KortVerhaal. Jaargang 31

[p. 32]

Meditatie
Michiel Heijungs

Bolle Jan stond wijd en zijd bekend als een jongen waar je liever geen ruzie mee krijgt. Hij had trouwens een hekel aan die bijnaam en was ook niet echt bol. Wel groot en gebouwd als een bulldozer. In het verleden nam hij met succes deel aan kickbox-gala's en kooigevechten en later verwierf hij in het nachtleven een mooie reputatie als portier. Die baan leek hij eerder als hobby dan als werk op te vatten. Zijn collectie Amerikaanse auto's en gouden horloges financierde hij uit andere bronnen, waar hij verder nogal zwijgzaam over bleef.

Moeilijk was het niet om ruzie met Jan te krijgen. Hij had een kwade dronk en was in nuchtere staat chagrijnig. Als je hem verkeerd aankeek had je al vlot een klap voor je kop te pakken. Verder had hij een afkeer van slijmerds, de pest aan opscheppers, de tyfus aan gasten met een grote bek en zo kon je nog wel even doorgaan

Zelf heb ik altijd redelijk met hem kunnen opschieten. De keren dat ik hem tegen het lijf liep gedroeg hij zich voor zijn doen uitgesproken vriendelijk. Joost mag weten waarom, maar mij hoorde je niet klagen. Zo nu en dan kwam ik hem tegen in de sportschool waar hij bij wijze van ontspanning enorme gewichten rondzwaaide en mede-recreanten terroriseerde. Op een druilerige middag hing ik daar wat rond toen Jan binnenkwam in een glimmend paars trainingspak en met een grote grijns. Hij begroette me overdreven enthousiast en begon wat lichte opwarmingsoefeningetjes te doen met het gewicht dat ik net met veel inspanning één keer had opgetild.

‘Weet je dat ik mediteer tegenwoordig?’ vroeg hij me.

Ik had even wat tijd nodig om dat te verwerken en antwoordde niet direct. Normaal gesproken is dat in de omgang met Jan een vorm van risicogedrag, want hij houdt er niet van genegeerd te worden. Dit keer besteedde hij er geen aandacht aan.

‘M'n nieuwe vriendin vindt dat ik veels te agressief ben. Nou ja, je weet hoe die wijven zijn, ze overdrijft natuurlijk, maar het kan best zijn dat ze toch wel een beetje gelijk heeft.’

Jan z'n vriendinnen zijn meestal peroxideblond, zonnebankbruin en voorzien van beduidend meer siliconen dan hersencellen. Gelijk

[p. 33]

hebben ze nooit. Ik had me ondertussen enigszins hersteld: ‘Goh ik wist niet dat je een nieuwe vriendin had, Jan, waar heb je die opgescharreld?’

‘Niks opgescharreld, jochie, pas een beetje op je woorden. Het is een echte dame en ze heeft ook nog gestudeerd.’

Oh jee, een kapster of een schoonheidsspecialiste, het viel me mee dat ze hem geen permanentje had gegeven.

‘Ja jongen, ze is fysiotherapeute. Ik ging laatst een beetje over de rooie en ramde de huisdeur van een of andere klootzak uit de scharnieren. Nou ja, dat was een goede ouderwetse eiken deur en toen is er een of ander botje in m'n hand verschoven. Dat ging dus niet vanzelf over en zo ben ik bij Dina, zo heet ze, terecht gekomen.’

‘Liefde op het eerste gezicht?’ vroeg ik

‘Nee, nee. Prachtige meid hoor, klein, slank met lang zwart haar. Beetje Spaans type zeg maar, niet echt mijn soort, weet je, maar ze was hartstikke vriendelijk en helemaal met arrogant zoals die bestudeerde wijven anders altijd zijn.’

‘En hoe ging het dan verder?’

