KortVerhaal. Jaargang 32

[p. 114]

Terugploegen
Rudi van der Velde

De jaren dertig van de vorige eeuw: crisisjaren met massale werkloosheid, jaren ook van grote inbraken.

Mijn grootvader van vaders kant die in de handel zat, losse handel, verkeerde in de marge van wat toen ‘het milieu’ werd genoemd en tegenwoordig de georganiseerde misdaad heet: bendes die gedurende langere tijd bestaan, die een duidelijke structuur hebben, een transparante hiërarchie en een eenduidige leiding. Zoals de Maffia. De criminaliteit in mijn opa's tijd was niet minder crimineel; misschien niet zo georganiseerd, meer lokaal opererend en gemoedelijker. Er bestonden geen onderling concurrerende bendes met afrekeningen op klaarlichte dag en liquidaties in nette buurten. Het was, zoals de losse handel van opa, dan weer eens dit, dan weer eens dat aan de man brengen. Om een voorbeeld te geven: in die jaren was net het polshorloge uitgevonden dat je maar één maal per etmaal hoefde op te winden. Dat was een grote verbetering vergeleken met de oude horloges die je om de haverklap op moest winden. Opa had een partij horloges van twijfelachtige signatuur op de kop getikt, ergens een etalage gehuurd en de horloges uitgestald met een bordje erbij:

Loopt Een Dag!

Boze kopers die dachten een horloge te hebben aangeschaft dat maar één keer per dag opgewonden hoefde te worden en na één of enkele dagen terugkwamen met een horloge dat in het geheel niet meer liep, werden afgepoeierd. Het stond toch duidelijk in de etalage: Loopt Een Dag!

Was opa hiermee een crimineel? Mijn vader vond van niet. ‘Maar opa lichtte de mensen toch op?’ vroeg ik. Mijn vader vond de mensen die zo'n klokje kochten nogal dom. ‘Maar mag je domme mensen dan wel oplichten?’ ‘Domme mensen worden altijd opgelicht,’ zei mijn vader, ‘ook als je het niet bewust doet.’ ‘Oh, deed opa dat niet bewust?’ Míjn vader wist wel dat zijn argumenten van even twijfelachtig allooi

[p. 115]

waren als die horloges van zíjn vader. Maar hij was trots op zijn slimme vader.

Opa deed meer. Hij adviseerde bekende inbrekers, zoals Mees G., die niet terugdeinsden voor een grote kraak. G. had met enkele collegae het plan opgevat in te breken bij een grote en zeer bekende juwelierszaak in de Kalverstraat. Dat inbreken op zich was niet zo moeilijk, maar wat deed je met al die spullen? Het nadeel van inbreken bij een grote, bekende zaak was dat de aandacht van het publiek in het gehele land erop gevestigd werd; iedereen smulde en de autoriteiten werden opgejaagd om de zaak snel op te lossen, de gestolen waar aan de eigenaren terug te bezorgen en de daders achter de tralies te krijgen. Wilde je er als inbreker uitspringen, dan moest je de zaak goed georganiseerd aanpakken. Dan klopte je bij mijn grootvader aan. Bij Lou. De Amsterdamse onderwereld wist dat. Verder niemand, ook mijn vader aanvankelijk niet. Zelfs mijn oma wist er niet van. Hij adviseerde inbrekers cum suis niet bij zich thuis.

De kraak in de Kalverstraat vergde nogal wat voorbereidingen, maar werd tenslotte gezet op een zondagnacht, de ...., 193.. Het verliep voorspoedig. Er werd een grote buit uit de zaak gehaald: gouden ringen bezet met diamanten, gouden en zilveren armbanden, gouden oorhangers, paarlen halskettingen, gouden horloges (die langer liepen dan één dag), losse sieraden, zilveren aanstekers, het kon niet op. Een karrenvracht vol werd uit de juwelierszaak gereden. Pas de volgende ochtend sloeg de eigenaar alarm.

