KortVerhaal. Jaargang 32

[p. 21]

De meester
Bas Beerendonk

Wil je iets drinken? Wijn, whisky, kamillethee? Weet je het zeker? Goed. Ik waardeer het erg dat je gekomen bent. Noodzakelijk, natuurlijk, maar toch...dapper. Er wordt gepraat, dat weet ik ook. Geruchten, verzinsels vol saillante details. Het ene verhaal nog gruwelijker dan het andere. De mensen zijn van nature bang, maar als je al op je rug ligt, kunnen ze het niet laten je nog een paar trappen na te geven. Een beetje vermaak in hun kleurloze levens, daar word ik voor opgeofferd. Ze proberen mij... Nee, ze verzamelen kwaad daglicht en vragen me vervolgens beleefd of ik daar maar even in wil gaan staan. Als ik me een kleine poëtische kwinkslag mag permitteren. Maar jij bent anders. Jij bent ‘open minded’. Jij hoeft niet zo nodig alles onmiddellijk in hokjes te proppen. Jij bent nog niet verpest. Als iemand me dan toch over moet nemen, dan liever jij.

Ik was al bang dat het Berends zou worden. Die gluiperige azijnpisser. Hoe kan iemand die zijn kinderen niet tegen polio ment... hoe kan iemand die de evolutie ontkent... Het is een vreemde wereld.

Heb je iets met je haar gedaan? Staat je goed. Fris, jeugdig. Een krachtige uitstraling is het halve werk. Dat weet jij ook. Als je als een schichtig muisje voor de klas staat, dan worden het roofdieren. Dat is instinct. Dat is de natuur. Dat weet jij als geen ander.

Vandaag ben ik bij Pieters langs geweest. Meneer de directeur zegt dat het beter voor me is. Je naam is in het geding, zegt ie. Denk aan je naam. Denk aan de naam van de school. Dat de school zo'n goeie naam heeft, heeft de school ook aan mij te danken. Hij praat alsof ik een keus heb, maar het besluit is al genomen. En ergens anders met een schone lei beginnen? Daar heb ik geen illusies over. Met een goede naam is het zo, als er maar een krasje op zit kun je 'm weggooien.

Als ik ergens binnenkom houdt iedereen plotseling op met praten. In de gang. Het gefluister, de blikken. Ogen die prikken in mijn rug. De ene dag zijn het je beste collega's, de volgende dag is het een bende bloeddorstige hyena's.

En als het daarbij zou blijven... Vorige week mijn voorgevel, vandaag de banden van mijn fiets. En het internet. Ik schrik me dood als ik

[p. 22]

mijn eigen naam intik op Google. Het wordt steeds grimmiger in dit land. De vuist heeft de rede vervangen. Het volk is niet geïnteresseerd in de waarheid. Het volk wil entertainment. Het volk wil geen argumenten, het volk wil lynchpartijen. En we moeten het volk geven wat het wil. Dat is de nieuwe democratie. Beschaving is een achterhaald concept geworden.

Ik kan wel verhuizen, maar wie zegt me dat me dan niet precies hetzelfde overkomt? Verveelde huisvrouwen hebben in mij hun levensdoel gevonden. Tik mijn naam in en je krijgt een routebeschrijving naar dit adres. Er wordt op mij gejaagd. Volksvermaak. Waar kan ik heen? Het buitenland misschien. Portugal. Dat zouden we gaan doen, mijn vrouw en ik, als we met pensioen waren. Voordat ze... Agnes, God hebbe haar ziel. In ieder geval is dit haar bespaard gebleven. Ja, Portugal. Maar waar moet ik van leven?

Jij bent nog jong. Jij hebt je hele leven nog voor je. Dat gevoel, ik weet nog wel hoe dat was. Het gevoel dat je aan het begin van iets groots staat. Dat alles mogelijk is. Dat je alle kanten nog op kunt. Geniet er maar van, want snel zal de ene na de andere deur zich voor je sluiten. Hoewel, je bent een vrouw, dat scheelt natuurlijk. Jou zullen ze met zo snel...

Gek is dat, dat een paar woorden genoeg zijn om je hele leven op z'n kop te zetten. Een paar woorden. En niemand. Niemand vraagt zich af of het wel waar is, wat er gezegd wordt. Beschuldigingen zijn altijd waar, tot het tegendeel bewezen is. Maar hoe bewijs je zoiets?

Opeens ben je vijftig en sta je in een drukke supermarkt. Achter elke kassa een gigantische rij. Behalve bij de kassa waar jij staat. Niemand staat achter je. Je kijkt nog of je een bordje ziet waar op staat dat de kassa zo gaat sluiten. Geen bordje. Het kassameisje haalt zwijgend je boodschappen langs de scanner. Vol afkeer, alsof alles wat je aangeraakt hebt besmeurd is. Kun je je dat voorstellen?

