Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 298]

De Nieuwe Reiziger, of Beschryving van de Oude en Nieuwe Wereld. Uit het Fransch vertaald. XXVIIIste Deel. Behelzende Sicilie, Maltha, Toskane, Sardinie, Korsica en Genua. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon. 389 bladz. in gr. octavo.

Het laatstvoorgaande Deel deezes wyduitgestrekten Werks aankondigende^(*), hebben wy onzen Leezeren verslag gedaan, dat, naa den dood van den Abt de la porte, een zyner Vrienden de pen opgevat, en die reize vervolgens, op zyne kamer, gelyk zyn Voorganger, voortgezet heeft; met bygevoegde vermelding van zyn gelukkig slaagen in dien opgevatten arbeid. Hy blyft, in dit Deel, zichzelven en dus ook den Abt gelyk: en laat ons, die reeds zo dikwyls van dit Werk spraken, niets over, dan, 'er iets uit te ontleenen om de aandagt der Vaderlanderen, op deezen Letterarbeid, gevestigd te houden.

De Eilanden, de Staaten, op den Tytel uitgedrukt, worden beschreeven in derzelver ouden en tegenwoordigen Staat; en Leezers van verschillenden smaak kunnen 'er een aangenaam onderhoud vinden. - De Nieuwe Reiziger in Toscane zynde, deedt een buitenstap na Luka, in 't Italiaansch Lucca of Luca geheeten, wy zullen hem hier in vergezellen. - ‘Luka is de Zetel van een klein Gemeenebest, welks grondgebied zich niet verder dan acht mylen aen alle kanten uitstrekt; doch dat door de wysheid en staetkunde zyner Regeeringe, geslaegd is in zyne vryheid te bewaeren, en den overvloed in zynen boezem te onderhouden. Het land, aen deszelfs heerschappy onderworpen, is van eene zonderlinge vruchtbaerheid: ook moet men bekennen dat het ongemeen bebouwd is. De inwoonders weeten voordeel te trekken uit het kleinste stukje lands. De Olie on Zyde slagen 'er by uitstek, en maeken het voornaemste voorwerp van zynen koophandel uit, waerdoor de Staet verrykt wordt. Binnenslands vindt men gebergten, die allen, tot den top, bedekt zyn met wyngaerden, olyf-, kastanje- en moêrbezie-boomen. In het gedeelte, dat aen de zee paelt, zyn weilanden, waer in eene onnoemelyke menigte van vee gevoed wordt.

De bevolking is zo talryk, dat men in dit kleine Land, 't welk ééne aenzienlyke Stad en honderd vyftig Dorpen bevat, meer dan honderd en twintig duizend Inwoonders telt, waervan twintig of dertig duizend in staet zyn om de wapens te draegen. Volgens de berekening der bevolking tot de uitgestrektheid van den grond, vind men dat 'er in ydere vierkante myi achthonderd drie- en zestig persoonen zyn; 't geen het

(*) Zie Alg. Vad. Letteroef. V. D. bl. 529, enz.

[p. 299]

dubbel is van het geene men in Frankryk in eene diergelyke waerdeering zou vinden. De belastingen beloopen niet boven de zesmael honderd duizend Fransche Guldens.

De Regeering bestaet in eene Adelheersinge. Tweehonderd veertig of tweehonderd vyftig Edelen, maeken beurtlings, om de twee jaeren, den Raed uit, in wien het opperste wetgeevende bestaet. Men moet vyf- en twintig jaeren bereikt hebben om 'er in toegelaeten te worden. Hy wordt bestuurd door eenen Gonfalonier of Banierdraeger en negen Raedsheeren, Anziani of Oudsten geheeten, die alle twee maenden vergaderen, en, geduurende den tyd hunner bedieningen, ten kosten van den Staet in het Paleis onderhouden worden. De Gonfalonier heeft den tytel van Prins van het Gemeenebest, en geniet alle de eere van een' Oppervorst. De bediening van het geregt wordt toevertrouwd aen vyf Regters of Amptenaers, die nimmer uit de Lukaneren mogen genomen worden. Een van hun, Podesta genoemd, beslist over halszaeken, die echter door den Raed overzien moeten worden, vooral wanneer het doodstraf betreft. Men is zeer gestreng omtrent alles wat de Stadsregeering aengaet, en beteugelt met geweld allerlei onregtvaerdigheden; het draegen van wapenen, door de ingezetenen, wordt met de galeijen gestrast; maer men verzuimt niets om den overvloed, de veiligheid, en vooral den geest van vryheid, in het volk te onderhouden.

