus voorstelt.

§. 1.
Fabelen van haaren oorsprong.

‘De oudste onder alle oude Overzettingen is de Alexandrynsche in de Grieksche taal. Ons vloeiën nu wel berichten van haaren oorsprong toe uit de Ouden, doch helaas! niet uit zuivere bronnen, maar enkel uit vervuilde putten. - Een zendbrief, die een bedrieger onder den naam van aristeas heeft opgesteld, en een Alexandrynsch wyvepraatje. Volgends den valschen aristeas^(a), dien josephus^(b) verkort aanhaalt, bezorgde Ptolomaeus Philadelphus de Overzetting der 5 Boeken van Moses, op aanraaden van zyn Boekbewaarder Demetrius Phalereus, voor de Boekery te Alexandriën.

Ten behoeve van deeze onderneeming liet hy eenen Hebreeuwschen Codex en 72 geleerde Joden uit Palestina ontbieden, en van deeze allen ééne overzetting vervaardigen, op het eiland Pharos, welken zy, na voorafgaande gemeenschappelyke raadpleeging over den zin en de uitdrukkingen, aan Demetrius Phalereus dicteerden.

Van de meesten deezer Berichten van den valschen Aristeas weet philo^(c) van Alexandriën niets; maar in plaats daar van heeft hy andere Egyptische vertelzeltjes. Hy laat alleen door Ptolomaeus Philadelphus eenige geleerde Jooden (onbepaald hoe veel?) uit Palestina naar Egypten ontbieden, en die op Pharos verschillende, niet afgesprokene, en echter tot kleinigheden toe overeenstemmende, dat is van God ingegevene, Overzettingen vervaardigen.

Na dien tyd poogde justyn de Martelaar de verschillendheden deezer beide verhaalen tot eensgezindheid te dwingen^(d). Hy bouwt 72 cellen voor de 72 overzetters van Aristeas, en laat hen, alhoewel van elkanderen afgezon-

(a) eeze Zendbrief is gedrukt, en met zeer geleerde Aanmerkingen verzeld in hodius de bibliorum textibus originalibus.

(b) Josephus Ant. L. XXII. C 2.

(c) Philo de vita Mosis, L. II. p. 660.

(d) Justinus Martyr in admonitione ad Graecos.

[p. 309]

derd, nogthans 72 gelykluidende, of ingegevene, overzettingen schryven.

Maar volgens deeze vereeniging valt zo veel weg, dat Aristeas echter verhaalt; het gemeenschappelyk beraadslaan, en het dicteeren der Overzetting vervalt. Epiphanius derhalven^(e), om alles in het net te brengen, sluit de goede Overzetters, op dat zy met elkander kunnen raadpleegen, by paaren in 36 cellen op; laat deeze van een gescheiden paaren, ten gevalle van het lieve sprookje der Ingeeving, 36 gelykluidende Overzettingen opstellen, en stelt nog, in elke celle, eenen afschryver, op dat deeze overzettingen konden gedicteerd worden^(f).

(e) Epiphanius de ponderibus et mensuris.

(f) Repertorium für bibl. und Morgehl. Litteratur. Th.I.S. 266. alwaar de oorsprong van deeze zoo verschillende berichten opgezocht word.’

§. 2.
Derzelver oorsprong.

Daar zo veele breinen de geschiedenis van den oorsprong der Alexandrynsche Overzetting hebben tragten op te schikken, is zy in den grond zoo goed als verlooren geraakt; en ons blyft niets overig, dan naar aanleidende oorzaaken der overzetting uit de toenmaalige tydsomstandigheden, met te hulpneeming van deezen Roman, te gissen.

Na den dood van Alexander bevond zich eene by uitstek sterke volkplanting van Joden in Egypten en byzonder in Alexandrien. Hunne liefde tot den Godsdienst hunner Voorvaderen veranderde niet met hunne Woonplaats; veel eer beyverden zy zich om hunne Geloofsgenooten in Palestina in deszelfs oefening in alles na te doen, en lagen hier even als daar Synagogen, en een Sanhedrin van 70 of 72 Byzitters of leden aan, even als te Jerusalem.

Nu was reeds ten tyde van Esra, onder het groote gros der Joden, die uit Babylon wedergekeerd waren, alle kennis der oude Hebreeuwsche taal verloren geraakt, en als zy Moses, die in de Synagogen van Palestina voorgelezen werd, zouden verstaan, moest hy in het Chaldeeuwsch worden overgezet. Nog veel minder kennis der Hebreeuwsche taal kan men by de Egyptische Joden verwachten, die zich in het daaglyks leven niet eens van de Chaldeenwsche, maar van de Grieksche taal bedienden; dus moest dan ook

[p. 310]

daar elken Sabbath de afdeeling, die in de Synagoge voorgelezen wierd uit de Mosaische Boeken, in 't Grieksch vertaald worden. Nu was misschien niet altyd een geleerde Jood by de hand, die de beide taalen even eens magtig was, om eene Grieksche overzetting voor de vuist te leveren; of men wilde de overzetting niet enkel aan het geval telken reize overlaaten, maar vooraf verzekerd zyn van derzelver regtmaatigheid. - Met één woord, men verlangde eene geschrevene Grieksche overzetting der Mosaische Boeken te hebben.

