Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

De Vriend der Kinderen. Naar den tweeden Hoogduitschen druk vertaald. Zevende en Achtste Deel. Te Haarlem, by C.H. Bohn en Zoon, 1783. In octavo.

Met deeze twee laatste Deelen besluiten de Uitgeevers, de agtervolgende vertaaling van den Vriend der Kinderen; terwyl zy, daar 'er nog zestien in 't Hoogduitsch overig zyn, om het Werk niet te groot en te kostlyk te maaken, het raadzaamer geagt hebben, vervolgens, onder een nieuwen Tytel te beginnen, en alleen het hoofdzaaklykste uit de overigen te verzamelen. Uit dien hoofde maaken des deeze acht Stukjes een, op zigzelve staande, in zyne soort volledig Werkje uit; dat, gelyk we reeds één en anderwerf te kennen gegeeven hebben, een aangenaam en leerryk onderhoud voor Kinderen behelst; 't welk ook nu en dan zodanige lessen uitlevert, die

[p. 176]

voor hun, welken zig van dit onderwys met betrekking tot de Kinderen bedienen, mede van nuttigheid kunnen zyn. Tot eene laatste proeve uit dit Werkje, zullen wy 'er eene les van dien aart uit overneemen, welke ter waarschouwinge tegen de gemelykheid in gezelschappen strekt, waartoe het volgende geval aanleiding gaf.

De Vader bevond zig, met zyn Huisgezin en drie zyner Vrienden, ter uitspanninge, op het Landgoed van den Heer Daman; en deeze Heer, alles aanwendende omzyne Gasten, ook byzonder de Kinderen, te vermaaken, had, onder anderen, eene steng, met een houten vogel op dezelve, doen oprigten; om de kinderen na den vogel te laaten schieten.

‘En, (dus vervolgt het verhaal,) terwyl door het dorp een kramer, die uit eene digt by gelegene stad van de kermis kwam, met zyn marsje rond liep, zo kogt hy van denzelven voor twee guldens of daaromtrent aan snuisteryen; als een kleen Schryfleitje, een paar Mouwsknoopjes, een Naaldenkoker en Vingerhoed, een koperen Tekenpen, een paar stalen Schoengespen, een Pennemes, een Zakspiegeltje, en een yvoren Memorieboekje; welke allen tot pryzen voor de Schutters gesteld werden. De vogel, die op een klenen afstand stond, was zo geplaatst, dat 'er niet veel kragts toe vereischt werd, om denzelven in een uur of twee 'er af te schieten. Fredrik, die in zulk soort van Ridderspelen wel den grootsten zin heeft, en zich van alle middelen, als 'er eenige winst by een spel te behalen is, wel weet te bedienen, was de gelukkigste, en werd welhaast Koningje of Voorschutter. Karel had, zo als 't scheen, 'er niet veel vermaaks in; ook was hy niet in zo een goed humeur, als ik wel gewenscht had, en deed 'er derhalven niet zeer zyn best toe. Lotje was te driftig, en nam geen tyd genoeg om wel te mikken; en Lysje te zwak, om den klenen boog, hoe ligt dezelve ook voor haar gespannen werd, vast te houden; en, dewyl zy van de tien keeren pas eens raak schoot, klaagde zy telkens over den boog, of over Fredrik, dat hy 'er geduurig alles afschoot, en zy gevolglyk dan ook niets raken konde.

‘Na dat dit Ridderspel afgelopen was, begon Mr. Philoteknus over de Kinderen eenige aanmerkingen te maken. Uw Character, myne kleine Vrienden! zeide hy, laat zich alzins duidelyk kennen; en het zoude u zeer ten voordeele strekken, als gy, by het oesenen van dergelyke geringe spelen, acht gaaft op uwe gebreken, die zich daarin voordoen, om namelyk dezelven te verbeteren; want diezelfde kwade luimen blyven ons anderzins in dingen van meerder gewigt ongevoelig by.’ - Hierop gaf hy voorts ieder min of meer eene les; doch wy zullen ons tot die aan Karel bepaalen.

‘Men moet (zeide hy tot Karel,) zo veel op zichzelven leeren verkrygen, dat men ook aan een ander, schoon het al

[p. 177]

