KortVerhaal. Jaargang 33

[p. 67]

Net als alle mannen
John McGahern (Vertaling Frank Lekens)

Hij had een hele tijd gekeken hoe ze daar in het schemerige middaglicht tussen de andere vrouwen op de dansvloer stond. Ze was niet groot of beeldschoon, maar hij kon zijn ogen niet van haar afhouden. Sommige van de vrouwen krompen zichtbaar ineen en lieten zich terugzakken als ze werden overgeslagen. Anderen bleven staan en staarden uitdagend terug. Haar leek het weinig te kunnen schelen, telkens als ze alleen kwam te staan zette ze een paar stappen terug in de steeds kleinere groep. Toen ze ten dans werd gevraagd, reageerde ze op dezelfde manier. Geen glimlach, geen blije, triomfantelijk schouderbeweging die iets verried van de spanning van het wachten, de gestreelde ijdelheid.

Verpleegsters, studenten, acteurs en actrices, muzikanten, een paar prostituees, mensen die in een restaurant of bij de krant werkten, nachtwakers, het was een bonte mix van piepjong tot stokoud die naar deze dansmiddagen kwam. Michael Duggan kwam er elke zaterdag en zondag. Hij was leraar Latijn en Geschiedenis op een school in het binnenland, zestig kilometer van Dublin, en elke vrijdagavond nam hij de bus om het hele weekend door te brengen in de bioscopen, restaurants en danszalen van O'Connell Street. Een jaar eerder was hij enkele maanden voor zijn wijding van het seminarie afgegaan.

Toen hij de dansvloer was overgestoken om haar te vragen, liep ze achter hem aan met dezelfde zorgeloosheid als waarmee ze had staan wachten. Ze kon heerlijk dansen, met een krachtige, moeiteloze vrijheid. Ze was verpleegster in de tbc-kliniek in Blanchardstown. Ze kwam uit Kerry. Haar vader was onderwijzer op een lagere school in de buurt van Killarney. Ze was vaker naar deze dansmiddag geweest, maar dat was alweer een paar jaar geleden. Ze heette Susan Spillane.

‘Die vragen krijg je zeker van iedereen?’ zei hij.

‘Van de vorige wel.’ Ze glimlachte. ‘Vertel jij ook eens wat over jezelf.’ Ze had een dikke bos zwarte krullen en een intelligente blik, en er was iets geks met haar ogen.

‘Hebben je ogen nou twee verschillende kleuren?’

‘Het ene is bruin en het andere grijs. Dat grijze is vast een foutje. Bij ons thuis heeft iedereen bruine ogen.’

[p. 68]

‘Ze zijn prachtig.’ De dans was afgelopen. Hij liet haar gaan. Het viel niet mee om je weg te vinden door de beuzelarij van een gesprek.

Een meisje kon een hele tijd onopgemerkt aan de kant staan en dan, zodra één man belangstelling had getoond, ineens een stormloop veroorzaken. Hoe rap hij bij de volgende twee dansen ook op haar afstapte, telkens was iemand anders hem te snel af. Bij de derde dans mochten de dames kiezen en trok hij zich terug tussen de mannen. Daar kwam ze hem halen, en ditmaal liet hij haar na afloop van de dans niet meer gaan. De etiquette was hier dat vrouwen verrast reageerden, aarzeling veinsden als je ze een drankje aanbood, maar zij zei meteen ja en vroeg een whiskey.

‘Ik drink bijna nooit, maar ik hou van die rokerige smaak.’ En de resterende twee uur van de middag bleef ze aan dat ene glaasje nippen. ‘Mijn vader drinkt 's avonds laat graag een glas whiskey. Ik kwam dan vaak bij hem zitten voor een slokje.’

Ze dansten nog eens en keerden terug naar hun tafel, dronken nog wat, zaten even te praten en gingen weer dansen. De tijd vloog voorbij.

‘Heb je vandaag nachtdienst?’ vroeg hij toen het moment naderde dat de band zou opstaan en het volkslied zou spelen. Hij was bang dat hij haar dan zou verliezen.

‘Nee. Morgen wel.’

‘Wil je vanavond misschien met me gaan eten?’

‘Ja, graag.’

Het was nog niet helemaal donker toen ze de danszaal uit kwamen, maar ze keerden het schemerlicht meteen de rug toe om een café in te duiken. Daar dronken ze koffie. Een uur later, toen hij wist dat het buiten donker was, vroeg hij schutterig: ‘Het is zeker een idioot voorstel om eerst nog een wandelingetje te maken voordat we gaan eten?’ Hij glimlachte schuldbewust, beschaamd om dat armzalige, evidente blijk van seksueel verlangen.