Wanneer deeze nu voor 't algemeen werd ondernomen, zoo had buiten twyfel het Sanhedrin het opzigt daar over. Maar was zy aanvanglyk eene byzondere onderneming, dan zal zy echter, voor dat zy in 't openbaar in de Synagogen aangenomen wierd, van het Sanhedrin in Egypten onderzocht, verbeterd, en goedgekeurd, en na het zelve, daar het waarschynlyk even als te Jerusalem uit 70 of 72 leden bestond, de overzetting der LXX of LXXII Taalsmannen genoemd zyn. Misschien heeft ook dit Sanhedrin geleerde mannen uit Palestina naar Egypten ontbooden, om hun goeddunken by het onderzoeken der Overzetting te hooren; daaruit kan men dan de overlevering van het gezantschap verklaaren, dat om dezelve naar Jerusalem zal gegaan zyn.

Eindelyk, dat het eerste oogmerk by derzelver opstelling op de Synagogen gedoeld hebbe, schynt ook daar uit te blyken, dat men, volgends het eenpaarig getuigenis der oudheid, in 't begin alleen de 5 Boeken van Moses overzette^(*); want deeze alleen werden toenmaals in de Synagogen gelezen.

(*) De eerste overzetting betrof alleen, gelyk de Hoogleeraer wat lager toont, den Pentateuch, of de vyf Boeken van Moses, naar 't verhaal van Aristeas, Philo en Hieronymus: (Zie hodius uts. p. 159) en 't is blykbaar dat de verdere Bybelboeken in later tyd, en door verschillende Taalsmannen overgezet zyn.

§. 3.
Plaatzing in de Alexandrynsche Boekery.

Thans lag Ptolomaeus Lagi eene groote Grieksche Boekery aan te Alexandrien, welke Ptolomaeus Philadelphus als zyn naaste opvolger met groote onkosten vermeerderde: zoude men nu daarop niet bedacht geweest zyn, om de Grieksche Boeken der Joden daarin te plaatzen? Wezenlyk zyn daar ook spooren genoeg van overgebleven.

[p. 311]

Want aan Ptolomaeus Philometor werd de Grieksche Overzetting van het Boek Esther zonder verdere plegtigheid overhandigd^(g). Hoe kwam men toch tot die gedachten, indien niet reeds andere Schriften der Joden, die men in de Grieksche taal had, in handen der Ptolomeën waren! Dus verhaalt ook plutarchus, dat Demetrius Phalereus aan Ptolomaeus Lagi geraden heeft, om alle toen voor handen zynde staatkundige Schriften van Wetgevers en Staatsmannen te verzamelen^(h): gevolglyk ook de Schriften van Moses. En de echtheid van dit bericht wordt daardoor ook bevestigd, dat Demetrius Phalereus gemeenschappelyk met den Koning Ptolomaeus Lagi aan wetten voor Egypten gearbeid heeft, gelyk aeliaan verhaalt.

Zal deeze Vorst, om een echt Exemplaar der Mosaische Schriften te bekomen, zich niet gewend hebben tot het Sanhedrin der Joden in Egypten? Indien 'er nu te vooren nog geene met openbaar gezag bekragtigde overzetting van Moses Boeken geweest was, dan zou zeker thans het Sanhedrin, den Koning ten gevalle, eene Overzetting bezorgd, of eene van de reeds voor handen zynde byzondere Overzettingen nagezien, met het Hebreeuwsch Oorspronglyke vergeleken, en misschien met behulp der Palestynsche Joden verbeterd hebben. En deeze nieuwe of oude, doch, in beide gevallen, van het Sanhedrin goedgekeurde Overzetting werd den Koning overhandigd, en, gelyk billyk is, ook voor de Egyptische Synagogen gewettigd.

Indien dit in dien tyd geschiedde toen Ptolomaeus Lagi te gelyk met Ptolomaeus Philadelphus regeerde^(*), en had tevens het laatste van my onderstelde geval plaats, dan kon deeze geheele onderneeming door de nakomelingschap op rekening van Philadelphus gesteld worden, en deeze overzetting de overzetting van 70 of 72 Taalsmannen heeten.

(g) ‘Zie den Epilogus van het Boek Esther in de LXX Overzetters.

(h) ‘Plutarchus in apophth. regum.’

(*) Dewyl de Ouden, zegt onze Schryver, het begin dier Overzettinge stellen, nu in de regering van Ptolomaeus Lagi, dan in die van Ptolemaeus Philadelphus, zo is men gewoon de beide gevoelens te vereenigen, en derzelver eersten oorsprong te stellen in den tyd, dat deeze beide Koningen samen geregeerd hebben, in het derde of vierde jaar der 123ste Olympiade, 285 of 286 jaaren voor Christus geboorte. Zie hodius uts. L. II. c. 2. §. 2.