KortVerhaal. Jaargang 31

[p. 48]

Een vriend van een vriend
Rudyard Kipling (Vertaling Monse Weijers)

Dit verhaal moet om vele redenen in de ik-vorm verteld worden. De man die ik aan de kaak wil stellen is Tranter uit Bombay. Ik wil dat Tranter geroyeerd wordt als clublid, dat zijn vrouw zich van hem laat scheiden, dat hij ontslagen wordt uit de dienst en gevangen wordt gezet, totdat ik een schriftelijke verontschuldiging van hem krijg. Ik wil de wereld waarschuwen voor Tranter uit Bombay.

U kent de terloopse manier waarop mensen in India kennissen aan elkaar overdoen? Dat is vaak handig, omdat je je kunt ontdoen van iemand die je niet mag door een introductiebrief te schrijven en hem op de trein te zetten. Globetrotters kun je het beste op die manier behandelen. Als je ze in beweging houdt, hebben ze geen tijd om beledigende en aanstootgevende uitspraken te doen over ‘de Brits-Indische samenleving’. Op een keer werd ik tegen het eind van het koude seizoen door Tranter uit Bombay per brief verwittigd van de komst van een globetrotter, Jevon genaamd; zoals gewoonlijk stond erin dat ik met iedere dienst die ik Jevon bewees Tranter aan me zou verplichten. Iedereen kent deze gebruikelijke formules.

Twee dagen later dook hij op met zijn introductiebrief en ik deed voor hem wat ik kon. Hij had pluizig haar en een gezonde kleur en was erg Engels. Hij hield er geen meningen op na over het bestuur van India. En hij wilde ook niet met alle geweld tijgers gaan schieten achter het station, zoals sommige globetrotters. Evenmin noemde hij ons ‘kolonialen’, of dineerde hij in een tweed pak met flanellen overhemd, als andere globetrotters. Hij was welgemanierd en erg dankbaar voor het weinige dat ik voor hem kon doen - het dankbaarst toen ik hem een uitnodiging bezorgde voor het Afghaanse bal en hem voorstelde aan ene Mrs. Deernes, een dame voor wie ik veel respect en bewondering had en die danste als de schaduw van een blad in een zacht briesje. Ik hechtte veel belang aan de vriendschap van Mrs. Deernes, maar als ik geweten had wat er stond te gebeuren, zou ik Jevons nek gebroken hebben met een gordijnroe alvorens hem die uitnodiging te bezorgen.

Maar ik wist het niet en ik dacht dat hij op de avond van het bal op de club dineerde. Ik at thuis. Toen ik naar de dansavond ging, vroeg de

[p. 49]

eerste persoon die ik ontmoette of ik Jevon had gezien. ‘Nee,’ zei ik. ‘Hij was op de club. Is ie niet gekomen?’ ‘Gekomen?!’ zei de man. ‘En hoe. Je kan hem beter in de gaten houden.’

Ik zocht Jevon en vond hem op een bank gezeten, terwijl hij glimlachend een programma bekeek. Aan één blik had ik genoeg. Hij had uitgerekend deze avond uitgekozen om zich flink te bezatten. Hij ademde zwaar door zijn neus, zijn gezicht was tamelijk rood en hij scheen met alles en iedereen ingenomen te zijn. Ik deed een schietgebedje dat het walsen hem zou ontnuchteren en liep slecht op mijn gemak rond om mijn balboekje te vullen. Maar toen ik zag dat Jevon op Mrs. Deernes toeliep voor de eerste dans, wist ik meteen dat al het gewals van de wereld niet genoeg zou zijn om Jevons weerspannige benen in het gareel te houden. Dat paar ging zes keer de zaal rond. Ik heb het geteld. Toen liet Mrs. Deernes Jevons arm los en stak de zaal over naar mij.

Ik ga hier niet herhalen wat Mrs. Deernes tegen me zei, want ze was heel erg boos. En ik ga niet opschrijven wat ik tegen Mrs. Deernes heb gezegd, want ik zei niets. Ik wenste alleen dat ik Jevon meteen vermoord had en er daarna voor was opgehangen. Mrs. Deernes streepte met haar potlood alle dansen door die ik voor haar had gereserveerd en ging weer weg, mij achterlatend met de herinnering aan wat ik had moeten zeggen, dat Mrs. Deernes me zelf had gevraagd haar aan Jevon voor te stellen omdat hij goed danste en dat ik echt geen zorgvuldig plan had uitgewerkt om haar te laten beledigen. Maar ik begreep dat tegenspreken geen zin had en dat ik beter kon proberen Jevon ervan te weerhouden mij nog dieper de put in te walsen. Maar hij was verdwenen en ik deed na elke derde dans een poging hem op te sporen. Dit verpestte voor mij de hele avond, waar ik sowieso al weinig van had verwacht.

