KortVerhaal. Jaargang 33

[p. 122]

Drie dromen
Antonio Tabucchi (Vertaling Jan van der Haar)

De droom van Cecco Angiolieri, dichter en godslasteraar

Op een januarinacht in 1309 had Cecco Angiolieri, dichter en godslasteraar, gewikkeld in weerzinwekkende zwachtels op een stromatras van het lazaret in Siena, een droom. Hij droomde dat het een bloedhete zomerdag was en dat hij langs de Dom liep. Omdat hij wist dat die plek koel was, besloot hij naar binnen te gaan om de hitte te ontvluchten, maar in plaats van een kniebuiging te maken en zijn vingers te bevochtigen in het wijwatervat, kruiste hij bezwerend zijn vingers, omdat hij vreesde dat die plek hem ongeluk zou brengen.

In de eerste kapel rechts zat een schilder een Madonna te schilderen. De schilder was een blonde jongeman en hij zat op een bank met het palet in zijn armen in een rusthouding. Het gewijde paneel was bijna klaar: het was een Heilige Maagd met schuinstaande ogen en een onwaarneembare glimlach, die het kindje Jezus in de plooien van haar kleed op schoot hield. De schilder groette hem wellevend en Cecco Angiolieri reageerde met een lach. Toen nam hij het schilderij in ogenschouw en voelde een groot ongemak. Hij ergerde zich aan de gelaatsuitdrukking van die fiere dame die hooghartig op de wereld neerkeek alsof ze grote geringschatting voor aardse zaken voelde. Hij kon het niet laten: hij liep op het schilderij toe, stak zijn rechterarm uit en maakte een obsceen gebaar. De jonge schilder sprong op en wilde hem tegenhouden, maar Cecco Angiolieri wrong zich als een bezetene los en maakte ook met zijn linkerarm een obsceen gebaar. Toen bewoog de Heilige Maagd haar ogen als waren het mensenogen, en zette hem met haar blik op zijn plaats. Cecco Angiolieri voelde een merkwaardige rilling over heel zijn lichaam, hij begon te verstijven en kleiner te worden, hij zag zijn ledematen overdekt raken met zwart haar, merkte dat er een lange staart tussen zijn benen opdook en hij probeerde te brullen, maar in plaats van een brul kwam er een ijzingwekkend gemiauw uit zijn bek en hij, klein en razend aan de voeten van de schilder, merkte dat hij een kat was geworden. Hij maakte een sprong naar voren en een naar achteren, als bezeten in de wanstaltige gevangenis van dat nieuwe lijf, knarste razend met zijn tanden en liep woest miau-

[p. 123]

wend de kerk uit. Intussen was de avond over het plein gevallen. Cecco Angiolieri streek eerst langs de muren, keek vervolgens om zich heen om te zien of iemand hem in de gaten had. Maar het plein was vrijwel uitgestorven. Op de hoek, vlak bij een taveerne, stond een groepje braniejongeren te drinken uit glazen die ze mee naar buiten hadden genomen. Cecco Angiolieri besloot om langs de taveerne te gaan, omdat hij honger had, en misschien zou hij kaaskorstjes vinden. Hij streek langs de muur van de taveerne en passeerde de deur, die verlicht werd met twee fakkels aan de deurlijsten. Toen riep een van die jongeren hem met een typisch lippengeluid dat je bij katten maakt, en liet hem een hamzwoerd zien. Cecco Angiolieri spurtte naar zijn voeten en nam het zwoerd in zijn bek, maar juist op dat moment grepen de jongeren hem beet, omklemden hem stevig en droegen hem de taveerne binnen. Cecco Angiolieri probeerde te bijten en te krabben, maar de jongeren hielden hem strak vast: de een klemde zijn bek af en de ander maakte zijn poten onschadelijk, zodat hij niets kon uitrichten. Toen ze binnen waren, namen de jongeren het blik met pek dat voor de fakkels diende en smeerden zijn staart duchtig in met het goedje. Toen staken ze hem met een fakkel in de fik en lieten hem vrij. Cecco Angiolieri, die in een bal van vuur was veranderd, schoot ijselijk miauwend naar buiten, vloog tegen de muren van de huizen op, rolde over de grond, maar het vuur doofde niet. Als een pijl uit een boog rende hij de donkere steegjes van Siena door, ze in het voorbijgaan verlichtend. Hij wist niet waar hij het zoeken moest, hij liet zich leiden door zijn instinct. Hij ging twee keer de hoek om, rende drie straten door, stak een pleintje over, klom een trap op, kwam voor een palazzo. Daar woonde zijn vader. Cecco Angiolieri ging de binnentrap op, passeerde de geschrokken bedienden, liep de eetkamer binnen waar zijn vader zat te eten en brulde: ‘Vader van me, ik ben een vuur geworden, red mij, alstublieft!’ En op dat moment werd Cecco Angiolieri wakker. De heelmeesters waren zijn zwachtels aan het losmaken en zijn lichaam, dat overdekt was met de vreselijke zweren van het Sint-Antoniusvuur, brandde als een fakkel.