‘Nou, we konden steeds beter met elkaar opschieten, ik moest steeds maar weer terugkomen want het ging niet zo goed met die hand, zei ze, en ik vertelde de hele tijd verhalen over het soort dingen dat ik meemaak, in de kroeg en met de jongens en zo, je kent dat wel, en dan moest ze altijd zo vreselijk lachen en dat vond ik zo leuk dat ik steeds meer verhalen ging verzinnen zodat ze maar zou lachen hè.’

Daar kon ik me wel wat bij voorstellen, Jans grammaticale kennis is beperkt, maar hij beschikt over opmerkelijke narratieve talenten en een groot arsenaal hilarische verhalen.

‘En toen is ze toch een keer zo verschrikkelijk kwaad op me geworden, dat wil je niet geloven, man. Het ging net wat beter met die hand en toen moest ik iemand een ram voor z'n kop geven. Ze had gezegd dat ik een beetje voorzichtig moest zijn, maar je weet hoe dat gaat met m'n werk. Nou dat botje zat dus weer helemaal fout en al haar werk was voor niets geweest. Kon ze weer opnieuw beginnen. Ze heeft me helemaal verrot gescholden. Dat had ik nog nooit meegemaakt en ik werd er helemaal verlegen van, als een stoute schooljongen die een standje krijgt. En toen heb ik haar maar voor een etentje uitgenodigd om het weer goed te maken en zo is het gekomen.’

[p. 34]

Juist, nu werd het fraai, Jan is een begaafd pornograaf en op dat gebied niet geneigd tot enige discretie. Ik wachtte gespannen het verhaal af, maar niets, niemendal, geen woord.

‘En hoe is het nu met die hand?’ vroeg ik, om toch maar wat te zeggen.

‘Oh die is weer helemaal goed, ik kan weer op de zware zak werken en zo, maar ze wil niet dat ik de hele tijd ruzie maak. Laatst waren we een keer naar de film, was er zo'n allochtoon die een opmerking tegen haar maakt, dus ik denk met die ragebol ga ik effe de vloer poetsen, maar dat mocht met van haar en zo gaat het steeds. Nou, dat vind ik dus hartstikke moeilijk en toen zei ze dat ik moest gaan mediteren om niet alsmaar boos op allerlei mensen te worden. Nou, je kent me, jongen, dat is toch niets voor mij, maar ja, als zij dat nou wil...’

We werden onderbroken door een atletisch gebouwde jongeman met het verzoek nu ook eens gebruik te mogen maken van de bench press waarop we al een tijdje gezellig zaten te kletsen. Jan richtte zich in z'n volle lengte op en brulde:

‘Opsodemieteren, vuile nicht, of moet ik die barbel effe in je reet douwen, ken je zo direct niet eens meer bukken om je tanden op te rapen.’

Er viel een korte stilte in de gym en het kereltje trok zich schielijk terug.

‘Kijk, ik wil best wel wat aardiger doen, hoor, maar ze moeten natuurlijk niet gaan lopen zuigen die gasten.’

‘En ben je nou nog naar die meditatie gegaan?’

‘Jawel, jawel, dat wil ze nu eenmaal. Tja, allemaal flikkers en lelijke wijven natuurlijk, en zo'n gozer in een tafelkleed met een theemuts op z'n kop, die is dan de baas en die zegt dat je moet concentreren en loslaten en zo. Ik bedoel, ik doe het voor Dina, maar het valt niet mee, jongen.’

Op dat moment ging Jan z'n telefoon. Hij nam op:

‘Ja, hoezo? Waar? Hoeveel? OK, ik kom wel effe.’

‘Sorry jongen, geen tijd om te trainen, ik moet een probleempje gaan oplossen. Zie je later.’