En overal die gezichten die jouw kant op draaien. Dat is toch? Dat is toch?

Een paar woorden. Jezus. Een paar woorden. En wat kan ik zeggen? Wat is mijn woord waard tegen het hare? Het woord is helemaal niet belangrijk. Het gaat om wie het uitspreekt.

Zoals ik al zei, heb je het geluk dat je een vrouw bent. We leven in een manonvriendelijke samenleving. De emancipatie is volledig doorgeschoten. Weet je zeker dat je niets wil drinken?

[p. 23]

Wil je een sigaret? Je rookt niet. Ik ook niet. Tien jaar gestopt. Maar ik heb nu even pauze.

Ik heb niets gedaan! Niets gedaan. In die verdomde twintig jaar dat ik lesgeef. Nooit iets gedaan. Geen corrigerende tik, niet eens een stemverheffing. Ik ben altijd weggelopen. Altijd. Als ik merkte dat het me teveel werd. Weglopen. Rondje door de school. Rustig in- en uitademen. Straf bedenken. Ouders bellen. In mijn hele leven nog nooit iemand geslagen. Nooit. Van jongs af aan, altijd mijn andere wang toegekeerd. Zoals nu. Wat moet ik anders? Als je je beheersing niet kunt bewaren ben je als mens geen fluit waard.

Ik weet het nog goed, de eerste keer dat ik haar zag. Het begin van het schooljaar. De zomer loopt ten einde, maar het is nog steeds broeierig warm die dag. Ze zit aan een tafel bij het raam, naast een jongen met een vlassige paardenstaart. Ze draagt een slonzig hemd. Ze gaapt, friemelt aan haar haar. Haar haar. Die gigantische bos goudblonde krullen. Kronkelend als een nest slangen. Ze duimde nog. Ik weet nog dat dat me opviel.

Ik begin met mijn inleiding. Ik probeer ze te pakken, te enthousiasmeren. Biologie is de essentie. Biologie is alles wat leeft. Biologie is alles wat sterft. Wij zijn biologie. Maar mijn eigen woorden dringen nauwelijks tot me door. Ze leidt me af. Zoals ze daar zit. Met die duim in haar mond en met al dat haar. Hoe ze daar zo stil zo aanwezig zit te zijn. Blijf voor altijd daar zo zitten, denk ik. Het is genoeg, meer hoeft niet. Jezus, Lotte.

Ja, dat is 'r. Agnes. Mijn vrouw. Tijdens de vakantie in Portugal. Vlak voordat... Goed, je hebt er vast over gehoord. Een tragische geschiedenis. Al weet ik niet of je een ongeluk tragisch kunt noemen.

De dag erop zit ze als eerste in het lokaal. Je bent vroeg, zeg ik. Je hebt nog vijf minuten om te spelen. Spelen, zegt ze. Hoe oud denk je dat ik ben? We zijn nooit ergens te oud voor, zeg ik. Ze kijkt me even onbegrijpend aan en begint in haar schrift te tekenen. Haar houding verandert nauwelijks als de rest de klas binnenkomt.

Later. De les is afgelopen, grote pauze, iedereen haast zich naar buiten. Behalve Lotte. Ik doe mijn spullen in mijn tas. Wis het bord uit. Zij blijft zitten. Kom, zeg ik, pauze. Ik moet het lokaal afsluiten. Zij blijft zitten.

[p. 24]

Me hamster heb kanker, zegt ze. Wat moet ik hier nou weer mee? Haar ogen schieten vol tranen. Wat moet ik zeggen? Ook kanker is de natuur. Ook kanker is biologie. Ik geef haar mijn zakdoek. En me vader is al twee maanden pleitte. Opnieuw weet ik niet wat ik moet zeggen. Het vrouwtje is erop gebouwd kinderen groot te brengen, het mannetje om zoveel mogelijk vrouwtjes te bevruchten. Opnieuw de natuur, hoe graag we die ook zouden ontkennen.

Ik zeg niets, kijk haar zwijgend aan. Dan pas dringt tot me door hoe alleen ze moet zijn. Vader weg, moeder losse handjes, waarschijnlijk aan de drank. De ellende waar je dagelijks mee geconfronteerd wordt. Ik sta daar maar. Kijk naar haar. Arme, eenzame, dolende ziel. Ze huilt nog steeds. Ik sla mijn arm om haar heen. Wat moet ik anders? Opeens begint ze te giechelen. Ik vraag wat er is. ‘Niets,’ zegt ze. ‘Alles.’