‘Ik zou niet weten waarom.’ Ze glimlachte. ‘Ik heb wel zin in een wandeling.’

‘Maar misschien regent het.’ Hij gaf hen beiden een voorwendsel om terug te krabbelen.

‘Daar komen we maar op één manier achter,’ zei ze.

Het miezerde een beetje, het plaveisel lag zwart te blinken in het licht van de straatlantaarns, maar de regen leek haar niet te deren, net zo min als het feit dat de wandeling hen naar de duistere, armoedige

[p. 69]

straatjes ten westen van O'Connell Street voerde. Daar vonden ze een donker portiek waar ze elkaar omhelsden. Ze beantwoordde zijn kussen met dezelfde onbekommerde spontaniteit waarmee ze had gedanst, maar er liepen nog steeds mensen voorbij in de vroege avondschemering, zodat ze uiteindelijk stopten en zeiden: ‘Dit is niks zo,’ en arm in arm terugliepen naar het licht.

‘Jammer dat we geen kamer of een plek voor onszelf hebben,’ zei hij.

‘Waar heb je gisteren geslapen?’ vroeg ze.

‘Waar ik elk weekend slaap, in een pension in North Earl Street, vier man op een kamer.’

Daar konden ze niet heen. In het bed naast hem was de voorbije nacht een doofstomme man bijna in elkaar geslagen. De twee mannen in de achterste bedden waren aan de boemel geweest. Bij het zoeken naar de lichtschakelaar hadden ze die man gewekt, en toen het licht aanging kwam hij in bed overeind en gebaarde naar het halfopen raam. Tweemaal maakte hij hetzelfde gebaar met zijn duim, om ze te vragen het raam dicht te doen vanwege de koude wind die erop stond. De kleinste van de twee vatte het gebaar verkeerd op en wierp zich met een schreeuw op de man. Pas toen hij begon te gillen, begrepen ze dat hij niet kon praten. Ze lachte niet om zijn verhaal.

‘Je geeft in deze wereld maar al te makkelijk de verkeerde signalen af.’

‘We kunnen naar een hotel gaan,’ zei ze. Hij bleef staan. ‘Als je wil, hoor. En alleen, echt alleen, als we ieder de helft betalen.’

‘Welk hotel?’

‘Weet je zeker dat je het wil? Mij maakt het niet uit.’ Ze keek hem aan.

‘Ik wil niks liever, maar waar?’ Hij balanceerde tussen angst en begeerte.

‘Het Clarence aan de overkant van de rivier is prettig en niet te duur.’

‘Wil je voordat we gaan eten eerst kijken of we een kamer kunnen krijgen, of daarna?’ Hij stuntelde, bedremmeld door haar voorstel.

‘Kunnen we net zo goed meteen doen. Maar weet je het zeker?’

‘Ik weet het zeker. Jij?’

‘Als je akkoord gaat dat we ieder de helft betalen,’ zei ze.

‘Akkoord.’

Ze bezegelden het met een kus en staken de rivier over bij de Halfpenny Bridge.

‘Denk je dat ze moeilijk zullen doen?’ vroeg hij toen ze bijna bij het hotel waren.

[p. 70]

‘Dat merken we snel genoeg. Volgens mij zien we er allebei fatsoenlijk genoeg uit.’ Voor het eerst meende hij enige nervositeit in haar handdruk te bespeuren, en dat stelde hem een beetje op zijn gemak.

Er werd niet moeilijk gedaan. Ze kregen een kamer met bad op de eerste verdieping.

‘Ik vond het zo leuk dat je je echte naam opgaf,’ zei ze toen ze alleen waren.

‘Waarom?’

‘Dat komt eerlijker over...’

‘Het was de enige naam die ik kon bedenken.’ En ze verdreven hun nervositeit met gelach.

De badkamer was vlak naast de kamerdeur. Het bed en het nachtkastje met een lamp erop stonden bij het raam, in de andere hoek stonden een bureau en een stoel, en in het midden van de kamer twee leunstoelen. Buiten waren de rivier en de donkere stad te zien. Hij deed de gordijnen dicht en nam haar in zijn armen.

‘Wacht,’ zei ze. ‘We hebben nog tijd zat voor we gaan eten.’

Toen ze in de badkamer was, deed hij het licht uit, trok zijn kleren uit en ging in bed op haar liggen wachten.

‘Waarom heb je het licht uitgedaan?’ vroeg ze bits toen ze uit de badkamer kwam.

‘Ik dacht dat je dat liever zou hebben.’