Wat Jan precies moest oplossen weet ik niet, maar de daaropvolgende weken zag ik hem nergens. Korte tijd later liep ik zelf op tegen een probleempje dat mij noodzaakte een tijd op reis te gaan. Na terugkomst was er van alles te regelen en ik had geen gelegenheid het nacht-

[p. 35]

leven in te duiken. De gedachte aan Bolle Jan die als grote boze wolf tussen onschuldige burgers zat te mediteren was me bijgebleven, een troostrijk beeld in moeilijke tijden. Ik probeerde hier en daar m'n licht op te steken. Zonder resultaat, Jan leek helemaal uit beeld te zijn verdwenen. In de gym wisten ze alleen te vertellen dat ze hem al in geen tijden hadden gezien. Er klonk opluchting in door.

Uiteindelijk liep ik hem tegen het lijf op zaterdagmiddag in de drukste winkelstraat van de stad. Ik slalomde tussen het kooplustige publiek door en passeerde een massieve gestalte in een rolstoel. Er klonk een woeste kreet. Ik draaide me om. Het was Bolle Jan, inderdaad in een rolstoel, maar nauwelijks minder indrukwekkend. Naast hem een jonge vrouw achter een kinderwagen.

‘Hé jochie, groeten we niet meer,’ hij wachtte niet op antwoord, ‘en dit is Dientje, we zijn getrouwd nou.’

Ik stelde me voor. Ze was kleiner dan ik had gedacht, een elegante verschijning die nauwelijks boven Jan in z'n rolstoel uitstak.

‘En kijk es in die kinderwagen, dat is m'n zoon, Leon, negen pond bij z'n geboorte en dat was nog maar een vluggertje, moet jij es kijken als we echt beginnen.’

Hij straalde, zij keek hem quasi geërgerd aan. Het huiselijke geluk droop er van af. Alleen de rolstoel viel uit de toon.

‘Jezus, Jan, wat is er met jou gebeurd, klap met een honkbalknuppel in je nek gekregen?’ vroeg ik.

‘Nee nee, van het dak gesodemieterd, ieder bot in m'n lijf gebroken, een normaal mens was hartstikke dood geweest. Laten we met z'n allen wat gaan drinken, dan zullen we je alles vertellen, ze hebben daarginds op de hoek lekkere koffie en taart. Waar ben je trouwens geweest al die tijd?’

Dientje, Leon, koffie en taart. Nu moest het niet nog gekker worden.

Het bleek een lunchroom vol oude dames, gestreste ouders en rondrennende kinderen. Ook in z'n rolstoel leek Jan hier niet echt op z'n plaats. Zijn Dina verdween meteen met het kind naar het toilet. Luiers verschonen of zoiets. Jan boog zich vertrouwelijk naar me toe.

‘Weet je, Dientje heeft liever niet dat ik nog omga met de jongens van vroeger, maar ik heb haar wel es wat over je verteld en jij hebt er eigenlijk nooit echt bij gehoord, hè, dus dat zit wel goed.’

Het zou wel als compliment bedoeld zijn.

[p. 36]

Onder het genot van een kopje slappe koffie kreeg ik de wederwaardigheden van het jonge gezinnetje te horen. Huwelijk. Geboorte. Verhuizing. Ik probeerde het gesprek te sturen naar Jans inspanningen om middels meditatie zijn agressie te leren beheersen. Die eerste meditatiegroep was geen succes. Tijdens een van de sessies ergerde Jan zich zo aan het gesnuif en geproest van een verkouden medestudent dat hij de man, geheel in de geest van Zen, een corrigerend tikje gaf. Deze was echter van minder robuuste makelij dan de lieden waar hij normaal mee omging en kwam met een paar gebroken ribben op de eerste hulp terecht. De zaak werd in der minne geschikt, maar Jan was verder niet meer welkom.