De kranten stonden dagenlang vol van de inbraak. Telkens kwamen er meer bijzonderheden. De politie kondigde een grootscheeps onderzoek aan.

Een van de eerste dingen die mijn opa moest regelen was dat een inbraak die gepleegd werd door bekende inbrekers, buitengewoon goede vaklieden in hun branche, niet de finger prints van zo'n vakman droeg. Letterlijk niet: er waren geen vingerafdrukken. Maar ook figuurlijk niet: de politie mocht niet meteen uit de wijze waarop de kraak was gezet afleiden wie het gedaan had. Dat was geen geringe opgave, want ook inbrekers hebben hun beroepstrots en zijn vaak buitengewoon ijdel. Net als filmsterren. En net als filmsterren kon het ze niet

[p. 116]

schelen hóe ze in het nieuws waren, áls ze maar in het nieuws waren. Zij wilden hun naam in de krant lezen. Liefst wekenlang. Met foto!

Opa vroeg dan: ‘Mees, wat wil je nou: beroemd worden en zitten, of rijk worden en liggen?’ Met ‘liggen’ bedoelde hij: op de vrouwtjes. Dure, mooie dames. Uit de betere kringen. Ook daar had opa connecties. Want die gestolen juwelen moesten nog aan de vrouw gebracht worden!

Het is verbazingwekkend hoe gaarne vrouwen, ook uit de ‘betere’ kringen, zich behangen met bling-bling als volstrekt duidelijk is dat de herkomst uiterst dubieus is. Daarmee krijgen de sieraden een avontuurlijk tintje. Duizend en Eén Nacht, Sheherazade, Ali Baba en de veertig rovers. Opa zorgde voor romantische verhalen bij zijn waren.

Nederland zat in de crisisjaren stampvol rijke tot zeer rijke dames van prima komaf. En niet alleen Nederland. Opa belde op en kwam langs met een kostbare ring of een halssnoer. De prijs lag ver onder de winkelwaarde, dat mochten de dames toch wel door hebben. Maar zat die ring eenmaal om de vinger of hing het halssnoer op het décolleté, met de draagster voor de spiegel, dan ging het sieraad niet meer af. De edelstenen en het edele metaal hadden hun verwoestende werk op de moraal van de nobele dames al gedaan. Opa lachte geheimzinnig en noemde zijn prijs. Het was altijd goed. Opa had een onfeilbare intuïtie voor de prijs/emotie ratio bij dames. Een juweel van opa had niemand anders! Het idee dat ze betrapt konden worden door iemand die een gestolen juweel herkende, kwam niet bij ze op. Maar opa zorgde er wel voor dat herkenning nagenoeg uitgesloten was door de gestolen waar ver van de plaats van het misdrijf aan de vrouw te brengen.

De tweede zorg van opa was dat de buit bij hem, althans op een door hem geregeld adres, werd bezorgd. Dat was minder lastig. De inbrekers waren bekaf van een grote kraak en wilden de spullen zo gauw mogelijk kwijt. Maar dan wel de hele buit. Dat was opa's derde zorg. Ze mochten niets stiekem achterhouden. Geen souvenirs! Dat was veel te link. Een echte professional deed dat ook niet. Maar opa moest zeker weten dat er niet ‘per ongeluk’ een ring met een flinke smaragd of een gouden horloge in de broekzakken van een van de inbrekers achterbleef. Hij ging showen, bij zijn vriendin of echtgenote of beiden. Als het een mooie ring was, wilde zijn vrouw hem hebben en zijn vriendin ook. Gaf hij de ring aan de één, dan kreeg hij ruzie met de ander en

[p. 117]

die ging dan kletsen. Het zal niet de eerste keer zijn dat een bekwame inbreker gepakt is omdat een verongelijkte vriendin of echtgenote haar mond voorbij praatte in de kroeg. Maar ook de begunstigde vormde een risico. Die ging met de fraaie verworvenheid naar de kroeg en liet hem aan iedereen zien: ‘Kijk eens wat ik heb? Van wie? Ja, dat zeg ik niet. Van die? Hoe weet je dat? Ja, ik ben al een jaar met hem.’ De politie zond altijd verklikkers uit na zo'n inbraak. Die lokten mensen in cafés uit hun tent. En er waren er altijd die een rekening te vereffenen hadden met - of gewoon jaloers waren op - dames die er met te dikke juwelen bijliepen en dan kwam er een tip.