Natuurlijk verlang je aandacht van je leerlingen, maar haar aandacht was anders. Haar aandacht maakte me ongemakkelijk. Niet dat ze iets deed. Ze zat daar alleen maar, in de hoek bij het raam en keek naar me. Die lichtgrijze ogen, die halve glimlach om haar lippen, die duim die elk moment in haar mond kon verdwijnen. Een levend wezen, net als ik.

Wat zit je toch naar die deur te kijken? Eikenhout. Ik heb er net nieuwe sloten op laten zetten. Je weet niet waartoe ze in staat zijn. Overdag doen ze een cursus keramiek, 's avonds staan ze voor je neus met een bijl.

Er zijn maar weinig mensen die op het VMBO durven les te geven. Zeker in zo'n buurt. Elke week wordt er wel iemand overhoop gestoken. Kinderen spelen tussen de injectienaalden. Wie geld heeft vertrekt. Sinds het de naam ‘prachtwijk’ heeft, stevent het regelrecht af op één groot Sodom en Gomorra. Beschaving begint bij het onderwijs. En als de school haar beste docenten ontslaat...

Sorry, ja ik dwaal af, ik probeer alleen maar te zeggen. Goed.

Een week later zit ze opeens naast me. Op een bankje op het schoolplein. Ze luistert naar muziek op haar I-geval. Staart zwijgend voor zich uit. Stopt ze ineens een van die dopjes in mijn oor. Luister, zegt ze.

Snerpende metaalklanken, ondefinieerbaar geschreeuw.

Vind je het mooi? vraagt ze.

Interessant, zeg ik.

[p. 25]

Legt ze opeens die hand op mijn been.

En wat is daar verkeerd aan? Wat is er verkeerd aan contact tussen twee mensen, in een wereld waar iedereen steeds meer op zichzelf teruggeworpen wordt? Sterker nog: het is mijn taak, net zo goed als de jouwe, om de leerlingen te beschermen, te behoeden voor naderend onheil. Want de meeste ouders zijn te druk met zichzelf. Die hebben geen idee wat er in hun kind omgaat. Die concentreren zich op vreemdgaan en hun carrières, terwijl hun dochters voor een breezer worden gegangbangd in een kille kelderbox. De verhoudingen zijn zoek. Wie goed doet wordt op het schavot gezet en de schoften krijgen subsidie. Niemand neemt verantwoordelijkheid, maar als er iemand beschuldigd moet worden staan ze allemaal vooraan met hun wijzende vingertjes. Ze ruiken bloed en ze zullen niet stoppen tot ze me tot op het bot verscheurd hebben. Ik zeg niet dat het me verbaast. Het is de natuur, en ik ken de natuur maar al te goed.

Ik ga een boek schrijven. Dat wilde al langer, maar daar heb ik nu eindelijk de tijd voor. ‘Onrecht’, dat wordt de titel. Over een man die vernietigd wordt door het systeem. Nee, hier heeft het niets mee te maken. Het is fictie, want de werkelijkheid, dat gelooft geen mens. De werkelijkheid raak je aan de straatstenen niet kwijt. Misschien wil je het lezen, als het af is. Ik stel je mening op prijs. Zoals ik al zei, ik heb je hoog zitten.

Ja, ik weet waarom je hier bent. Informatie, details, namen en bijzonderheden. Zodat je goed voorbereid aan de slag kunt. Maar daar kom ik nog. Details zijn slechts het topje van de ijsberg. Het gaat om de achtergrond. Verborgen motieven, mechanismen. Alles wordt tegenwoordig gesimplificeerd zodat men het in hapklare brokken naar binnen kan werken. Wie wil scoren heeft niets aan de nuance. Iets is goed of slecht, er is geen middenweg. Zelfs als je geen greintje intelligentie bezit kun je met ruwe spierballentaal een heel eind komen. De proleten zijn aan de macht. Zou jij dat vooruitgang willen noemen? Devolutie. Na eeuwen van beschaving zijn we opnieuw op het niveau van de chimpansee beland. En op deze apenrots zijn het de mensen zoals ik, de denkers, de intellectuelen, die dan het onderspit delven. Ik word te gronde gericht om een detail.

