KortVerhaal. Jaargang 31

[p. 110]

Op doorreis
Gerard de Vries

Het was stralend weer toen ik aan het laatste traject van mijn reis naar het Meer van Génève begon. Mijn eindbestemming was Italië en mijn route had ik door Zwitserland gekozen, dat ik via de pas over de Grote St. Bernhard weer zou verlaten. Vanaf Bern voerde de weg langs het Lac de la Gruyère en vandaar is het nog maar dertig kilometer naar het Meer. De tocht voert door een berggebied met toppen van wel 2000 meter hoogte. Motorrijders, aangetrokken door het mooie weer en de haarspeldbochten, schoten als furieuze bromvliegen langs mijn auto. Opeens verschijnt dan het Meer van Génève, enorm uitgestrekt en verblindend door het zonlicht dat een zomerse kracht bezat waarvan de warmte al eerder voelbaar was. Veel tijd om te genieten van het uitzicht is er niet want de afdaling is stijl en met veel zigzagbochten, zodat je handen en voeten moet gebruiken als een orgelspeler die worstelt met een Triosonate van Bach. Inmiddels, anno 2010, is de tocht veel minder spectaculair omdat de autosnelweg vanuit Bern soepel overgaat in de autostrada langs het Meer. Maar dit was de zomer van 1973. De toenmalige weg kwam in Vevey uit, vlak voor het Meer. Vandaar was het nog maar een klein stukje naar Montreux waar ik een tussenstop zou maken. In Montreux immers, in het prestigieuze Palace Hotel (officieel Le Montreux Palace) zetelde mijn favoriete auteur, Vladimir Nabokov. Het doorgaande verkeer passeert Montreux door de Grand-Rue, en het is daar, op nummer 100, waar het hotel zich bevindt. Zodra het in zicht kwam, tuurde ik naar boven om te kijken of Vladimir zich wellicht op zijn balkon zou bevinden. Omdat de schrijver en zijn vrouw de hoogste etage van de rechtervleugel bezetten, was hun appartement - Le Cygne geheten - gemakkelijk te lokaliseren. Maar het balkon was onbezet.

Ik parkeerde de auto iets verderop, langs het water vanwaar ik ook een mooi zicht had op het Château de Chillon, een toeristische trekpleister sinds Lord Byron's gedicht over de gevangene van Chillon, een man die levenslang was vastgeketend in de kerkers van het kasteel, maar dankzij het gezang van een vogeltje krankzinnigheid wist te voorkomen. Achter het meer rijst als een exquis decor een imposante

[p. 111]

bergketen op, de Dents de Midi, waarvan de sneeuw op de toppen zich niet gek laat maken door de zon. De promenade langs het meer is gehuld in de dichte schaduw van de bomenrijen erlangs en ook de nabijheid van het water biedt verkoeling. Zo liep ik terug naar het hotel. Ofschoon ik al zijn boeken had gelezen (Look at the Harlequins! moest nog verschijnen) en bestudeerd, had ik niet overwogen een afspraak te arrangeren, ook al wist ik dat de schrijver en zijn vrouw af en toe bewonderaars ontvingen. Nabokovs hooghartige uitstraling en de ijselijke gereserveerdheid van zijn vrouw vormden hoge drempels. Ook de taal speelde een rol, de bezoekers die Nabokov ontving waren bijna altijd Amerikanen, mensen dus uit zijn tweede vaderland.

Ik liep naar de ingang van het hotel en zag dat het daar een komen en gaan was van gasten, zodat ik me vrijmoedig onder hen begaf en in de lobby terechtkwam, een paleisachtige ruimte waar het zonlicht niet werd toegelaten. Ook hier geen spoor van Nabokov.

Vervolgens begaf ik me naar de tuin van het hotel aan de overkant van de straat, een soort park, hogelijk gewaardeerd door de schrijver vanwege de diversiteit aan planten, struiken en bomen. Er is ook een groot paviljoen waar men kan lunchen. Zelfs is er een soort van toeristenmenu, een democratische of commerciële tegemoetkoming aan de minder fortuinlijken om iets van de luxe van het hotel te mogen proeven. Op het menu stonden paupiettes. In culinaire zaken ben ik een roekeloze avonturier zodat ik koos voor dit onbekende gerecht. Vagelijk associeerde ik het met alouettes, want alouettes roties stond me bij als zijnde een delicatesse. Wat op mijn bord verscheen bleek een blinde vink te zijn, een teleurstellende ontdekking, niet in het minst door de matige kwaliteit ervan. Intussen hield ik de tuin goed in de gaten. Maar mijn aandacht werd vooral in beslag genomen door een groep mussen die af en aan vloog naar de salades die in het paviljoen waren opgesteld. Niet alleen aten ze ervan, ze baadden zich er ook in. Vooral in de rijstsalades wasten ze hun verentooi zoals je dat op warme dagen vogels in het zand ziet doen. Het personeel legde de mussen geen strobreed in de weg. Even zo vrolijk kwamen telkens nieuwe gasten borden vullen met de salades. Er werd smakelijk van gegeten, zo te zien ook van datgene wat de mussen naar alle waarschijnlijkheid hadden achtergelaten in de koude risotto. Ik werd allengs minder ontevreden met mijn blinde vink.