Vervolgens probeerde hij, op aanraden van een psycholoog uit Dina's vriendenkring, een cursus in communicatie en sociale vaardigheden. Daar werd onder andere gewerkt met rollenspelen. Op een gegeven moment moest hij aan een oefening deelnemen, samen met een man die door de rechter naar de cursus was gestuurd omdat hij z'n vrouw mishandelde. Er werd een dikke witte lijn op de vloer getrokken en de opdracht was om tegenover elkaar op de uiteinden van die lijn te gaan staan en ieder naar het andere einde te lopen. Om daar te komen dienden ze elkaar halverwege te passeren zonder van de lijn af te stappen. De bedoeling was om dat op beschaafde wijze te doen, door middel van overleg en onderhandeling. Eenmaal halverwege aangekomen bleef Jan staan en wachtte even of de ander opzij zou gaan. Toen dat niet gebeurde pakte Jan de vent op, zwiepte hem in een hoek en liep doodleuk verder naar het eindpunt.

‘Ik kon het hem eigenlijk niet eens kwalijk nemen,’ zei Dina, die inmiddels weer was aangeschoven. ‘Jan heeft een vreselijke hekel aan kerels die hun vrouw slaan.’

Ze glimlachte haar man vertederd toe.

‘Zo'n misselijk mannetje, jongen,’ snoof Jan. ‘Met een beetje geluk gaan de pleisters er volgend jaar af.’

Dat klonk als de oude Jan.

Uiteindelijk kwam hij terecht bij een internationale spirituele organisatie die door middel van meditatietrainingen de wereldvrede en het geluk der mensheid wil bevorderen. Ze beweren dat regelmatige groepsmeditatie door voldoende personen de criminaliteit en het geweld in de wereld aantoonbaar kan verminderen. Het is moeilijk voor te stellen dat dit streven Jan erg kon boeien, maar de organisatie

[p. 37]

heeft wel veel ervaring met meditatielessen in gevangenissen en dergelijke plekken. Ze weten dus dat ze bij jongens als Jan niet met al te slappe praatjes moeten aankomen. En zo zat hij met gekruiste benen op een matje, reciteerde mantra's en voelde zich niet eens erg ongelukkig.

‘Het ging echt goed, in geen tijden iemand voor z'n bek geslagen. Nou ja, behalve voor me werk als ik er iemand uit moest gooien, maar dat deed ik dan echt heel voorzichtig, weet je.’

Op dat moment renden een paar opgeschoten teenagers door de lunchroom. Een van de jongens stootte tegen Dina's stoel. Jan z'n hand schoot uit en greep de jongen bij de pols. De knaap kwam abrupt tot stilstand en bleef krimpend van de pijn naast de rolstoel staan.

‘Laat maar, Jan, hij deed het vast niet expres,’ zei Dina. Ze keek een beetje benauwd.

‘Is dat zo, jochie? Dee je het niet expres?’ gromde Jan.

‘Nee meneer, echt niet meneer, het ging per ongeluk.’ De jongen kon zijn tranen nauwelijks bedwingen.

‘Goed dan, maar wees in het vervolg een beetje voorzichtiger, ja? Kijk eens om je heen, jochie, allemaal vrouwen, kleine kinderen, bejaarden en zelfs een invalide. Je had iemand kunnen bezeren.’

Jan liet de jongen los. Die maakte zich snel uit de voeten. Jan wendde zich tot mij.

‘Zie je nou wel hoe rustig ik ben geworden, een jaartje geleden zou ik z'n poten nog hebben gebroken. Het heeft echt geholpen die meditatie.’

Dina leek niet echt overtuigd. Om van onderwerp te veranderen vroeg ik hoe dat nu zat met die val van het dak. Het bleek gebeurd te zijn tijdens de verbouwing. Voor het huwelijk woonde Dina op een gehuurde etage ergens in een buitenwijk, en waar Jan precies woonde wist eigenlijk niemand. Hij besloot wat liggende gelden vrij te maken en het stel kocht een groot maar verwaarloosd grachtenpand in de binnenstad.

‘Dat was toch een gribus, jongen, dat wil je niet weten. Hartstikke groot, maar een puinhoop. Ik zag er niet veel in, maar Dientje was er meteen helemaal gek van. Nou, dus toen heb ik een paar maten laten komen, jongens met gouwe klauwtjes, en die hebben het allemaal piekfijn opgeknapt. Nog zakken vol met poen gekost, dat wel.’

