KortVerhaal. Jaargang 32

[p. 89]

De grauwe ruin
Konstantin Paustovski (Vertaling Monse Weijers)

Bij zonsondergang joegen ze de kolchozepaarden over de doorwaadbare plaats de weiden in voor de nacht. Ze graasden in de weiden, maar laat in de nacht gingen ze naar de omheinde warme hooimijten toe en sliepen daar staande, af en toe licht snurkend en bewegend met hun oren. De paarden werden wakker van ieder gerucht, van de roep van een kwartel of de sirene van een sleepboot die aken over de Oka vervoerde. De boten floten altijd op dezelfde plek, bij de zandbank, waar een wit seinlicht zichtbaar was. Het was minstens vijf kilometer tot het sein, maar het leek of het vlakbij brandde, achter de naburige wilgen.

Iedere keer dat we de voor de nacht samengedreven paarden passeerden, vroeg Roewiem mij waar de paarden 's nachts aan dachten.

Ik had de indruk dat de paarden nergens aan dachten. Ze waren overdag te moe geworden. Hun hoofden stonden niet naar overdenkingen. Ze kauwden op het gras dat nat was van de dauw en snoven met wijd geopende neusgaten de frisse geuren van de nacht op. Van de oever van de Prorva drong de fijne geur door van bloeiende wilde rozen en wilgenbladeren. Van de weiden, voorbij de doorwaadbare plaats van Novosjelsk, rook het naar kamille en longkruid - de geur daarvan leek op de zoete geur van stof. Vanuit de dalen rook het naar dille, vanuit de meren naar diep water, en uit het dorp drong af en toe de geur door van vers gebakken roggebrood. Dan hieven de paarden het hoofd en hinnikten.

Op een dag gingen we om twee uur 's nachts vissen. In de weiden schemerde het door het licht van de sterren. In het oosten lichtte de dageraad al blauw op.

Onder het lopen kwamen we tot de conclusie dat de stilste tijd van de dag op aarde altijd die vóór de dageraad is. Zelfs in grote steden wordt het op dat moment zo stil als op het land.

Op de weg naar het meer stonden een paar wilgen. Onder die wilgen sliep de grauwe ruin. Toen we hem passeerden, werd hij wakker, zwiepte met zijn dunne staart, dacht even na en sukkelde toen achter ons aan.

Het is altijd een beetje griezelig wanneer een paard 's nachts achter je aan komt en je op de voet volgt. Hoe vaak je ook omkijkt, iedere

[p. 90]

keer is het daar, zwaaiend met zijn kop en trippelend met zijn slanke benen. Een keer werd ik overdag even hardnekkig achtervolgd door een zwaluw. Hij cirkelde om me heen, beroerde mijn schouder en krijste klaaglijk en nadrukkelijk, alsof ik haar een jong had afgenomen en ze me smeekte het terug te geven. Ze vloog twee uur vlak achter me aan en op den duur voelde ik me niet meer op mijn gemak. Ik kon er niet achter komen waar ze op uit was. Ik vertelde dat aan een kennis van me, Grootvader Mitri, en die lachte me uit.

‘Ach jij, mafkees!’ zei hij. ‘Heb je nu wel of niet gezien wat ze deed, die zwaluw? Kennelijk niet. En je bent nog wel een gestudeerd man. Geef me wat te roken, dan leg ik je alles uit.’

Ik gaf hem wat te roken, en hij onthulde me een simpele waarheid. Als iemand over een ongemaaide weide loopt, jaagt hij honderden sprinkhanen en kevers op en hoeft een zwaluw die niet meer in het dichte gras te zoeken - ze vliegt rond, vangt ze al vliegend en voedt zichzelf zonder enige moeite.

