Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Verhandeling over het algemeen en byzonder gebruik der Aërostatische Machines, en de verschynselen, die dezelven ons kunnen opleveren, door Helperus Ritzema van Lier, A.L.M.Ph. Dr. Th. Stud. Te Groningen, by L. Huissingh. 1784. Behalven het Voorbericht, 128 bladz. in gr. octavo.

In dit Geschrift bepaalt de Heer van Lier zig, in de eerste plaats, tot eene beschouwing der Aërostatische Machine, als het eenigste middel, waardoor wy ons in den Dampkring verheffen kunnen; gemerkt alle anderen hieromtrent uitgedagte middelen daartoe te kort schieten, en dit, overeenkomstig met eene welgegronde lugtkennis, naar uitwyzing der ondervindinge, 'er aan voldoet. - Verder beschouwt hy de Aërostatische Machine in haare werkingen en verschynzelen; gaande onderscheidenlyk na, wat men deswegens op te merken heeft, zo omtrent de Machine met brandbaare, als ten opzichte van die met verdunde lugt, vereenigd met het phlogiston, het geen het vuur oplevert, dat onder dezelve gestookt wordt. In dit gedeelte ontvouwt de Autheur inzonderheid het geen het klimmen en daalen, mitsgaders de verschillende rigting der Machinen kan bevoordeelen of belemmeren; waarvan de Lugtreizers een oplettend gebruik kunnen maaken, om de rigting van de Machine ten minste eenigzins te veranderen, en dezelve gevolglyk in eene mindere of meerdere maate te bestieren. Men zou 'er dus althans eenig bestier over kunnen hebben, schoon men 't nog zo verre niet mogte brengen, dat men dit werktuig als een Schip konde regeeren, naar allerhande soorten van streeklynen; 't welk de Heer van Lier egter hoopt, dat genoegzaam gevonden zal worden. - Hieraan hegt hy, ten derde, eene beschouwing van de Aërostatische Machine in haare gevaaren en nuttigheden. - Uit den aanvang van dit derde Hoofdstuk moeten wy afneemen, dat 'er nog by zommigen eene soort van Godsdienstige begrippen heerscht, volgens welken het gebruik van dit werktuig niet gëoorlofd zou zyn; 't welk de Autheur beknopt en bondig tegengaat. Van meer weezen-

[p. 286]

lykheid schynt de bedenking van veelen over 't gevaar dier Lugtreizen; waaruit de vraag ontstaat of de nuttigheid het gevaar kan opweegen? Ter beantwoordinge hier van vestigt de Heer van Lier eerst het oog op de gevaaren, en vervolgens op de nuttigheden. - Wat de gevaaren betreft, dezelven zyn, naar 't hem voorkomt, niet zeer te dugten; indien men in 't toestellen der Machine zelve met behoorlyke naauwkeurigheid te werk gaa; en de Lugtreizigers, of althans eenigen van dezelven, de vereischte kundigheid bezittende, de met regt gevorderde oplettendheid gebruiken. 'Er is, gelyk hy van beide de opgemelde soorten van Machinen afzonderlyk toont, geen gevaar van eenig belang te wagten, zo maar in alles de voorzigtigheid plaats heeft; welke ook in agt genomen moet worden in Zee en Landreizen, die altoos gevaarlyk zyn. Dit afgehandeld hebbende, toont hy wyders aan, tot welke nuttige einden men zig van deeze werktuigen zou kunnen bedienen, als mede welke misbruiken van dezelven gemaakt zouden kunnen worden; doch dit alles zal dan alleen grootlyks plaats hebben, wanneer men dezelven naar willekeur zal kunnen bestieren, 't welk de Autheur door den tyd verwagt. - Ten laatste komt hierby nog een Aanhangsel, waarin de Autheur eenige andere bedenkingen over de bestuuring der Aërostatische Machine mededeelt; mitsgaders zyne gedagten over het Gaz van de Heeren Montgolfier, 't welk hy houdt voor eene verdunde lugt met Phlogistische dampen. Ook laat hy zich voorts in, in eene vergelyking der twee opgenoemde soorten van Machines, en helt over om den voorrang te geeven aan die met verdunde lugt met Phlogistische dampen, boven die met brandbaare lugt. Eindelyk levert hy ons nog een verslag van de proefneeming met den Lugtbol, door de Heeren J. Modderman en G.v. Olst te Groningen opgelaaten, den 22 Maart 1784.