KortVerhaal. Jaargang 33

[p. 136]

Naar huis
Thomas Verbogt

Bijna vier jaar geleden ging mijn vader dood - doodgaan is volgens mij net iets anders dan overlijden, het eerste gebeurt snel en onverwacht, het tweede is een proces - en pas spraken mijn zus en ik voor het eerst weer over hem, voor het eerst sinds de dag van de crematie toen zij 's avonds weer naar huis moest, naar New York, naar haar appartement ergens in de hoogte van Manhattan, met uitzicht op de Hudson. Daarna zag ik haar nog één keer vluchtig, ze was op doorreis, ik zat middenin een verhuizing, de zoveelste in mijn leven, na het zoveelste afscheid.

Mijn vader werd ineens ziek, hij moest opgenomen worden omdat het er allemaal doodernstig uitzag en niemand wist wat er aan de hand was, behalve dat zijn nieren slecht functioneerden. Na veertien dagen was hij er niet meer, wat ik graag anders zeggen wil.

Mijn zus is binnenhuisarchitect, ze is vijftig, negen jaar jonger dan ik. We lijken niet op elkaar, zij heeft het bedachtzame en de sociale onhandigheid van mijn vader, ik de nervositeit en het romantische van mijn moeder.

Ze heeft een tweedaags congres in Amsterdam bezocht, ik haalde haar zojuist bij het Hilton op, we zitten in een café in de Utrechtsestraat, dadelijk breng ik haar naar Schiphol. We hebben koffie, cognac en tosti's besteld.

We hebben nooit goed met elkaar kunnen praten. Ik vraag of ze zich die dagen herinnert. Toen hij in het ziekenhuis was opgenomen, kwam ze vrijwel onmiddellijk. Onze vader was nooit één dag ziek geweest. Tijdens zijn laatste twee dagen zijn onze moeder, zij en ik nauwelijks weggeweest bij zijn bed. Hij was maar een paar momenten bij kennis

‘Stom dat ik altijd het eerst aan het mooie weer moet denken,’ zegt ze. ‘En daarna pas aan zijn paniek, aan zijn zwijgen. En dan aan ons. Voor het eerst voelde ik pas echt dat we een familie waren.’

‘Ja, dat hij niets zei, vond ik het ergste. Dat hij alleen maar knikte of het hoofd schudde als we iets vroegen.’

Ze zwijgt, het lijkt alsof ze even verdwaalt in een herinnering. Ik wil er nog meer over zeggen, maar weet niet wat. Ja toch, die ene ochtend dat zijn leven me ineens zo overkwam.

[p. 137]

‘Weet je nog die morgen toen ik even naar het ouderlijk huis moest om die formulieren te halen? Ik had jou en moeder al naar het ziekenhuis gebracht en toen begon moeder over die formulieren. Ze lagen klaar op vaders bureau. Ik ging ze halen en toen ik het huis binnenkwam, was de stilte zo intens en die werd nog intenser op zijn werkkamer. Ik voel nog hoe ik aarzelde die binnen te gaan. Ik voel me de deur openen en ik herinner me niet dat ik er ooit was zonder dat hij achter zijn bureau zat. Dat moet weleens gebeurd zijn, maar ik herinner het me echt niet. Nog steeds niet. Ik loop naar het midden van de kamer en kijk om me heen, zijn duizenden boeken, de schilderijen, de kleine tafel met dingetjes, zijn eerste spaarpot, een foto van zijn ouders, een horloge van vroeger, naast die tafel het stapeltje Voetbal Internationals, de ramen met uitzicht op de singel, de zomergroene bomen. Ik ga even achter zijn bureau zitten. Op een doormidden gevouwen stuk papier staat een aantekening, misschien wel zijn laatste, twee woorden: ziekte Caravaggio. Weer kijk ik om me heen en dan gebeurt het, ik denk: dit is zijn leven. En dat leven overkómt me totaal. Ik kan het niet anders zeggen, het overkomt me totaal. Ik weet niet hoe lang het duurt, misschien maar een paar seconden. En als die voorbij zijn weet ik nog zekerder dan daarvoor dat hij hier nooit meer terugkomt. Hij heeft deze kamer voorgoed verlaten. Hij ligt nog te leven in het ziekenhuis, maar hij is al doodgegaan. Weet je dat moeder de kamer precies zo gelaten heeft als hij was. Ik vroeg haar laatst of ze er weleens kwam. Bijna nooit, zei ze.’