‘Het moest,’ zei opa, ‘minstens een half jaar stil zijn.’ Niemand mocht ook maar het kleinste stukje van de buit te zien krijgen of weten waar die was. Daarom zorgde opa ervoor dat de spullen direct naar het buitenland gingen. In dit geval naar Duitsland. Mijn oom, een broer van mijn vader, bracht als jongen van een jaar of zestien de buit in gedeelten naar onze Duitse familie, of liever, hij bracht de buit naar de joodse begraafplaats die eigendom was van onze familie en verborg hem ongemerkt in het familiegraf van een bekende rabbijn. Dat graf was een bouwwerk van formaat, waarvan het onderhoud voor honderd jaar was afgekocht, maar van de rabbijn waren geen nabestaanden meer. ‘Een veilige plek,’ meende opa.

Mijn oom had er aanvankelijk geen idee van wat hij bij zich had in de verzegelde koffer. Opa wilde zijn zoons niet als criminelen opvoeden. De douane had geen moeite met die aardige jongeman die geregeld op familiebezoek ging, niet ver over de grens.

Opa's volgende bekommernis was een voorschot voor de inbrekers. Die hadden wel recht op handgeld na een succesvol akkevietje. Maar weer niet te veel. Als G. ineens in een grote slee door de ‘warme buurt’ reed, wist de politie meteen wie het gedaan had. Opa zorgde voor sponsors die bereid waren om vooruitlopend op afname van spullen een lening te verstrekken. Dit was een uiterst delicate onderneming. De sponsors muntten zelden uit in geduld en vertrouwen. Daarom regelde opa bij voorkeur dat de voorschotten voor de inbrekers voldaan werden door de bestolene zelf of door zijn verzekering.

In het onderhavige geval, de inbraak in de Kalverstraat, was de juwelier verzekerd. Goed verzekerd zelfs. Het was niet de eerste keer dat er bij

[p. 118]

hem was ingebroken, maar omdat de beveiligingsmaatregelen sterk waren verbeterd en de politie de zaak zou surveilleren, was de verzekeringsmaatschappij bereid de gehele inventaris voor honderd procent te verzekeren.

Grootvader vroeg de directeur - niemand minder - van de verzekeringsmaatschappij aan de lijn. Dat duurde vaak een tijdje; er moest meermalen gebeld worden, maar uiteindelijk lukte het altijd. Opa zei zonder veel omhaal dat hij vernomen had van de inbraak en misschien wist waar een deel van de buit verborgen was. Of de heer directeur geïnteresseerd was in het eventueel terugontvangen van een deel van de buit? Dat bleek het geval. Geef die directeur eens ongelijk! Maar er was een voorwaarde. De directeur zou moeten afzien van verder onderzoek naar de rest van de gestolen waren, er althans bij de politie blijk van moeten geven van verder onderzoek te willen afzien. De directeur sputterde wat, maar opa gaf hem de verzekering dat hij pas voor verdere stappen benaderd zou worden als de politie contact met hem had gehad. Daarop ging de directeur gaarne akkoord met een eventuele deal.

Vervolgens belde opa de politie. Of hij de heer Hoofdcommissaris aan de telefoon kon krijgen? Ook hier duurde het enkele telefoontjes alvorens deze magistraat bereid was hem te woord te staan. Grosso modo vertelde opa hetzelfde verhaal als hij aan de directeur van de verzekeringsmaatschappij verteld had, met enkele modaliteiten. Zo zei hij dat hij de politie mogelijk een tip kon geven over een deel van de buit. De politie zou dat deel dan op een bepaalde plaats aantreffen. De HC was geïnteresseerd. Er was evenwel een voorwaarde! Opa zei dat hij gesproken had met de directeur van de verzekeringsmaatschappij en dat deze ervan op de hoogte was dat een deel van de gestolen spullen eventueel terugbezorgd zou kunnen worden. De directeur van de verzekeringsmaatschappij had hier groot belang bij en was ermee akkoord gegaan dat hij dan zou afzien van verder onderzoek naar de zaak.