Net voor het souper betrapte ik Jevon bij het buffet waar hij wijdbeens stond te praten met een bijzonder dikke en verontwaardigde dame. ‘Als deze persoon een vriend van u is, wat naar ik begrijp het geval is, raad ik u aan hem mee naar huis te nemen,’ zei ze. ‘Hij hoort niet thuis in fatsoenlijk gezelschap.’ Toen wist ik dat Jevon het te bont had gemaakt en ik probeerde hem mee te krijgen.

Maar Jevon ging niet mee, hij dàcht er niet over. Hij wist precies wat goed voor hem was en hij het zich niet commanderen door een of andere lokoniale slavendrijver, geen sprake van; en ik was zijn grote vriend die zijn jeugdige brein had gevormd en hem had geleerd om koperwerk uit Benares te kopen en God te vrezen, dat was ik, en we

[p. 50]

zouden samen nog menige goddelijke fles soldaat maken, dat zouden we; en alle in zwarte zij gehulde kamelenmerries van de wereld zouden hem niet afbrengen van zijn mening dat Bénédictine het beste middel was om je eetlust op te wekken. En toen... maar hij was mijn gast.

Ik liet hem achter in een rustige hoek van de eetkamer en ging op zoek naar iemand die niet danste en die ik kon vertrouwen. Er was een beste, brave onderof' cier - moge God deze onderof' cier zegenen en een opperbevelhebber van hem maken! - die van mijn probleem had gehoord. Hij danste niet en bezat een hoofd van schokvrij beton. Hij zei dat hij op Jevon zou passen tot het eind van het bal.

‘Ik neem aan dat het u niet kan schelen wat ik met hem doe.’

‘Nee,’ zei ik. ‘Voor mijn part vermoord je de klootzak.’

Maar de onderof' cier vermoordde hem niet. Hij liep naar de eetkamer, ging bij Jevon zitten en dronk de ene na de andere borrel met hem. Ik zag dat die twee daar goed zaten en voelde me, toen ik wegging, beter op mijn gemak.

Terwijl The Roast Beef of Old England weerklonk, hoorde ik wat Jevon allemaal had klaargespeeld tussen de eerste dans en mijn ontmoeting met hem aan het buffet. Nadat Mrs. Deemes hem had afgeschud, had hij de galerij weten te vinden en aangeboden het orkestje te dirigeren of een willekeurig instrument te bespelen, naar keuze van de orkestleider.

Toen de orkestleider daar niet op inging zei Jevon dat hij niet gewaardeerd werd en dat hij hunkerde naar wat meegevoel. Daarom hobbelde hij naar beneden, bleef vier nummers lang zitten met vier meisjes en deed drie van hen een aanzoek. Een van die meisjes was overigens een getrouwde vrouw. Daarna betrad hij de whistkamer, viel voorover en huilde op het haardkleed, omdat hij in een hol van valsspelers was beland en zijn mama hem altijd had gewaarschuwd voor slecht gezelschap. Hij had ook een hoop andere dingen gedaan en drie flessen met verschillende soorten sterke drank geconsumeerd. Daarbij had hij op de meest lasterlijke manier over mij gesproken.

Al de vrouwen wilden hem eruit laten zetten en alle mannen wilden hem eruit trappen. Het ergste was nog dat iedereen zei dat het mijn schuld was. Nu vraag ik u: hoe had ik in godsnaam kunnen weten dat deze onschuldige pluisharige globetrotter zich op zo'n weerzinwekkende manier zou manifesteren. U moet weten dat hij bijna de hele wereld bereisd had en dat zijn vocabulaire aan scheldwoorden

[p. 51]

kosmopolitisch was, ofschoon voornamelijk Japans dat hij had opgepikt in een louche theehuis in Hakodate. Het klonk als gefluit.

Terwijl de een na de ander me vertelde over het schaamteloze gedrag van Jevon, vroeg ik me af waar hij was. Ik was in staat hem ter plekke aan de gemeenschap te offeren.

Maar Jevon was verdwenen en ver weg in een hoek van de eetzaal zat mijn beste brave onderof' cier, enigszins rood aangelopen, een salade te eten. Ik ging naar hem toe en vroeg: ‘Waar is Jevon?’ ‘In de vestiaire,’ zei de onderof' cier. ‘En daar blijft hij tot de vrouwen weg zijn. Bemoeit u zich niet met mijn gevangene.’ Ik wilde me er niet mee bemoeien, maar ik wierp toch een blik in de vestiaire en vond daar mijn gast, ter ruste gelegd op een paar opgerolde tapijten, heel comfortabel, met een losgemaakte boord en een natte doek op het hoofd.