[p. 112]

Na de lunch liep ik terug langs het meer. Op het water zocht ik naar meerkoeten waarvan Nabokov melding maakt, maar in plaats daarvan zag ik alleen maar zwanen. Gelet op de verwachtingen die ik van het bezoek had gehad, gebaseerd op artikelen en interviews, was het bezoek toch wat minder spectaculair geweest dan ik had gehoopt. Met mijn gedachten was ik alweer op weg naar de Grote St. Bernhard.

Op de promenade zag ik in de verte een druk gesticulerende man passanten aanspreken, maar niemand leek een boodschap aan hem te hebben. Het was een magere, nogal slungelachtige man, bleek en met ingevallen wangen, die een bril droeg met glazen van exorbitante afmetingen. Hij had wat papieren in zijn hand. Toen ik in zijn buurt kwam sprak hij ook mij aan. Onder zijn antracietgrijze colbert droeg hij een stropdas op een overhemd met kleine nopjes als donkere sterren aan een verlicht firmament. Niet echt een dandy zoals je die hier langs het meer wel zag. Ik kon de man niet verstaan tot ik door kreeg dat hij zich zowel van pover Frans als schraal Engels bediende. Hij wisselde van taal al naar gelang zijn beperkte woordenschat hem daartoe noodzaakte, met de nerveuze snelheid waarmee een kanariepiet van het ene stokje op het andere springt. Toen ik de bilinguale basis van zijn spraak eenmaal doorhad, kreeg ik ook minder moeite met zijn accent, en kon ik hem beter volgen.

Het bleek dat hij op zoek was naar het hotel waar Nabokov woonde, NabOkkov, zo sprak hij het uit. Natuurlijk had me dit moeten verbazen, maar met mijn preoccupatie leek het me veel normaler dat de mensen die hier rondliepen op zoek waren naar Nabokov, dan naar iets anders. Hij was al enige tijd bezig met zijn queeste maar had tot nu toe niemand getroffen die hem begreep. Wat mooi, een geestverwant! Omdat mijn pelgrimage me minder tijd had gekost dan ik had ingeschat, ging ik welgemoed op stap om deze dwaalgast naar de kluizenaar van het Palace Hotel, de Zwitserse Hermitage, te brengen. Natuurlijk wilde ik meer over zijn belangstelling weten, maar de conversatie viel niet licht. En het leek wel alsof de man meer geïnteresseerd was in de locatie van het hotel dan in de beroemde bewoner ervan. Er maakte zich een duidelijke opgewondenheid van hem meester toen we het hotel naderden. Naar hem kijkend dacht ik dat een bezoek aan een kapper een hogere prioriteit verdiende dan aan het hotel. En hoewel de man beslist niet sjofel gekleed was, was er toch iets wat tot deze vaststelling aanleiding gaf. Naarmate we dichterbij kwamen nam de nervositeit

[p. 113]

van de man toe. De papieren verhuisden nog vaker van de ene hand naar de andere. De zakken van zijn colbert stonden naar buiten als hamsterwangen. Zoveel had ik wel kunnen opmaken uit zijn relaas dat hij Nabokov hoopte te spreken. Opeens kreeg ik een idee. Waarom zou ik niet mijn rol van gids continueren en zo te weten komen of Nabokov inderdaad spreekuur hield.

Samen met de ruimbebrilde man ging ik de lobby weer binnen. We liepen naar de balie met receptionisten, mondaine jongelui in maatkostuums en mantelpakjes die zich zeer bewust waren van hun positie. Ik zag nu een extra reden weggelegd voor mijn rol als gids. Mijn zenuwachtige gezel, met zijn in deze omgeving opvallende outfit, zou door zijn gebrekkige taalbeheersing niet gemakkelijk gehoor vinden bij deze snelle types. Mijn Engels was weliswaar niet goed genoeg voor de Nabokovs, maar had me onder minder veeleisende omstandigheden niet in de steek gelaten. Voor ons stonden enkele busladingen Japanners, klein en kwebbelend als parkieten, de mannen met strohoedjes, de dames met shawls. De man naast me was nu zichtbaar nerveus. Hij had de papieren opgerold als een maarschalksstaf en trommelde ermee als een specht op zijn arm. Opeens zag ik dat de letters van het Cyrillische schrift waren. Er bekroop me een afschuwelijke gedachte. Wat deed die rare vogel hier eigenlijk? En ik moest denken aan Gradus, uit Pale Fire, Nabokovs beroemdste roman. Gradus is een communistische revolutionair die opdracht heeft om de uit zijn land gevluchte koning op te sporen en te doden. Door stress overmand schiet Gradus, als hij eindelijk de koning heeft ontdekt, niet de banneling neer maar diens buurman, een dichter, die op dat moment bij hem op bezoek is. Tot zover Pale Fire, althans de slotepisode. Stel je voor, dacht ik, dat die man naast me ook een soort van Gradus is. Nabokov liet geen gelegenheid onbenut om de Sovjet-Unie en de schrijvers die daar in staatsdienst waren in de meest beledigende woorden te beschimpen. En los daarvan, lopen niet alle beroemdheden gevaar? Was keizerin Sissi, toch de onschuld zelve, niet iets verderop aan het Meer door een anarchist van het leven beroofd? De gedachte aan Gradus liet me niet meer los. De overspannenheid van mijn buurman, zijn gevulde jaszakken en zijn Russische instructies waren niet mis te verstane tekenen. Bozhe moy! (Lieve hemel!) Wat te doen?