De HC reageerde nogal bits dat niet de directeur van de verzekeringsmaatschappij over het onderzoek naar de diefstal van de eeuw ging, maar hij zelf, in opdracht van het O.M.

Opa liet dan een stilte vallen en antwoordde dat hij dat vanzelfsprekend vond. Hij wenste beslist niet in de bevoegdheden te treden van de betreffende autoriteiten, maar hij vond de wens van de directeur van

[p. 119]

de verzekeringsmaatschappij niet onredelijk, gelet op de in het geding zijnde belangen. Opa liet er geen misverstand over bestaan dat zijn tip aan de politie, die al maanden vergeefs met de zaak bezig was, afhankelijk was van overeenstemming hieromtrent met de directeur van de verzekeringsmaatschappij. Hij hing op en belde na een week opnieuw.

‘Om hoeveel gaat het?’ vroeg de HC.

‘Een derde van de buit,’ zei opa.

‘Als u een tip kunt geven waarmee de helft van de totale hoeveelheid gestolen artikelen wordt teruggevonden, uitgedrukt in geldwaarde, we hebben het dan over .... miljoen gulden, is de officier van justitie bereid verder onderzoek naar deze zaak op een laag pitje te zetten.’

‘Hoe laag is dat pitje?’ vroeg opa. Hij ging niet in op de ‘eis’ van de HC met betrekking tot de ‘helft’ van de buit. Hij speelde zijn rol van tipgever. Tipgevers onderhandelen niet.

‘Wij hebben meer te doen,’ zei de HC. ‘Er zijn moorden gepleegd op de wallen. Een prostituee is in duizend stukjes gesneden. U leest toch kranten?’

‘Opa was toch echt een zware crimineel,’ zei ik tegen mijn vader.

‘Luister,’ zei hij. ‘Weet je wat er gebeurt met kantoorgebouwen die leeg staan? Die soms jaren leegstaan?’

Ik begreep niet waar hij heen wilde. ‘Waar heb je het over?’

‘Als ik weet dat er ergens een groot kantoorgebouw is neergezet dat al geruime tijd leegstaat, dan stap ik op de eigenaar af, meestal een projectontwikkelaar, en bied hem de helft van de stichtingskosten, zeg maar de helft van de bouwkosten. Niet omdat het te duur is, maar omdat de markt verzadigd is. Waarom zou ik dat doen?’

‘Ik zie het verband niet met opa, maar ik denk dat je gek bent.’

‘Luister, dat kantoorgebouw is neergezet als belegging, om te verhuren. Als het niet verhuurd wordt, is er geen rendement op de belegging.’

‘Ja, maar dan kan die projectontwikkelaar toch de huurprijs verlagen?’

‘Fout! Als de markt verzadigd is, liggen de huurprijzen al op de bodem. Als die nog lager worden, teert de belegger in op zijn kapitaal.’

‘Maar leegstand is toch nog duurder?’

‘Jazeker, maar dan verpest je de markt niet. Als je de huur laat zakken, kan je die nooit meer laten stijgen. Met als gevolg dat ook je andere beleggingen in waarde dalen.’

[p. 120]

‘Hoe lang gaat dit college kantooreconomie nog door?’

‘Je moet het snappen. Als ik langs kom met het aanbod dat gebouw voor de helft van de prijs te kopen, schrijft de projectontwikkelaar zijn verlies in één keer af. Dat is beter dan jarenlange leegstand.’

‘En dan zit jij met een onverhuurbaar kantoor.’