Maar de oude ruin joeg ons geen angst aan, hoewel hij zo dicht achter ons aan liep dat hij me soms met zijn kop in mijn rug duwde. We kenden de oude ruin al heel lang en er was niets geheimzinnigs aan dat hij achter ons aan liep. Hij vond het gewoon vervelend om de hele nacht alleen onder een wilg te staan en te luisteren of zijn vriend, een roodbruin, eenogig paard, ergens hinnikte.

Terwijl we bij het meer een kampvuur aanlegden, liep de oude ruin naar het water, snoof er lang aan, maar had geen zin om te drinken. Vervolgens liep hij voorzichtig het meer in.

‘Waar ga je heen, satan?’ riepen we beiden tegelijk, bang dat de ruin de vissen zou verjagen.

De ruin kwam gedwee weer terug naar de oever, bleef bij het kampvuur staan en keek, met zijn kop zwaaiend, lang toe hoe wij theewater kookten in een keteltje, daarna slaakte hij een diepe zucht, alsof hij wilde zeggen: ‘Ach jullie, jullie begrijpen nergens iets van.’ We gaven hem een broodkorst. Hij pakte die met zijn warme lippen aan en begon erop te kauwen, zijn kaken van de ene naar de andere kant bewegend als een rasp, daarna staarde hij weer naar het kampvuur en verzonk in gepeins.

‘Toch,’ zei Roewiem, terwijl hij een sigaret opstak, ‘toch geloof ik dat hij ergens over nadenkt.’

Als de ruin al over iets nadacht, leek het mij dat het voornamelijk de ondankbaarheid en domheid van de mensen betrof. Wat had hij

[p. 91]

gedurende zijn hele leven te horen gekregen? Alleen maar onterechte uitroepen: ‘Waar ga je heen, satan?’ ‘Hij heeft zich zat gevreten aan het graan van zijn baas.’ ‘Hij moet haver hebben, niet te geloven wat een grote meneer!’ Hij hoefde maar om te kijken of men striemde hem met de leidsels over zijn bezwete flanken en schreeuwde steeds weer het dreigende: ‘Ik zal je leren om te kijken!’ Het was hem zelfs verboden ergens van te schrikken - dan begon de voerman meteen met de leidsels boven zijn hoofd te zwaaien en met een hoge stem vol leedvermaak te roepen: ‘Je bent toch niet bang, satan?!’ Het gareel haalde men altijd aan door met een vuile laars op hem te drukken en met diezelfde laars porde men de ruin in zijn buik om te zorgen dat hij die niet bol maakte als ze de zadelriem aanhaalden.

Dankbaarheid kenden ze niet. En dat terwijl hij zijn hele leven kreunend van inspanning over zandgrond, over modder, over plakkerige klei, over hellingen, over ‘verharde’ wegen en kromme dorpswegen, krakende, slecht gesmeerde boerenkarren had voortgetrokken die gevuld waren met hooi, aardappelen, appels of kool. Op het zand bleef hij soms staan om uit te rusten. Zijn flanken trilden dan verschrikkelijk en er steeg damp op van zijn manen, maar de voerlieden ranselden hem fluitend met de knoet over zijn trillende benen en riepen met gespeelde woede: ‘Wat hebben we aan jou, stuk verdriet?’ En de ruin zette zich weer in beweging en trok de kar verder.

Het begon snel lichter te worden. De sterren verbleekten, alsof ze langzaam verdwenen in de diepte van het uitspansel. Plotseling begon op een enorme hoogte boven onze hoofden een eenzaam wolkje, dat wel van dons leek, op te lichten met een zacht rood licht. Daar in de hoogte scheen de zomerzon al, terwijl het op de aarde nog schemerde en de dauw van de schermbloemen van de engelwortel in het donkere, 's nachts verstilde water druppelde.

De ruin liet zijn kop naar de grond zakken, uit zijn ogen rolde een eenzame ouderdomstraan, en hij sliep in.