Jan had zelf de leiding op zich genomen. Het bleek dat hij in een grijs verleden een opleiding tot timmerman had gevolgd en altijd voor

[p. 38]

z'n lol was blijven klussen. Het grootste probleem was het dak, dat bleef maar lekken en het was onduidelijk waar het precies aan lag. Op een gegeven moment had Jan er genoeg van en klom hoogstpersoonlijk de ladder op om de zaken eens even te gaan regelen. Dat bleek niet zo'n goed idee.

‘Tja, weet je, ik was nogal wat zwaarder geworden. Ik had geen tijd om te trainen en Dientje kan ontzettend goed koken, dan krijg je dat.’ Jan grijnsde en klopte op z'n buik.

Toen hij op het hoogste punt was aangekomen brak de ladder onder hem doormidden. Hij kon zich nog net vastgrijpen aan de dakgoot.

‘En daar hing ik dan, hè, lekker heen en weer te bungelen, metertje of tien boven de grond en ik kon geen kant uit, begint die dakgoot ook nog te scheuren.’

Hij probeerde zich op te trekken, maar met elke beweging die hij maakte, scheurde de goot verder af.

‘Ja, en toen dacht ik dus aan die meditatielessen. Die leraar zei altijd dat als je moeilijkheden hebt, dat je dan moet loslaten en afstand moet nemen, anders wordt het alleen maar erger. Nou, ik kon toch geen kant meer uit, dus dat heb ik maar gedaan, en verder kan ik me niets meer herinneren.’

‘Wat heb je gedaan?’ Ik was niet zeker of ik het goed had begrepen.

‘Die idioot liet gewoon los,’ zei Dina. ‘Hij heeft dat advies iets te letterlijk opgevat en viel als een zoutzak naar beneden. Weken in het ziekenhuis gelegen. Die meditatiegroep was misschien toch niet zo'n geweldig goed idee.’

‘Nee, nee, nee,’ onderbrak Jan haar, ‘als ik had vastgehouden was het allemaal nog veel erger geweest. Die dokter zei zelf dat ik alleen nog leefde omdat ik zo ontspannen was toen ik viel.’

‘En komt het nog goed verder?’ vroeg ik.

Dat bleef voorlopig onduidelijk, er was aanzienlijke schade aangericht en de artsen verschilden van mening.

‘Het is al een wonder dat hij zo ver is opgeknapt,’ zei Dina.

‘Tuurlijk komt het goed,’ zei Jan. ‘Wacht jij maar af, met mij zijn ze nog niet klaar, over een tijdje huppel ik weer vrolijk rond.’

‘Ga je nog terug naar die meditatielessen?’ vroeg ik.

‘Da's nou toch niet meer nodig, ik ben een stuk rustiger en ik heb ook begrepen dat je bij echte problemen niet moet vastbijten, maar

[p. 39]

gewoon moet loslaten. Misschien kan ik zelf wel van die meditatielessen gaan geven, ik ken een hoop jongens voor wie het heel goed zou zijn.’

Dina keek bedenkelijk, Jan leek zeker van zijn zaak. Ik probeerde me Bolle Jan voor te stellen als goeroe voor een klasje meditatieleerlingen. Zonder succes.

Het stel moest ondertussen maar eens op huis aan, vond Dina. Het kind diende nodig gevoed te worden en de patiënt had nog veel rust nodig. Jan trok een gezicht, maar sprak niet tegen. Ik vond het best. Zowel de lunchroom als het gezinsgeluk begonnen een beetje op m'n zenuwen te werken. We spraken af om contact te houden, maar daar zie ik niet veel van komen. Aan het nut van meditatie heb ik ook zo mijn twijfels, maar ik moet toegeven: met Bolle Jan in een rolstoel is de wereld, althans tijdelijk, een veiliger plek.