Alle jaeren des Zondags van Quasimodo, of eersten Zondag na Paesschen, doet men een' plegtigen kerk-omgang, om God te danken dat hy de Vryheid aen 't Gemeenebest gegeeven heeft. De Raed waekt, met de grootste oplettenheid over alle de gedeelten van het algemeene welzyn. De hongersnood doet zich nimmermeer gevoelen, men heeft magazynen voor de behoeften gereed. Indien 'er besmettelyke Ziekten ten platte lande ontstaen, zendt de Staet Geneesheeren, welke hy betaelt. De Gemeenebestgezinde gelykheid heerscht overal. De Edelen zyn in de ongelukkige onmogelykheid om te schaeden. Men kent geene Hertogen, Graven, noch Markgraven. Men heeft geene byzondere pracht; de openbaere pracht is alleen geeorlofd. Men duldt noch armen, noch lediggangers, noch bedelaars, noch landloopers: de wetten zyn zeer streng in dit opzigt. Oordeelt gy niet, Mevrouw, dat dit kleine Gemeenebest, het voorbeeld van eene uit muntende Regeering is, en dat de Inwoonders 'er hun geluk in kunnen vinden?

De Stad Luka, de Zetel van dit Gemeenebest, ligt in eene vlakte, omringd met bergen, en bedekt met dorpen, gehuchten en landhuizen. Zy is regelmaetig versterkt, en zal omtrent drie Italiaensche mylen in haeren omtrek zyn. De wallen en wapenpleinen zyn vercierd met fraeije boomen, die eene aengenaeme wandelplaets uitmaeken. De Straeten, met groote steenen bevloerd, zyn breed en de huizen vry wel ge-

[p. 300]

bouwd, echter vindt men 'er geen gestichten van veel belang. Het Paleis van 't Gemeenebest is niet voortreffelyk, dan om zyne groote uitgestrektheid; men ziet 'er een huis, voorzien met wapenen voor meer dan twintig duizend mannen. De Hoofdkerk, aen St. Martyn toegewyd, is van eene Gothische Bouwkunde, van den slegtsten smaek, vooral van buiten. In eene Kapél beschouwt men een Kruisbeeld van Cederenhout, vry slecht bewerkt, schoon de Lukaners voorgeeven, dat het hoofd door eenen Engel gemaekt is: om deeze reden geeft men het den naem van Volto Santo. Het heeft een kroon van kostlyke gesteenten, en muilen van karmosyn fluweel. Men ontdekt het niet dan driemael 's jaers, of in den dringenden nood van den Staet. De overlevering meldt dat dit Kruisbeeld zich zelf, uit de Kerk van St. Ferdinand, in die van St. Martyn begeeven heeft; en, ter gedagtenisse van deeze overvoeringe, doet men alle jaeren eenen plegtigen Kerk-ommegang. Zeven- en veertig groote Zilveren lampen branden nacht en dat rondom deeze Kapél, vervuld met geloftegeschenken en betuigingen van openbaere eerbiedenisse.

Het Bisdom, dat onmiddelyk van den Prins afhing, is tot een Aertsbisdom verheeven in het Jaer 1726. Men vindt te Luka weinig merkwaerdige zaeken, ten aenzien van de kunsten. Behalven eenige tamelyk goede schilderyen, die in de Kerken gevonden worden, is al het overige vry middelmaetig. De voornaemste Poort der Stad heeft tot opschrift dit eenige woord in gouden letteren geschreeven, Libertas, Vryheid. Dit is ook de zinspreuk van 't Gemeenebest.

De enkele overblyfzels der aloudheid, die in weezen zyn, bestaen in eene Schouwplaets. Men kan niet twyfelen of Luka is zeer oud: men kent 'er zelfs den oorsprong niet van. Het was eene der voornaemste Steden van Hetrurje, en werd in het vervolg eene Romeinsche Volkplanting. Ten tyde der Gothen en Lombarden onderging het dezelfde Omwentelingen als Toskane. Na den dood van Gravinne Mathilda, in het Jaer 1115, omhelsde het beurtelings de zyde der Guelsen en Gibelynen. Castruccio Castracani, beroemd Capitein, overmeesterde het oppergezag in het Jaer 1316; maer de Keizers hergaven het de Vryheid, welk het behouden heeft, inzonderheid sedert het Jaer 1430: en schoon het de Keizer als een leen van het Ryk beschouwt, is het niet minder onafhangelyk dan Venetie. De Lukaners hadden, echter, altoos de staetkunde, om de bescherming van eenen aenzienlyken Staet te zoeken. Ik moet niet vergeeten u te zeggen, dat dit Gemeenebest, voor zynen Koophandel, eene kleene Haren heeft, genoemd Via Regia, waer in eenige wooningen en een versterkte toren zyn.’