‘Juist niet! Want ik kan het nu wél verhuren voor een lagere prijs.’

‘Dan verpest jíj de markt toch? Dat zei je net.’

‘Ik ben geen projectontwikkelaar. Ik ben handelaar, net als opa. Ik zie handel.’

‘Uiteindelijk wordt dus toch de markt verpest, maar jij verdient eraan. Zo heb ik het dus goed begrepen? Ik zie alleen nog steeds het verband met opa niet.’

‘Zoon van me! Je bent ongeschikt voor de handel, maar je kan goed rekenen. Opa deed hetzelfde als ik. Hij kocht spullen die moeilijk verkoopbaar waren ónder de officiële marktprijs en kon ze daardoor weer verkopen. Het is net ‘terugploegen’, zoals dat tegenwoordig heet.

Je geeft linksom geld uit en het komt rechtsom weer terug.

‘Vader van me! Die kantoorgebouwen van jou. Die zijn toch niet gestolen?’

‘Zoon! Je opa stal die juwelen toch ook niet?!’

Zo vader, zo zoon, dacht ik over mijn opa en mijn vader. En ikzelf? Ik had wel eens gestolen. Uit een warenhuis toen ik op de lagere school zat. Een kinderpistool.

‘Heb jij nooit gestolen?’ vroeg ik hem.

‘Nee.’

‘Heb je ooit gestolen spullen verkocht?’

‘Nee. Is dit een kruisverhoor?’

‘Ja.’ Ik dacht na. Had ik de goede vraag gesteld? ‘Ben je nooit betrokken geweest bij diefstal?’

Hij knikte. ‘Het was kort na de oorlog. Misschien 1946, of 1947. Er kwam een man in de zaak met een zilveren bestek. Of ik dat wilde kopen. Ik toonde belangstelling en hij noemde een prijs. Ik zei dat hij de volgende week terug moest komen.’

‘Heb je dat gekocht?’

‘Het bestek was van Gero, een fabriek in De Bilt of Zeist. Er was na de oorlog bijna niets te krijgen. Helemaal geen industriële producten, want er was een enorm gebrek aan grondstoffen. Wat er was, of geïm-

[p. 121]

porteerd werd, werd gebruikt voor noodzakelijke dingen, zeker niet voor luxezaken.’

‘Was het bestek nieuw?’

‘Spiksplinternieuw! Ik belde met de fabriek en vroeg of er recentelijk een bestek was gestolen. Er was een partij gloednieuwe bestekken uit het magazijn ontvreemd.’

‘Dus die man kwam jou een gestolen bestek aanbieden?’

Hij knikte. ‘Daarna belde ik een zaak waar luxe tafelbestekken worden verkocht. Ik beschreef het bestek en vroeg wat dat kostte.’

‘Was dat méér dan die man uit de winkel ervoor vroeg?’

‘Veel meer. Heel veel meer.’

‘Heb je de politie gewaarschuwd?’

‘Toen die man de volgende week met het bestek weer in de winkel kwam, heb ik gezegd dat ik het wel wilde kopen, mits hij een ondertekende kwitantie gaf met het bedrag dat de zaak waar ze die bestekken verkopen had opgegeven.’

‘En dat deed hij?’

‘Jazeker!’

‘Heb je dat bestek niet doorverkocht voor een hogere prijs?’

‘Je vroeg me net of ik ooit gestolen goed heb verkocht?’

‘Waar is het dan?’

‘Waar denk je dat we elke dag mee eten?’

‘Zijn het de messen, lepels en vorken die in dat houten kistje liggen, dát bestek?’

Mijn vader knikte geamuseerd. ‘Is het nooit uitgekomen?’ vroeg ik.

‘Jazeker! Na een paar weken kwam er iemand van de politie en vroeg of ik een zilveren bestek had gekocht. Ik bevestigde dat en toen moest ik mee naar het bureau om een verklaring af te leggen.’

‘Moest je meteen mee naar het bureau?’

‘Ja. Een rechercheur vroeg of ik wist dat het gestolen was.’

