KortVerhaal. Jaargang 31

[p. 64]

De verrassing
Mensje van Keulen

De meisjes waren door madame Seda gekocht toen ze zestig was en het wat rustiger aan wou doen. Ze woonden op zolder en madame had ervoor gezorgd dat de wanden gecapitonneerd waren, zodat geen snik haar nachtrust verstoren kon. Ze kwamen nooit buiten en het was alleen door een klein, getralied venster dat ze iets van de hemel zagen. Hun wereld bestond overdag uit poetsen en schrobben en het breien van zwachtels voor de missie, en 's avonds uit mannen die zich tot de beste klanten van madame mochten rekenen. Van madame zelf zagen ze dan een oog dat door het sleutelgat loerde en als ze aan het eind van de avond haar sleutel in het slot stak en in de deuropening verscheen was het doorgaans om ze te straffen. Zo hing ze hen aan hun haren aan een haak in het plafond, vijf minuten, tien minuten, een half uur, afhankelijk van haar humeur. Ze bond ze ook graag ruggelings aan elkaar, zodat de meisjes als een Siamese tweeling het bed moesten delen. Op een chagrijnig gezicht stond het drinken van een beker azijn. Als ze huilden werden ze aan een stoel gebonden en kregen schijven rauwe ui op hun ogen gelegd. En als een klant woorden waren ingefluisterd die niets met de liefde te maken hadden, kraste madame met een pennenmes in de tong van het arme kind en dwong haar het bloed door te slikken.

Madame Seda leefde er goed van, haar vlees was sponzig van copieuze maaltijden en zoetigheden als bonbons, marrons glacés en Engelse puddingen. Ook uiterlijk wist ze zich overvloedig te verwennen. Ze sierde zich met de kostbaarste kettingen, armbanden, oorstekers, broches en zoveel ringen dat ze haar vingers amper buigen kon. Haar grootste angst was dat ze bestolen zou worden. Daarom hield ze 's nachts haar ringen om en verborg de rest van haar juwelen in een buidel die aan een ceintuur onder haar navel hing, de buidel waarin ze ook de sleutel van de zolder bewaarde. Om er zeker van te zijn dat dit tot in eeuwigheid zo zou blijven had ze met de pastoor en de dokter, die elke dag op borreltijd langskwamen, geregeld dat beiden erop zouden toezien dat ze met haar schat begraven zou worden.

[p. 65]

In de zomer dat het land geplaagd werd door een hittegolf, begaf het luie hart van madame Seda het na het drinken van een fles koude champagne en het verorberen van zes haringen en een halve kilo boterkoek. Toen de twee notabelen haar de volgende dag vonden, kropen de vliegen over haar lijf en de kruimels op haar lippen en vingertoppen, wat een schril contrast gaf met de schittering van haar ringen. De pastoor zag er op toe dat de dokter de overlijdensakte tekende en de dokter sloeg een kruis toen de pastoor alsnog het laatste sacrament toediende, waarbij de vliegen ogenblikkelijk op de heilige olie neerstreken. Ze lieten de doodgraver een kist bezorgen en probeerden gedrieën het lijk erin te tillen, maar het was erg zwaar en voelde zo weerzinwekkend zacht en glibberig aan dat ze het terug op het bed lieten zakken.

‘We hebben meer mankracht nodig,’ zei de pastoor.

Elk van hen dacht aan de meisjes op zolder, maar het was de doodgraver die er hardop over durfde te beginnen.

‘Ik ben ooit bij de meisjes boven geweest om de maat te nemen toen ze ernstig ziek waren,’ zei hij.

‘Ik ben toen bij ze boven geweest om ze beter te maken,’ zei de dokter.

En de pastoor verzuchtte: ‘Ik heb weet van ze omdat ik hun biechtvader was, maar het biechtgeheim, u begrijpt...’ Hij wist nog net een blos te voorkomen door te zeggen: ‘En omdat ze zwachtels voor de missie breien natuurlijk.’

Ze gingen op zoek naar de sleutel. In de kasten, in de potten en vazen, in de zakken van de bonte kleren van madame Seda, in haar poederdozen, onder de beeldjes, klokken en lampen, onder de randen van de tapijten en de kussens van stoelen en banken, onder haar bed. De doodgraver tilde haar nachthemd op.

‘Dat kunnen wij niet toestaan,’ zei de dokter. ‘Wij hebben madame beloofd dat ze met alles erop en eraan begraven zal worden.’

De pastoor beaamde dit. ‘Bovendien is het hoogst onfatsoenlijk wat u doet.’

De doodgraver stak snel zijn hand onder de buidel en toen hij het gewicht ervan voelde, kneep hij een moment, nauwelijks merkbaar, zijn ogen toe en zei: ‘Neem me niet kwalijk. Het hemd zat slordig, het is nu eenmaal mijn vak de mensen er netjes bij te leggen.’ Hierna keek hij peinzend voor zich heen en stelde voor om met het gereedschap

[p. 66]

dat hij bij zich had om de kist dicht te timmeren, de deur naar de zolder open te breken.

‘Met uw beider hulp,’ voegde hij hieraan toe, vrezend dat de twee mannen achter zijn rug een kijkje onder het nachthemd zouden nemen.

‘Ik blijf wel bij de gestorvene,’ zei de pastoor.

‘Nee nee,’ zei de dokter, die vond dat de pastoor wat te vaak naar de ringen keek, ‘wij hebben een overeenkomst waarin staat dat wij samen en tegelijkertijd voor alles zorg dragen.’