[p. 114]

Zelf was ik inmiddels minstens zo gestrest als mijn Gradus-in-spe en ik zocht koortsig naar een oplossing. Ik suggereerde mijn metgezel, die inmiddels trilde als een espenblad en sprak als een arpeggiozanger, om plaats te nemen in de lobby zodat we niet alle twee in de rij hoefden te staan. Hij nam mijn voorstel zonder dralen aan. Toen ik eindelijk aan de beurt was, werd ik te woord gestaan door Rosalie, zoals haar naam luidde volgens de goudkleurige badge die zij droeg als een koninklijke onderscheiding. Het was niet eenvoudig om Rosalie, wier taak het was om mensen wegwijs te maken in het hotel (en speciaal om de veeleisende crème de la crème van de beau monde en de nouveaux riches in alle moderne talen tevreden te stellen), serieus te interesseren voor mijn onwaarschijnlijke suspenseverhaal. Of ik daarin geslaagd was wist ik niet toen ze zei haar baas te zullen consulteren. Ze verdween naar een kantoor, zodat ik ruimschoots de tijd had de vitrines aan weerskanten van de balie te bewonderen. De ene was gevuld met miniatuur-koekoeksklokken van porselein, glas, zilver en goud, de andere met exotische, spectaculair geprijsde horloges. Montreux schijnt haar naam te ontlenen aan het Franse woord voor horloge, montre. Na geruime tijd verscheen Rosalie weer met de mededeling dat de Nabokovs binnenkort aan hun bergvakantie zouden beginnen en voor die tijd geen bezoek meer zouden ontvangen. Ik liep terug naar mijn metgezel en vertelde hem dat de Nabokovs met vakantie waren. Het was natuurlijk gejokt, maar van een bezoek kon toch geen sprake zijn en dit zou waarschijnlijk tot gevolg hebben dat mijn Gradus de lobby, het hotel, Montreux en wellicht zelfs Zwitserland zou verlaten. Buiten namen we afscheid. Zijn nervositeit had plaatsgemaakt voor een soort hoffelijkheid waarmee hij me bedankte voor mijn hulp.

In Italië aangekomen besprak ik het voorval met mijn vakantiegenoten. Ze vonden het verhaal interessant maar het risico van mogelijke moord niet erg overtuigend. Maar wie van hen had mijn Gradus-inspe gezien met zijn nihilistische voorkomen, zijn uitpuilende colbert dat hij droeg als een gevechtstenue, zijn steeds toenemende opgewondenheid en zijn in het Russisch gestelde instructies? Ik was er niet gerust op. Ik besloot de familie Nabokov te informeren. Zo zou ik toch nog met de schrijver in contact komen. Om te laten zien dat ik iemand van de club was, nam ik in mijn brief speelse verwijzingen op naar het personage van Gradus. Na korte tijd kwam er antwoord uit

[p. 115]

Montreux, van een official van het hotel. Ik werd bedankt voor mijn alertheid die reden was voor het management om extra oplettend te zijn. Maar na langere tijd kwam er nog een brief, ditmaal ondertekend door Mevrouw Nabokov. Daarin stond dat er tijdens hun vakantie een brief was gearriveerd met daarin een kopie van een gedicht dat Nabokov in 1914 privé had uitgegeven. Niemand had gehoopt dat er ooit nog een exemplaar zou opduiken, maar hier was het dan. Ze hadden de eerlijke vinder uitgenodigd om hem te bedanken. Omdat hij uit St. Petersburg afkomstig was, had dat even geduurd. De beschrijving van de bezoeker stemde geheel overeen met die van mijn dwaalgast. Alleen werd diens ‘nervositeit’ niet herkend. Mevrouw Nabokov gebruikte liever de term ‘high-spiritedness’ om het enthousiasme van hun bezoeker te karakteriseren. Zo was het raadsel opgelost en dat zonder dat er een schot werd gelost.