‘Ik wil kunnen zien wat ik doe.’

Het was niet duidelijk of ze het licht aan wilde als praktische hulp bij het uitkleden, of omdat ze vond dat deze voorstadia van wat wel het werk der duisternis wordt genoemd volledig vrij moesten zijn van heimelijkheid, en even nauwgezet moesten worden geobserveerd als de namen van steden die je passeert op een belangrijke reis.

‘Sorry,’ zei hij, en knipte de lamp op het nachtkastje aan. Hij keek hoe ze langzaam en doelgericht uit haar kleren stapte, hoe sterk en zelfverzekerd en prachtig ze was. ‘Moet het licht nog aan blijven?’ vroeg hij toen ze bij hem kwam liggen.

‘Nee.’

‘Wat ben je mooi.’ Hij wilde zeggen dat de schoonheid van haar naakte lichaam hem de adem benam, hem bijna pijn deed.

Datgene waar hij zo naar had verlangd dat het beangstigend was geworden, maakte zij gemakkelijk, maar hij kon haast niet geloven dat hij zich nu in het stille hart bevond van wat lange tijd een droom was

[p. 71]

geweest. Voor wie er lang van verstoken is, krijgen de eenvoudige geneugten van tafel en bed een treurige mystiek.

‘Was je al eens met iemand naar bed geweest?’ vroeg hij.

‘Ja, met één man.’

‘Was je verliefd op hem?’

‘Ja.’

‘Hou je nog steeds van hem?’

‘Nee. Helemaal niet.’

‘Ik nog nooit.’

‘Weet ik.’

Ze omstrengelden elkaar weer. Na afloop hing er zo'n vredige rust dat zelfs het schelle gekrijs van de meeuwen buiten en het gestage geruis van het verkeer langs de kaai daar deel van uitmaakten.

Is dit alles? Ordinaire gulzigheid en rusteloosheid dienden zich meteen aan om dat wat zo moeilijk te vinden was weer te versmaden zodra de buit binnen was, zo spontaan en gul gegeven was. Dat werd de kop ingedrukt door de genade van het aankleden, van het samen uit eten gaan in het zekere besef dat ze naar deze afgesloten kamer zouden terugkeren. Hij voelde zich als een jonge echtgenoot terwijl hij stond te wachten tot ze zich had aangekleed.

Eenmaal beneden bleek de miezerregen van de vooravond in een slagregen veranderd. In de lobby van het hotel wemelde het van de mensen in regenkleding, veelal met een paraplu.

‘Als we ons daarin wagen, zijn we zeker van een nat pak.’

‘Hoeft niet. We kunnen hier eten. De grillroom is open.’

Het was een grote, gezellige eetzaal met lichtbruine houten lambrisering en een open haard. Zij koos de lamskoteletjes, hij de steak van de grill, en ze namen allebei een glas rode wijn.

‘Deze rekening moeten we ook delen,’ zei ze.

‘Ik zie niet in waarom. Ik wil je graag trakteren.’

‘Dat was de afspraak. Daar moeten we ons aan houden.’ Ze glimlachte. ‘Hoe lang geef je al les?’

‘Nog geen jaar. Ik heb heel lang in Maynooth gezeten.’

‘Deed je de priesteropleiding?’

‘Veel meer is daar niet,’ zei hij droogjes. ‘Een paar maanden voor mijn wijding ben ik gestopt. Het klinkt vast vreselijk.’

‘Beter dan dat je uittreedt na je wijding. Waarom ben je gestopt?’ vroeg ze op ongemeen ernstige toon. Dit viel niet te pareren met sarcasme of ironie.

[p. 72]

‘Omdat ik niet meer geloofde. Ik kon moeilijk anderen bijstaan in een leven waarin ik zelf niet meer geloofde. Toen ik op mijn achttiende naar Maynooth ging, dacht ik dat mijn hele leven voor me uitgestippeld lag. Dat was niet zo.’

‘Er moet toch iets zijn,’ hield ze vol.

‘Kan best, maar ik zou niet weten wat.’

‘Was het omdat je graag wilde... trouwen?’

‘Nee, het ging niet om seks,’ zei hij. ‘Dat denken veel mensen. Onthouding van seks - verzaking noemden wij het - verleende onze roeping juist extra kracht. We kozen niet voor de weg van de minste weerstand. Dat geeft een zekere trots. We hadden de gedachte aan genot opgegeven voor een veel groter goed. Althans... totdat mijn geloof begon te verdwijnen... en toen verdween alles.’

‘Geloof je dan helemaal nergens in?’ zei ze met een ernst die hij zowel charmant als irritant vond.