‘Wat zei je toen?’

‘Dat ik dat niet wist.’

‘Geloofden ze je?’

‘Nee.’

‘En toen?’

‘Het moest vóórkomen. Ik heb de kwitantie meegenomen en een “verklaring” van die zaak waar deze bestekken verkocht werden, dat ik naar de prijs gevraagd had. Ze herinnerden zich mijn telefoontje.’

[p. 122]

‘Wat zei de rechter?’

‘Dat ik me schuldig had gemaakt aan heling. Maar dat ik aannemelijk had gemaakt dat ik niet wist dat het bestek gestolen was. Dat ik de winkelprijs betaald had en dus geen profijt had genoten van de diefstal. Ik ben vrijgesproken.’

‘Hoe wist de politie dat jij dat bestek had?’

‘De politie had de dader snel te pakken. Zoals gewoonlijk was het iemand die bij het bedrijf werkte, in dit geval in het magazijn. De politie had hem een lagere straf in het vooruitzicht gesteld als hij ervoor zou zorgen dat de gestolen spullen terugkwamen. Daarom had hij de namen gegeven van de mensen die een bestek van hem gekocht hadden. Het geld had hij natuurlijk al opgemaakt.’

‘Maar waarom hebben wij dat bestek dan nog? Moest jij dat dan niet teruggeven?’

‘Dat vond de rechter in mijn geval niet billijk, omdat ik de winkelprijs betaald had.’

‘Dus die streken heb jij van opa. Zó krijgen joden een slechte naam,’ zei ik. Ik was toch ook wel trots op hem. Hij had het verdomd slim aangepakt.

‘Waarom?’ vroeg hij verbaasd. ‘Niemand weet er toch van?’

‘Het had toch uit kunnen komen?’

‘Waarom moet een jood beter zijn dan een goi?’ Hij hief pathetisch zijn handen ten hemel. ‘Daarbij komt, criminelen zijn in het algemeen geen antisemieten. Ik heb mijn vader daar nooit over horen klagen.’

‘Misschien waren de dieven waar hij mee omging ook wel joden?’ smaalde ik.

‘Nee,’ zei mijn vader en dacht even na, ‘niet allemaal. Mees niet. En die andere? Die is met een sjikse getrouwd.’

‘Jij toch ook!’ riep ik verontwaardigd. Het werd steeds gekker.

‘Daar heb je je leven aan te danken,’ riep mijn vader boos.

‘Omdat jij met een niet-jodin getrouwd bent, heb ik daar mijn leven aan te danken? Baren joodse vrouwen geen kinderen?’

‘Dat bedoel ik niet. In de oorlog was je moeder een tijgerin. Zij heeft ons uit handen van de moffen gehouden.’

‘Wist mama van dat gestolen bestek? Het is niet eens van zilver.’

‘Niet van zilver? Wat weet jij daar van? Heb je er wel eens goed naar gekeken?’

[p. 123]

‘Heb jij wel eens op de achterkant van al die messen, vorken en lepels gekeken?’

‘Ja, daar staat het zilvermerk op.’

‘Het zilvermerk? Man, laat me niet lachen! Weet je wat erop staat?’

‘Ja, het zilvermerk.’

Ik nam mijn vader mee naar de keuken en trok een lade open van het bestekkastje. Ik nam er een soeplepel uit en draaide hem om. ‘En wat staat daar?’

Mijn vader tuurde naar piepkleine lettertjes en cijfertjes.

‘Nou, is dat een zilvermerk?’ vroeg ik pesterig.

‘Ik kan het niet goed zien.’

‘Dan zal ik het je zeggen. Er staat: a gero 90. Weet je wat dat betekent?’

Mijn vader schudde zijn hoofd in volle verwarring.

‘De Gerofabriek maakte nepzilver voor de opkomende middenstand. Die wilde ook bij de grote burgerij horen. Maar echt zilver was te duur. Gero maakte van een metaallegering, die alpaca genoemd wordt, messen, vorken, lepels, enzovoort en verzilverde deze door middel van elektrolyse. Gero-zilver werd dat misleidend genoemd.’