Mijn zus knikt, ze kijkt naar buiten. Het is een zonnige dag in de vroege lente. Het café heeft hoge ramen, de straat is er net een uit een film van lang geleden toen alles kalmer en overzichtelijker was, de eerste dagen die mijn ouders met elkaar doorbrachten, de oorlog was pas voorbij, ze waren begin twintig, ze gingen studeren in Utrecht, mijn moeder medicijnen, mijn vader kunstgeschiedenis, ze spraken graag over die tijd met al die tintelende toekomst voor zich. Zeven jaar later verhuisden ze naar Nijmegen, kochten een huis waar ze hun hele leven zouden blijven wonen. Toen ik mijn moeder laatst bezocht zei ze dat ze overwoog te verhuizen. ‘Het moet allemaal kleiner,’ zei ze. Haar leven was sinds de dood van mijn vader ook kleiner geworden, een smalle weg in het gekrompen landschap van de tijd.

‘Ik was op de ochtend van zijn crematie ook in zijn werkkamer,’ zegt mijn zus. ‘Ik wist dat hij ergens een aantekenboekje had waarin hij uitspraken noteerde die hem frappeerden. Weet je nog? Het lag vaak

[p. 138]

naast hem als hij zat te lezen. Ik wilde er even doorheem bladeren. Misschien kwam ik nog iets tegen dat ik zou kunnen gebruiken voor mijn toespraak. Zoals je weet was die niet bepaald briljant.’

‘Moet je niet zeggen. Je toespraak was bijzonder. Nog nooit had ik iemand zo over de vluchtigheid van alles horen spreken.’

‘Toen vond ik een stapeltje brieven, vrij open en bloot in een van de la's van zijn bureau. Ik las de bovenste. Ik heb ze mee naar huis genomen. Mama zou er kapot van zijn geweest. Waarom ik ze niet weggooi, weet ik niet.’

Weer zwijgt ze, weer kijkt ze naar buiten. Wil ze me de gelegenheid geven te vragen van wie die brieven waren? Ze zei het niet uit zichzelf. Wil ze dat ik het niet wil weten? Weer denk ik aan mijn ouders aan het begin van hun leven samen. Waarschijnlijk beloofden ze altijd bij elkaar te blijven en waren ze blij dat tegen elkaar te kunnen zeggen.

‘Weet je wat ik wel snap?’ vraagt mijn zus. ‘Dat hij absoluut niet wilde dat er behalve wij nog ander bezoek kwam. Daarom schudde hij zo verbeten zijn hoofd als mama het vroeg.’

Ze kijkt me aan en glimlacht treurig, zoals ook moeder kan glimlachen als haar iets overvalt. We kijken elkaar langer aan dan we ooit gedaan hebben. We kennen elkaar nauwelijks.

‘Je vindt het echt niet erg mij weg te brengen. Ik kan ook een taxi...’

‘Ik breng je weg, schat.’ Nog nooit zei ik schat tegen mijn zusje, ze reageert een beetje verbaasd, verlegen zelfs.

‘Toen ik gisteravond bij mama was, wist ik zeker dat het beter is dat niemand het weet van die brieven.’

Toen we elkaar ten afscheid omhelsden, zei ze dat het toch vreemd was dat er binnenkort geen ouderlijk huis meer zou zijn, dat het alleen nog maar ons geboortehuis zou zijn, bewoond door mensen die we waarschijnlijk niet kennen, niet meer een plek waar we elkaar ontmoeten, tussen onze herinneringen, met hier en daar nog een detail uit ons verloren paradijs.

Als ik op een benzinestation van Schiphol een volle tank heb afgerekend, kijk ik naar de hemel waarin dadelijk het vliegtuig te zien zal zijn dat mijn zusje naar huis brengt. Ik weet niet wanneer ik weer naar New York ga. Als ik daaraan denk, denk ik niet meteen aan haar. Hoe voltooit zij het leven van mijn vader, hoe doe ik het? Kunnen we dat wel? Hoe gebeurt hij nog in de levens van de mensen die zich hem herinneren?