‘Ik heb geen talent voor diepzinnigheid.’ Hij had al meer verteld dan hij van plan was geweest en dit gesprek begon hem te ergeren.

‘Je moet toch ergens in geloven?’ hield ze vol.

‘Dat is een ding dat zeker is, zouden de kerkvaders zeggen.’ Hij plaagde haar een beetje, maar zag dat die toon haar niet beviel. ‘Ik geloof in eer, fatsoen, in liefde, in genot. Dit is bijvoorbeeld een heel goede biefstuk.’

‘Je klinkt niet verbitterd.’ Dit lauwe compliment was moeilijker te verkroppen dan een verwijt.

‘Dat zou stom zijn. Dat zou het allerergste zijn. Hoe zijn de lamskoteletjes?’

‘Lekker, maar ik laat me niet graag afschepen.’

‘Dat doe ik niet. Ik vind het gewoon pijnlijk. Ik ben je veel te dankbaar. Ik vind het heel dapper dat je hier zit.’ Hij begon weer te stuntelen, teder, beschroomd.

‘Ik ben niet dapper. Dit is wat ik wilde.’

‘Niet veel vrouwen zouden dat durven, voorstellen om naar een hotel te gaan.’

‘Daar doen ze misschien verstandig aan.’

Nu was zij degene die het gesprek een andere wending wilde geven. Er viel een stilte die geen stilte was. Ze wisten het even niet zo goed, pijnigden zwijgend hun hersenen hoe ze de juiste richting konden hervinden.

[p. 73]

‘De man op wie je verliefd was,’ begon hij.

‘Die was getrouwd. Had een zoon. Hij was vertegenwoordiger in geneesmiddelen.’

‘Dat klinkt niet fijn voor jou.’

‘Was het ook niet. Het was een puinhoop.’

Weer een verkeerde afslag.

Het regende nog steeds pijpenstelen toen ze uit de grillroom kwamen. Ze zaten een hele tijd met één drankje in de hotelbar te kijken naar het komen en gaan van de gasten daar, tot de kamer en de nacht hen weer wenkten.

De volgende ochtend vroeg hij: ‘Wat ga je vandaag doen?’

‘Ik ga terug naar het ziekenhuis en nog wat proberen te slapen, denk ik. Vanavond om acht uur begint mijn nachtdienst.’

‘We hebben niet veel geslapen.’

‘Nee, dat is waar,’ zei ze vriendelijk, maar op een toon die duidelijk maakte dat ze geen zin had in zulke toespelingen. ‘Wat ga jij doen?’ zei ze daarom.

‘Er zijn drie bussen terug. Daar moet ik er een van nemen.’

‘Welke?’

‘Die van twaalf uur, denk ik, als jij toch teruggaat naar het ziekenhuis. Wanneer zien we elkaar weer?’ vroeg hij, op een toon alsof al vaststond dat ze weer zouden afspreken.

Ze was zich aan het aankleden. Toen ze zich naar hem toe draaide, schenen de contouren van haar dijen vaag door de vale onderrok. ‘We kunnen elkaar niet meer zien.’

‘Waarom niet?’ De vanzelfsprekendheid verdween. ‘Is er iets mis?’

‘Niets. Helemaal niets. Integendeel.’

‘Wat is er dan? Waarom kunnen we niet afspreken?’

‘Ik had het je gisteravond willen vertellen en heb het toch maar niet gedaan. Ik dacht dat het alles zou bederven. Jij hebt tenslotte op Maynooth gezeten. Ik ga bij een kloosterorde.’

‘Dat kun je niet menen.’

‘Ik ben bloedserieus. Donderdag treed ik toe... de Medische Missiezusters.’ Ze had die uitstraling die hem op de dansmiddag ook had aangetrokken. Ze stond vrij van haar omgeving, veilig in haar eigen licht.

‘Ik geloof je niet.’

‘Toch is het zo,’ zei ze.

‘Maar het is één grote leugen, zonde van je tijd, een verzinsel.’

[p. 74]

‘Voor mij niet, en voor jou was het vroeger ook anders.’

‘Maar toen geloofde ik nog.’

‘Denk je dat ik niet geloof?’ zei ze bits.

‘De rest van je leven weesgegroetjes en onzevaders prevelen.’

‘Dat is flauw, dat weet je best. Het wordt vooral werken. Verplegen, net zoals ik nu doe. Over twee jaar laten ze me waarschijnlijk een opleiding doen. De orde heeft veel behoefte aan artsen.’

‘Was dit dan geen vreemde voorbereiding op je nieuwe leven?’