‘Hoe weet je dat allemaal? Maar het is verzilverd. Dat is toch ook zilver?’

‘Nee! Zilver is een edel metaal, dat in verschillende mate van zuiverheid gebruikt wordt. Iets mag alleen zilver genoemd worden als het van massief zilver is.’

‘Nou ja, in ons bestek zit het zilver erop.’

‘Dan is het dus géén zilver.’

‘Wat ben jij een muggenzifter. Ik heb dat bestek gekocht als zilver. Het is door een kunstenaar ontworpen in Art-Déco stijl. Dat heb ik nagevraagd. Zijn naam ben ik vergeten.’

‘Op je auto zit lak. Mooie lak in meerdere lagen. Dat sta je elke zondag te poetsen. Dan zegje toch ook niet dat jouw auto van lak is.’

‘Ik voer met jou geen filosofische discussies meer. Iedereen ziet meteen dat ons prachtige bestek van zilver is. Wie eet er nou met zuiver zilveren messen en vorken?’

‘Echte chic, pap. Mensen die zulke dingen erven van hun ouders en die weer van hún ouders. Moet ik dit nepzilver erven?’ Ik smeet de Gero soeplepel terug in de lade.

[p. 124]

‘Jij wilt échte spullen erven? Oi, meneer wil écht zilver erven. Meneer wil van aristocratische familie wezen. Niet afstammen van voddenjoden. Niet van een overgrootvader die met een kar sinaasappelen langs de deuren liep en riep: Acht centen per stuk en drie voor een kwartje!?’

Ik kende dat verhaal. Duizenden keren verteld in de familie.

‘Ja, dat geloof je niet, maar ik heb het hem zelf nog horen roepen. Kom maar eens mee, mannetje. Jij wil écht zilver erven.’ Hij troonde me mee naar de huiskamer. Naast een van de twee fauteuils stond een grote, wat protserige standaard van een vijftig, zestig centimeter hoog met een aansteker erop. Ik vond het altijd een monsterlijk ding, maar om een of andere reden was mijn vader er zeer aan gehecht. Hij tilde het op en hield het ding voor mijn gezicht. ‘Wat denk je hiervan? Zilver, meneertje. Echt zilver.’ Hij zette het loodzware ding met een bonk terug op de grond.

‘Mag jij erven.’ Hij pakte het gevaarte weer op en draaide het om en om. Ergens aan de onderkant zag hij een merkje dat er ingeslagen was. ‘Zie je wel,’ zei hij triomfantelijk, ‘echt zilver.’ Ik keek. Inderdaad. Ik had er nooit bij stilgestaan. Echt zilver. Je kon er een stier mee doodslaan, zo zwaar.

‘Hoe kom je daar eigenlijk aan?’ Mijn nieuwsgierigheid was gewekt.

‘Nu is meneer geïnteresseerd. Nu er ineens echt zilver te erven valt. Ja, jongen, zo kom je bij de aristocratie. Nu wil je weten hoe wij eraan komen?’

Ik knikte. ‘Vertel het maar.’

‘Precies zoals jij het zo graag wil, jongeman. Geërfd! Ja, dat heb ik geërfd. Van mijn vader!’

Ik geloofde het niet. ‘Van je vader?’ Van die ‘sjlemiel’ had ik willen zeggen, maar dat was te onaardig. ‘En hoe kwam opa daar dan aan? Van zijn familie toch niet?’ Ik wist van die smaasappelenkar. Overgrootvader stond er ook mee op de markt.

‘Dit familiestuk, mijn geliefde zoon, die ineens zoveel weet van zilver, nebbisj, heeft jouw grootvader achtergehouden van die inbraak bij die juwelier in de Kalverstraat.’ Hij keek mij aan en glimlachte. Hij hield zijn hoofd een beetje schuin. Zijn bruine, zachte ogen straalden.