[p. 124]

De droom van Giacomo Leopardi, dichter en maanzieke

Op een nacht begin december 1827 had Giacomo Leopardi, dichter en maanzieke, in de fraaie stad Pisa, in de Via della Faggiola, waar hij sliep tussen twee matrassen om zich te weren tegen de ijselijke kou die de stad in haar greep had, een droom. Hij droomde dat hij zich in de woestijn bevond, en dat hij herder was. Maar in plaats dat hij een kudde had die achter hem aan kwam, zat hij lekker in een calèche met vier witte schapen ervoor, en die vier schapen vormden zijn kudde.

De woestijn en de heuvels die haar omzoomden, waren van een heel fijn zilverig zand dat glansde als het licht van vuurvliegjes. Het was nacht, maar het was niet koud, nee, het leek een lekkere nacht later in het voorjaar, zodat Leopardi de overjas die hij droeg uitdeed en over de armleuning van de calèche legde.

‘Waar brengen jullie mij naar toe, lieve schaapjes?’ vroeg hij.

‘We nemen je mee uit rijden,’ antwoordden de vier schapen, ‘wij zijn zwerfschaapjes.’

‘Maar wat is dit voor plek?’ vroeg Leopardi. ‘Waar zitten we?’

‘Daar kom je nog wel achter,’ antwoordden de schaapjes, ‘als je de persoon hebt ontmoet die op je wacht.’

‘Wie is dat dan?’ vroeg Leopardi. ‘Dat zou ik wel willen weten.’

‘Haha,’ lachten de schaapjes, elkaar aankijkend, ‘dat kunnen wij niet zeggen, dat moet een verrassing wezen.’

Leopardi had honger, en hij had wel zin in iets lekkers; een mooie taart met pijnboompitten was net waar hij zin in had.

‘Ik wil graag wat lekkers,’ zei hij, ‘is er geen plek waar je in deze woestijn wat lekkers kan kopen?’

‘Vlak achter die heuvel,’ antwoordden de schaapjes, ‘nog even geduld.’

Ze kwamen aan het eind van de woestijn en reden om de heuvel, aan de voet waarvan een winkel stond. Het was een fraaie banketbakkerij, helemaal van glas, en hij flonkerde van een zilverig licht. Leopardi ging de etalage bekijken, aarzelend wat hij zou kiezen. Vooraan lagen de taarten, in alle kleuren en maten: groene pistachetaarten, felrode frambozentaarten, gele citroentaarten, roze aardbeientaarten; verder had je marsepein, in grappige of smakelijke vormen: een appel en een sinaasappel, een kers - of in de vorm van dieren. En ten slotte kwamen de sabayons, romig en dik, met een amandel bovenop. Leopardi riep de banketbakker en kocht drie dingen: een aardbeientaartje, iets van mar-

[p. 125]

sepein en een sabayon. De banketbakker was een mannetje helemaal van zilver, met grijs haar en blauwe ogen, die hem het lekkers gaf met als toegift een doos bonbons. Leopardi stapte weer in de calèche en terwijl de schaapjes weer gingen lopen, begon hij van de gekochte lekkernijen te proeven. De weg liep langzaam aan omhoog en nu klommen ze de heuvel op. En, wat gek, ook dat terrein glansde, het was meer dan glinsteren en gaf een zilverig schijnsel af. De schaapjes stopten voor een huisje dat fonkelde in de nacht. Leopardi stapte uit want hij begreep dat hij gearriveerd was, pakte de doos bonbons en ging het huis binnen. Binnen zat een meisje op een stoel te borduren.

‘Kom verder, ik verwachtte je al,’ zei het meisje. Ze draaide zich om en glimlachte, en Leopardi herkende haar. Het was Silvia. Alleen was ze nu helemaal van zilver, ze had dezelfde trekken als vroeger, maar was van zilver.

‘Silvia, lieve Silvia,’ zei Leopardi, die haar handen vastpakte, ‘wat fijn je weer te zien, maar waarom ben je helemaal van zilver?’