De rest van de avond deed ik schuchtere pogingen om de situatie uit te leggen aan Mrs. Demes en drie of vier andere dames en om mijn persoon - want ik ben een respectabel man - te zuiveren van de schandvlekken waarmee mijn gast deze had bezoedeld. Laster was een te mooi woord voor wat hij had gezegd.

Tussen de bedrijven door draafde ik naar de vestiaire om me ervan te vergewissen dat Jevon niet was overleden aan een beroerte. Ik wilde niet dat hij dood zou gaan terwijl ik verantwoordelijk voor hem was. Hij had mijn zout gegeten..

Eindelijk was dat verschrikkelijke bal afgelopen, hoewel Mrs. Deemes me nog geenszins in genade had aangenomen. Toen de dames verdwenen waren en iemand ons aanspoorde liederen te zingen bij het tweede souper, beval die engelachtige onderof' cier de bedienden om de sahib die zich in de vestiaire bevond, binnen te brengen en een helft van de eettafel vrij te maken. Terwijl men hiermee bezig was, benoemden wij onszelf tot Strafcomité en kozen de dokter tot voorzitter.

Jevon werd binnengedragen op de schouders van vier mannen en op tafel gelegd als een lijk op de snijtafel, terwijl de dokter een uiteenzetting gaf over de gevaren van onmatigheid en Jevon snurkte. Toen gingen we aan het werk.

We maakten zijn gezicht zwart met verbrande kurk. We vulden zijn haar op met geklopt eiwit tot het eruit zag als een witte pruik. Om alles zo te houden tot het opgedroogd was, plakte een man van de bevoorradingsdienst die er verstand van had, een blauwpapieren hoed uit een kerstpistache met eierschuim laag op Jevons voorhoofd. Dit

[p. 52]

was een straf en geen spelletje, bedenk dat wel. We haalden gelatine uit de kerstpistaches en smeerden blauwe gelatine op zijn neus, gele op zijn kin en groene en rode op zijn wangen, waarbij we iedere klodder aandrukten tot hij muurvast zat.

We deden de manchet van een ham om zijn nek, met de strik van voren. Hij knikkebolde als een mandarijn. We smeerden de rug van zijn handen in met gelatine, maakten zijn handpalmen zwart met verbrande kurk, en deden kleine kotelet-manchetten om zijn polsen. We wreven de uiteinden van zijn snor in met vislijm. Hij zag er nu erg krijgshaftig uit.

We draaiden hem om, speldden zijn jaspanden vast tussen zijn schouders en brachten daartussen een rozet aan van rafelmanchetjes. We haalden de rode loper uit de balzaal naar de eetzaal en wikkelden hem erin. Er was twintig meter rode loper, twee meter breed, en we rolden hem op tot een grote dikke bundel waar alleen zijn verbazingwekkende hoofd bovenuit stak. We waren zo kwaad dat we er nauwelijks bij lachten.

Tenslotte bonden we het eind van de loper met kokostouw zo stevig als we konden om zijn voeten.

Op het moment dat we klaar waren, hoorden we het geratel van de ossenwagens, waarmee een paar stoelen en spullen die de vrouw van de generaal had uitgeleend voor het bal werden teruggebracht. We tilden Jevon in zijn gedaante van tapijtrol in een van de wagens, en die wagens vertrokken.

Het vreemdste van dit verhaal is nu dat ik nooit meer iets van Jevon, de globetrotter, heb gehoord of gezien. Hij was spoorloos verdwenen. Hij werd niet samen met de tapijten afgeleverd bij het huis van de generaal. Hij was de zwarte duisternis van de nacht ingegaan en erdoor verzwolgen. Misschien was hij overleden en gedumpt in de rivier.

Maar of hij nu nog leeft of niet, ik heb me vaak afgevraagd hoe hij zich heeft ontdaan van de rode loper en het eierschuim. En ik vraag me ook af of Mrs. Deernes ooit nog aandacht aan me zal schenken en of ik in staat zal zijn mij te rehabiliteren na de schandelijke verhalen over mijn levenswijze en gewoonten die Jevon in omloop heeft gebracht tussen de eerste en de negende wals van het Afghaanse bal. Ze beklijven beter dan eierschuim.

Lever daarom Tranter uit Bombay aan mij uit, dood of levend. Maar het liefste dood.