eens niet stroke met onze neiging, eenig vermaak en genoegen tragte toe te brengen, vooral wanneer wy geloven, dat by zelve denkt anderen, met het geen hy in 't werk stelt, eenig pleizier aan te doen. De braave Heer Damon dagt zekerlyk, dat hy ulieden allen, met dit door hem aangerigt spel, groten dienst deedt. Ik kan, daar hy 'er thans niet hy is, (want hy was voor een poosje weggegaan,) het u dus te vryer zeggen. Moet het hem niet eenigermate verdrietig en spytig vallen, dat zyne hoop en verwagting zo te loor gesteld wierden? Hy zag u geduurig als met tegenzin den boog opvatten, en liever van wat anders, dan van dit zyn opgegeven spel, praten. Moest gy, ten minste uit erkentenisse den Man het vermaak niet aandoen, van wel te vrede en vergenoegd te wezen? Ik zeg niet vergenoegd te schynen; zo als in deze omstandigheden de uitdrukking mogelyk zou konnen lyden; maar met 'er daad en wezenlyk vergenoegd te zyn. Want een menschlievend en gemeenzaam harte schept zekerlyk daarin vermaak, dat het anderen door zulken geringen dienst verheugen kan; en hier zoude het eene ware dienstvergelding wezen, die men wel degelyk denken mag aan hem verpligt te zyn. Ik begeer niet dat men hem deswegens eenige onwaarheden voorliege, van een Onuitspreeklyk Vermaak, dat hy ons zoude verschaft hebben, daar het ons intusschen weinig getroffen heeft. Maar dit wil ik, dat iemand zyne verdrietelykheid, ingevalle hy die niet geheel overmeesteren, of door een gunstig aangewende poging in genoegen of weltevredenheid veranderen kan, op eene beleefde wyze leere verbergen en bedekken. Iemand, die gewoon is zulke grillige luimen in te volgen, kan met de allervoortreflykste hoedanigheden, die hy anderzins bezit, een allerondraagelykst man worden. Ik heb menschen gekend, die, als de een of ander persoon, het een of ander gesprek, voorstel of spel, in een gezelschap hun niet smaakte, door hunne gemelyke gebaarden en verstoorde houding, alle vermaak en genoegen aan het zelve benamen, en het geheel ontydig, tegen elks oogmerk, van een deeden scheiden.

By deze gelegenheid kan ik u eene korte en hierop zeer toepasselyke Fabel verhalen, zeide Papilio, namelyk van

Den uil en de zangvogelen.

In zeker lommerryk bosch, alwaar eene talryke menigte van zingend gevogelte zich onthield, stond een oud vervallen kasteel, het welk door eenen Uil bewoond werd. Deze Vogels, die gaarne vriendschap met hem houden wilden, mogelyk om dat ze van hem, als den Vogel van Minerva, de Godinne der Wysheid, vele nutte en wetenswaardige zaken hoopten te horen, verzogten hem hun gezelschap op den eersten dag in de Maand Mai, dien zy gewoon waren vrolyk

[p. 178]

te vieren, by te wonen. Ongemeen groot was de vreugde, welke zy zich voorstelden te zullen smaken, in het byzyn van dien geleerden vogel, dien zy ook op hunne beurt, door dit vrolyk feest, geen minder vermaak hoopten aan te doen.

Hy kwam. Onder deze klene vogels heerschte eene algemene liefde, eendragt, weltevredenheid, en vreugde. Elk deed zyn best, om hem door hun lieflyk gezang te bekoren, en in het zelve te doen deel neemen. De Nagtegaal en Basterd nagtegaal, de Leeurik, de Meerl, de Vink en het Vlasvinkje, kortom al het gevogelte, liet zich op het lieflykst horen. Maar de Uil bleef statig en donker zitten kyken, gluurde met zyne katogen hun van ter zyde gemelyk aan; en zou zyne oren, indien hy slegts vingers gehad had, voor hunne aangename gezangen gestopt hebben. Misschien, dagten zy, is hy geen liefhebber van Musieq, wy zullen eens een ander spelletje aanvangen, op hope of hy dan ook wil mede doen. Hierop huppelden en sprongen zy op de takken heen en weder, vlogen in 't rond door elkander, zetteden elkander na, pikkende de een op den ander. Het Kwikstaartje en de Musch maakten allerleie grappen; doch alles te vergeefsch; de Uil bleef stuursch en grynzig kyken, en scheen zich in 't donker, op eene wyze die niemand raden konde, alleen te willen vermaken.

De vogels dus ziende dat 'er niets aan te doen was, vlogen, de een voor en de ander na, weg, en elk zogt zynen boom of struik weder op, tot dat deze eigenzinnige druiloor van een vogel moederziel alleen bleef zitten, en zich genoodzaakt vondt zyne woeste woning weder op te zoeken, en zich te vermaken, zo als met zyn stroeven en norschen aart best overeen kwam. Zedert dien tyd, zegt men, heeft niemand onder al het gevogelte zich ooit weder met hem willen bemoeijen; elk ontwykt hem, elk bespot hem, en dit gaat zelfs zo verre, dat hy by klaren en helderen dag niet meer durft te voorschyn komen.

Mooi, zei Mr. Philoteknus. Ja, ja, myn lieve Karel, dit is juist het afbeeldzel van een man, die, wanneer hy in een gezelschap is, daar het niet met zyn hoofd overeenkomt, een scheven en viezen mond trekt, en, door zyne eigene te onvredenheid en misnoegen, ook anderen gemelyk en misnoegd maakt. Doch het vergaat hem gemeenlyk even als den Uil; men laat hem aan zyne eigenzinnigheid over, vermydt hem, en bant hem eindelyk overal uit.

Hierop beloofde Karel, dat hy zich nooit weder zo gemelyk en eigenzinnig of te onvrede gedragen zoude, en, volgens zyn goed hart, durf ik van hem vertrouwen, dat de bedenking van niemand, die ons op allerleie wyzen poogt te vermaken, hier door eenige verdrietlykheid te mogen aandoen, eenen gewenschten indruk op zyn harte zal hebben.’