‘Omdat ik een maanvrouwtje ben,’ antwoordde Silvia, ‘als je sterft ga je naar de maan en word je zo.’

‘Maar waarom ben ik ook hier,’ vroeg Leopardi, ‘ben ik soms dood?’

‘Dat ben je niet,’ zei Silvia, ‘dat denk je alleen maar, jij bent nog op aarde.’

‘En kun je hiervandaan de aarde zien?’ vroeg Leopardi.

Silvia leidde hem naar een raam waar een kijker stond. Leopardi hield zijn oog bij de lens en meteen zag hij een palazzo. Hij herkende het: het was zijn palazzo. Eén raam was nog verlicht. Leopardi keek er naar binnen en zag zijn vader in nachthemd met de nachtspiegel in de hand, want hij ging naar bed. Hij voelde een steek in zijn hart en verschoof de kijker. Hij zag een scheve toren in een groot weiland en daar vlakbij een slingerweg met een palazzo waaruit een zwak licht scheen. Hij deed zijn best om door het raam te kijken en zag een bescheiden vertrek, met een ladenkast en een tafel met een schrift waarnaast een kaarsstompje brandde. In bed zag hij zichzelf slapen tussen twee matrassen.

‘Ben ik dood?’ vroeg hij aan Silvia.

‘Nee,’ zei Silvia, ‘je slaapt enkel en droomt van de maan.’

[p. 126]

De droom van Achille Claude Debussy, musicus en estheet

In de nacht van 29 juni 1893, een heldere zomernacht, droomde Achille Claude Debussy, musicus en estheet, dat hij zich op het strand bevond. Het was een strand van de Toscaanse Maremmen, omlijst door laag struikgewas en pijnbomen. Debussy, in linnen pantalon en met strohoed, betrad het badhokje dat Pinky hem had toegewezen en trok zijn pak uit. Hij ontwaarde Pinky op het strand, maar in plaats van naar haar te zwaaien, dook hij in de schaduw van het hokje. Pinky was een knappe dame, eigenares van een villa, ze hield zich bezig met de schaarse badgasten op haar privéstrand en zwierf langs het water, bedekt onder een blauw gaas dat van haar hoed neerhing. Ze behoorde tot een oude adellijke familie en sprak iedereen aan met jij. Dat was niet naar de zin van Debussy, die graag met plichtplegingen werd bejegend.

Voordat hij zich in zijn badkostuum hees, maakte hij enkele kniebuigingen en daarna beroerde hij langdurig zijn lid, dat half opgericht was, omdat de aanblik van dat eenzame strand, met de zon en het azuur van de zee, hem een zekere opwinding bezorgde. Hij droeg een sober kostuum, in de kleur blauw met twee witte sterretjes op de schouders. En op dat moment zag hij dat Pinky, zij en haar twee Duitse doggen die haar immer vergezelden, was verdwenen en dat er niemand meer op het strand was. Debussy stak het strand over met een fles champagne die hij had meegenomen. Bij het natte gedeelte groef hij een kuiltje in het zand en stak de fles erin om die koel te houden; toen stapte hij het water in om te gaan zwemmen.

Meteen voelde hij de weldadige invloed van het water. Hij hield meer van de zee dan wat ook en zou er een muziekstuk aan willen wijden. De zon stond op zijn hoogste punt en de waterspiegel flonkerde. Bedaard, met brede armslagen, keerde Debussy terug. Toen hij op het strand kwam, groef hij de fles champagne uit en dronk er ongeveer de helft van. Het was of de tijd stil was blijven staan en hij bedacht dat muziek dat moest doen: de tijd stilzetten.

Hij begaf zich naar het badhokje en kleedde zich uit. Terwijl hij zich uitkleedde, hoorde hij geluiden in de struiken en ging kijken. Tussen het groen, een paar meter verderop, zag hij een faun twee nimfen het hof maken. De ene nimf streelde de schouders van de faun, terwijl de andere meer dan zwoele dansbewegingen maakte.

[p. 127]

Debussy voelde een diepe loomheid en begon zich langzaam te beroeren. Vervolgens liep hij naar voren naar het struikgewas. Toen ze hem zagen aankomen, lachten de drie wezens naar hem en de faun begon op een herdersfluit te spelen. Het was precies de muziek die Debussy wilde componeren en hij registreerde die in zijn hoofd. Vervolgens ging hij zitten op de naalden van de pijnbomen, met zijn lid omhoog. Toen pakte de faun een nimf en verstrengelde zich met haar. En de andere nimf ging met een soepele danspas naast Debussy zitten en streelde hem over zijn buik. Het was middag en de tijd stond stil.