‘Ik zie er geen kwaad in.’

‘Was het in jouw ogen dan geen zonde?’ Nu werd hij boos.

‘Niet zo'n hele erge. Ik ken ook vrouwen die de nacht voor hun huwelijk met een andere man hebben doorgebracht. Ter afsluiting van hun vrije leven als alleenstaande.’

‘En ik was jouw afscheid, je laatste handdruk?’

‘Ik heb het niet zo gepland. Ik vond je aantrekkelijk. We waren vrij. Zo voelde ik het. Als ik het na mijn toetreding had gedaan, was het anders geweest. Dat zou een grote zonde zijn.’

‘Kunnen we niet trouwen?’ dramde hij door.

‘Nee. Als dat zomaar kon, zou je het niet zo lichtvaardig voorstellen.’

‘We zouden om te beginnen weinig hebben, maar we hebben elkaar en we kunnen werken,’ ging hij door.

‘Nee. Het spijt me. Ik vind je heel leuk, maar het gaat niet. Ik heb dit al heel lang geleden besloten.’

‘Nou, nog één laatste keertje dan,’ kapte hij haar af.

‘We hebben toch de hele nacht al gehad?’

‘Nog één keertje.’ Zijn handen drongen aan. En zo gauw het voorbij was had hij spijt, bleef hij achter met minder dan wanneer het nooit was gebeurd.

‘Het spijt me,’ zei hij.

‘Het geeft niet.’

Toen ze beneden hadden betaald, wilden ze niet meer in het hotel blijven eten, al werd in de grillroom ook ontbijt opgediend. Ze gingen naar een van de grote zaken met veel plastic en chroom in O'Connell Street. Daar aten ze langzaam en zwegen ongemakkelijk.

‘Ik hoop dat je me vergeeft, als er iets te vergeven valt,’ zei ze na een lange stilte.

‘Dat wilde ik ook net zeggen. Er valt niks te vergeven. Ik had gewoon graag met je afgesproken, ik zou je graag blijven zien. Ik had

[p. 75]

nooit gedacht dat ik nog eens het geluk zou hebben om iemand tegen te komen die zo makkelijk... zo onbevreesd is.’ Hij verstrikte zich in zijn eigen woorden.

‘Dat ben ik helemaal niet.’ Ze lachte zoals ze al een hele tijd niet had gelachen. ‘Ik ben een lafaard. Ik ben bang voor volgende week. Ik ben voor de meeste dingen bang.’

‘Zal ik je een adres geven waarop ik altijd te bereiken ben, voor als je nog van gedachten verandert?’

‘Ik verander niet meer van gedachten.’

‘Dat dacht ik vroeger ook.’

‘Nee, maar ik doe het echt niet. Dat kan niet,’ zei ze, maar hij schreef het adres toch op en stopte het in haar zak.

‘Je kunt het weggooien zodra ik de hoek om ben.’

Toen ze opstonden, zag hij tranen in haar ogen.

Ze steunden nu volledig op die kleine ceremoniële handelingen die ons beter door het leven helpen dan ieder medicijn. Hij betaalde bij de kassa en stond daarna te wachten terwijl zij haar sjaal schikte, stapte met een sip gezicht opzij om haar voor te laten gaan op de trap, opende de grote klapdeur beneden. Langzaam liepen ze naar de bushalte. Daar probeerden ze op basis van de donkere wolken in het westen te voorspellen welk weer het die avond zou worden. Het enige wat zeker leek, was dat het weer zou gaan regenen. Toen de bus stopte gaven ze elkaar een hand. Hij bleef staan tot iedereen was ingestapt en de bus wegreed.

De rivier voorbij het Custom House, de lijnrechte kade, leek zich na haar vertrek in de oneindige leegte uit te strekken. In mijn einde is mijn begin, moest hij denken. In mijn begin is mijn eind, voor hem en haar, voor jou en mij. Volmaakt als de leegte, eindeloos als een trouwring leek de kade zich uit te strekken. Zo vertrouwd als zijn eigen ademhaling. Misschien was er niets, maar zij was toch bereid om te leven voor dat ene, om het met de kracht van haar verlangen waar te maken.

Terwijl hij aan haar liep te denken, betrapte hij zichzelf erop dat zijn passen hem gretig in de richting van de busterminal voerden... maar bijna meteen hield hij ook weer in. Zijn tred kreeg iets aarzelends, alsof hij overwoog terug te keren. Hoe gretig hij ook ergens heen liep, hij wist dat het hem nergens anders heen kon voeren dan naar de volgende dag, en de dag daarna.