's Morgens, toen de dauw op het gras door de zon zo schitterde dat de lucht rondom vervuld was van een vochtige glans, werd de ruin wakker en begon luid te hinniken. Vanuit de weiden kwam Petja, de paardenknecht van de kolchoze, een onlangs uit het rode leger teruggekeerde witblonde soldaat, met een halster over zijn schouder op hem af. De ruin ging hem langzaam tegemoet, wreef met zijn kop over Petja's schouder en liet zich het halster zonder morren omdoen.

[p. 92]

Petja bond hem vast aan de omheining bij de hooimijt en liep zelf naar ons toe - om een sigaret op te steken en te vragen of de vissen al beten.

‘Jullie vissen met een zijden snoer, zie ik,’ zei hij spugend, ‘terwijl onze kwajongens hengelsnoeren vlechten uit paardenhaar. Bij de ruin hebben ze zijn hele staart eruit gerukt, de apen! Binnenkort heeft hij niets meer om de horzels van zich af te slaan.’

‘Die ouwe heeft wel genoeg gewerkt,’ zei ik.

‘Dat heeft ie zeker,’ was Petja het met me eens. ‘Het is een goeie, rustige ouwe.’

Hij zweeg, de ruin keek naar hem om en hinnikte zacht.

‘Nog even wachten,’ zei Petja. ‘Niemand vraagt je om te werken, dus hou je bek maar.’

‘Is hij soms ziek, of zo?’ vroeg Roewiem.

‘Nee, ziek is ie niet,’ antwoordde Petja, ‘hij heeft alleen niet genoeg trekkracht meer. Hij heeft zijn tijd gehad. De voorzitter van de kolchoze, je kent hem wel, die met de verschrompelde hand, wilde hem al naar de paardendokter sturen om hem te laten villen, maar daar heb ik me tegen verzet. Niet dat ik medelijden met hem heb, maar zomaar... Je moet goed voor de dieren zorgen. Voor mensen is er het rusthuis, maar wat is er voor hem? Helemaal niks. Dus je hebt je je hele leven afgepeigerd en als je oud wordt, dan kun je meteen onder het mes. Nee, zeg ik, Leonti Koezmitsj, jij hebt de waarheid niet in pacht. Jij zorgt dat er geld in het laatje komt, maar je moet ook voor je geweten zorgen. Geef mij die ruin, laat hem bij mij in de open lucht leven, laat hem grazen, hij heeft toch niet lang meer te leven. Kijk maar, zelfs zijn bek is helemaal grijs.’

‘En wat zei de voorzitter?’ vroeg Roewiem.

‘Die ging akkoord. Alleen,’ zei hij, ‘geef ik je geen gram haver voor hem. Dat zou pure verkwisting zijn.’ ‘Ik heb,’ zeg ik, ‘lak aan jullie haver, ik ga hem met m'n eigen haver voeden.’ En nu slijt hij zijn leven dus bij mij. Mijn oudje, mamaatje, sputterde eerst tegen. ‘Waarom zouden we die klaploper op ons erf houden,’ zei ze. Maar nu is ze eraan gewend. Ze praat zelfs met hem, met de ruin, als ik er niet ben. Ze heeft immers niemand om mee te kletsen, en nu vertelt ze hem van alles en nog wat. En hij luistert graag...’ ‘Hee-ee, satan!’ Riep Petja onverwacht.

De ruin, die zijn gele tanden had ontbloot, was stilletjes aan de omheining rond de hooimijt gaan knagen. Petja stond op.

[p. 93]

‘Hij heeft twee dagen door de weiden gezworven, laat hem nu maar wat op het erf staan, in de stal,’ zei hij, en reikte mij zijn hand, die zwart was van het teer. ‘Tot ziens..’

Hij nam de ruin mee, De stille ochtend was vervuld van zo'n frisheid dat het leek of de lucht was gewassen met bronwater. In het meer weerspiegelden zich de bloemen van de kikkerbeet, wit als de eerste sneeuw. Onder hen zwommen traag kleine zeelten. En ergens ver weg in de bloeiende weiden, hinnikte goedmoedig de ruin.