Ja, we hadden chat-contact. Wie zijn leerlingen wil beschermen moet met zijn tijd meegaan. Als je vies bent van de nieuwe communi-

[p. 26]

catiemiddelen kun je er net zo goed meteen mee ophouden. Omdat ik haar wilde helpen. Omdat ik haar wilde steunen. Omdat ze moederziel alleen zat, terwijl haar moeder zich door een leger bijstandstrekkers plat niet neuken. Je kunt de andere kant op kijken, je kunt doen alsof je het niet ziet, jezelf sussend toespreken, zeggen dat het jouw probleem niet is, je ogen sluiten voor het lijden van de wereld - maar zo zit ik nou eenmaal niet in elkaar. Ik ben een gevoelsmens.

We toonden ons aan elkaar zoals we waren. Naakt en kwetsbaar. Dat is de voorwaarde voor elke gezonde relatie, dat weet jij net zo goed als ik.

Het enige wat ik deed was mijn oor aanbieden. Omdat ik wilde weten wat er in haar omging.

Als je eens wist wat die moeder haar allemaal naar het hoofd slingerde! Dat is misbruik. Dat is net zolang op iemand inbeuken tot ie breekt. Daar is niemand tegen bestand, en zeker geen meisje van...

Ik probeerde haar die onzin uit het hoofd te praten, snap je?

Daarom vertelde ik haar steeds hoe mooi ik haar vond. Hoe bijzonder ze was. Dat ze zich nergens voor hoefde te schamen. Ik probeerde haar zelfvertrouwen te geven. Haar wonden te verzorgen, de schade te beperken. Maar in een zieke wereld zit niemand te wachten op genezers.

Ja, ik deed de deur op slot en de luxaflex dicht als wij samen waren. Maar dat was alleen om ons te beschermen tegen de kortzichtigheid van anderen. Ik heb een grens overschreden, zeggen ze? Welke grens? En waar ligt die? En wie bepaalt dat? Zij vond niet dat we een grens overschreden. Dat vond ze pas later toen anderen vonden dat ze dat moest vinden. Een kwetsbaar kind die kwade ideeën influisteren, is dat niet misdadig?

Het was zo'n bijzonder meisje. Zo intelligent. Zo schrander. Maar toch ook ontzettend onzeker. Ze was gevoelig voor wat anderen van haar vonden, dat maakte haar tot een makkelijk doelwit. De manke buffel in de kudde. Die pikken ze er zo tussen uit. De wereld is een wrede plaats, maar is dat mijn schuld?

Een middag. Ze zit op mijn schoot te snikken. Hamster heeft het niet gered. En opeens pakt ze mijn duim en...steekt die in haar mond. Zoals een baby de moederborst. Een volkomen natuurlijk, vanzelfsprekend gebaar. Het kalmeerde haar. Er was niets verkeerds aan. Ze zat op mijn schoot en ik wiegde haar tot ze weer tot zichzelf kwam. Tot ze alles weer aankon. Bijna dertien, ja. Maar wat heeft gevoel met leeftijd te maken?

[p. 27]

Heb je dat nooit? Dat je. Dat je terugverlangt naar toen je nog jong was. Geen twintiger, maar echt jong, een kind. Hoe ouder je wordt, hoe gecompliceerder daarmee alles. Verplichtingen, regels, formaliteiten. Je moet van alles. Alsof je het niet zelf bent die je leven vormgeeft, maar dat al voor je gedaan is. Het enige wat je hoeft te doen is de opgegeven route volgen. Bij Lotte was het weer of ik een jongen was. Dat het allemaal niet uitmaakte. Zodra die deur dicht ging, ging ik veertig jaar terug in de tijd. Snap je?

Vergrijp, vergrepen. Alsof ik een beest ben. Ik die de beschaving juist zo hoog in het vaandel heb staan. Misbruik? Het was een spel, een onschuldig spel. Mensen reageren nou eenmaal op elkaar. Daar doe je niets aan. Maar zij begon. Zij leidde en ik volgde. Ik volgde omdat ik haar niet in de steek wilde laten. En als die zedenpredikers daar iets verkeerds in zien dan is dat hun probleem.

Er zijn dingen die ik niet vertel. Of dat goed of slecht is weet ik niet, maar ik ben bang dat het ze van streek zal maken. Dat we afstammen van de chimpansee, dat weten ze natuurlijk. Maar dat een stam chimpansees, in tijden van overvloed, wanneer de verveling toeslaat, naar een naburige stam trekt om de mannetjes af te slachten en de vrouwtjes te verkrachten, zonder doel, puur als tijdverdrijf, dat vertel ik er niet bij. Als je niet je best doet om het goede te zien, kun je er net zo goed meteen mee ophouden. Het is misschien geen ideale wereld, maar we hebben het er maar mee te doen.

Zij was het die de grenzen opzocht. Ze droeg rokjes, verfde haar lippen rood, beschaduwde haar ogen. Ze deed haar best.