Hoewel de deur dikker was dan het deksel van een doodskist, was hij snel opengebroken. De meisjes zaten op hun bed te breien en gingen daar zonder op te kijken mee door. Twintig steken heen, twintig steken terug. Er klonk alleen het tikken van de pennen en het ademen van de mannen, tot de doodgraver zei dat hun hulp nodig was. Het oudste meisje begon de knoopjes van haar jurk los te maken, maar de dokter maakte duidelijk dat ze mee naar beneden moesten en de pastoor nam hen het breiwerk uit handen en drukte zijn neus even in de schone katoen. De meisjes volgden gedwee, in de veronderstelling dat madame een spelletje had bedacht. Het beeld van haar ontzielde lichaam veranderde daar niets aan, ze wisten hoe de met edelstenen ingezette ringen voelden als madame onverhoeds zou uithalen.

‘Madame moet in de kist,’ zei de doodgraver. ‘Als jullie haar bij de benen tillen en de dokter en u meneer pastoor de armen nemen en ikzelf het hoofd, want ik ben wel wat gewend, moet het karwei te klaren zijn.’

De meisjes dachten dat ook dit bij het spel hoorde en droegen haar bij haar knobbelige voeten.

‘Ze moet zo snel mogelijk naar het kerkhof,’ zei de dokter, toen madame in de kist lag.

‘Morgen om acht uur,’ zei de doodgraver. ‘Tot die tijd is er nog wel een plaatsje in het lijkenhuis.’

‘Geen sprake van,’ zei de pastoor, die al voor zich zag hoe de doodgraver haar onder kil lamplicht van haar kostbaarheden beroofde en vervolgens de kist stevig dichttimmerde.

‘Ze blijft hier,’ zei de dokter. ‘We laten de meisjes bij haar waken. Ze zijn gehoorzaam, ze doen altijd alles wat ze gezegd wordt.’ Hij trok zijn portefeuille en zei tegen de meisjes: ‘Jullie worden betaald als we madame morgenochtend ophalen met de lijkwagen.’

[p. 67]

‘Tijdens de wake mogen jullie niemand binnenlaten,’ zei de pastoor. ‘Absoluut niemand.’

‘En daarna mogen jullie gaan,’ zei de dokter.

‘Gaan?’ zei de pastoor. ‘Nu goed... ik zal de zwachtels missen.’

Pas toen de doodgraver het deksel op de kist timmerde, begon de waarheid tot de meisjes door te dringen. En nadat de mannen vertrokken waren, bleven ze nog een hele tijd beduusd staan voor ze op de kist af gingen. Ze zetten hun nagels in het hout, sloegen erop, trachtten met hun vingers, pezig door al het breien, het deksel los te trekken. Ze probeerden het met de schoenlepel van madame Seda, haar nagelschaar, ijzeren kam, krultang, en het pennenmes dat meteen brak. Tenslotte haalden ze uit de keuken de lade met bestek. Ze wrikten het deksel van de kist los met een vleesvork en het deksel lag nog niet op de grond of ze hadden de vork al tussen de borsten van madame Seda geplant. Ze scheurden haar nachthemd open en voor ze de buidel lossneden, staken ze de vleesmessen diep in haar buik, negen op een rij. Ze trokken en duwden aan haar ringen, maar de vingertoppen waren te gezwollen om ze overheen te schuiven. De vingers moesten eraf. Het bleek onmogelijk ze met het kleine slagershakmes af te hakken zonder de ringen te beschadigen. Maar het lukte vrij eenvoudig met een wildschaar en nadat ze de ringen hadden bevrijd propten ze de vingers in haar mond en tussen haar benen.

Even na middernacht sloop de dokter met een schroevendraaier door het donkere stadje, op nog geen vijftig meter gevolgd door de pastoor.

‘Ik ben het,’ zei hij, terwijl hij het huis binnenging. ‘Slapen jullie? Ik ben het...Hebben jullie je verstopt?’

Toen hij geen antwoord kreeg, deed hij het licht aan. Het schouwspel dat hem wachtte bezorgde hem een verschrikkelijke pijnaanval en hij strompelde krom als een oude man naar buiten, struikelde over zijn eigen voeten en viel in zijn schroevendraaier.

De pastoor reageerde heel anders op de verrassing. Hij ging op een stoel zitten en probeerde uit alle macht te denken aan wat licht en zuiver was: de hostie, de Maagd Maria en haar roomblanke kindje, het zilvergrijze haar van zijn moeder, het schort van zijn huishoudster, het kannetje room in de pastorie, de dag dat hij voor het eerst zijn witte boord droeg, de zwachtels voor de missie... Maar telkens en onherroepelijk werd hij overspoeld door de gruwelijkste visioenen van de hel.

[p. 68]

En dan was er de doodgraver, die niet veel later met zijn gereedschap het huis binnenkwam. Hij zag het van waanzin vertrokken gezicht van de pastoor en sloeg hem met zijn hamer de schedel in. Een dode meer of minder, wat maakte het uit? Maar toen de doodgraver, die zijn loopbaan in een bloedige oorlog was begonnen en veel klandizie in de haven had, ontdekte hoe madame Seda er in zijn kist bij lag, gaf hij voor het eerst van zijn leven een gil en rende weg zo snel en zo ver zijn magere benen hem konden dragen. Als hij nog wat langer had kunnen rennen en niet dood in de berm was neergevallen, had hij misschien gezien hoe de meisjes een lift kregen van een boer. Op hun doorschijnende gezichtjes kwam alweer wat kleur, maar het was nog een heel eind naar het land waar de zee van een mooier en helderder blauw was dan de steen aan de ring waarvoor de boer ze helemaal naar de grens bracht.