De Tweede Ronde. Jaargang 28

[p. 172]

Twee liederen
Dom Dinis^*
(Vertaling August Willemsen)

[Een herderin hoorde ik klagen,]

Een herderin hoorde ik klagen,
zeer droevig, op zekere dag,
zij sprak en zuchtte en stelde vragen,
zij weende en zei met zelfbeklag,
daartoe geprest door liefdes plagen:
‘Jou zag ik op een kwade dag,

o wee, mijn lief!’

* Voordat de Italiaanse poëzie een Dante of een Petrarca had, de Franse een Villon of Ronsard, de Engelse een Chaucer of Shakespeare, de Castiliaanse ook maar enige lyrische dichter wiens naam bewaard is gebleven, bestond vanaf het begin van de dertiende eeuw in het noordwesten van het Iberisch Schiereiland, geschreven in een taal die men het Galicisch-Portugees noemt, een lyrische literatuur die door Roman Jakobson is betiteld als ‘een uitzonderlijk hoofdstuk in de geschiedenis van de Europese woordkunst’.
De twee voornaamste genres van deze poëzie zijn de cantiga de amor en de cantiga de amigo. Het eerste is een rechtstreekse erfenis van de cansó van de Provençaalse troubadours; het tweede, het ‘vriendenlied’, is waarschijnlijk een authentieke dichtvorm, in de verte verwant met het Oud-Franse chanson de toile of ‘spinnelied’.
Hierin spreekt een meisje, of jonge vrouw, van haar verlangen naar de afwezige geliefde, die op zee is, of in de oorlog. Dit gebeurt vaak in de vorm van een dialoog met een vertrouwenspersoon (moeder, vriendin, soms zelfs met een papegaai) of met de natuur, de golven van de ría (de Galicische fjord) of van de zee. Veel voorkomend in dit genre is een bepaalde vorm van versherhaling, die men parallellisme noemt: de verzen 2 van de eerste en de tweede strofe zijn de verzen 1 van de derde en de vierde strofe. Voorts verschillen de verzen alleen in woordkeus en niet naar inhoud van elkaar, terwijl alle strofen worden gevolgd door een refrein, ook wanneer dit niet meer aansluit op de inhoud. Het rijm is vaak geen vol rijm maar klankrijm, of assonantie.
De hier geboden gedichten zijn van de zesde koning van Portugal, Dom Dinis. Van hem is een groot aantal gedichten bekend, zowel cantigas de amor als cantigas de amigo, overgeleverd in het Cancioneiro de D. Dinis. Hij stichtte in 1290 de Universiteit van Lissabon, die in 1307 werd overgeplaatst naar Coimbra. (AW)

[Uma pastor se queixava]

Uma pastor se queixava
muit' estando noutro dia,
e sigo medês falava
e chorava e dizia
com amor que a forçava:
‘Par Deus, vi-t' en grave dia,

ai, amor!’

[p. 173]

[Vervolg Nederlands]

Zij weende, zoals ik kon horen,
gelijk een vrouw met grote smart
en die, sedert zij was geboren,
in harteleed niet was gehard,
en zeide, droever dan tevoren:
‘Jij bent voor mij niets dan mijn smart,

o wee, mijn lief!’

Liefde gaf haar slechts hartezeer,
dat voor haar niets was dan de dood;
zij lei zich tussen bloemen neer
en zei in grote zielenood:
‘Het ga je slecht, voor immermeer
want jij brengt mij niets dan de dood,

o wee, mijn lief!’

[Vervolg Portugees]

Ela s' estava queixando,
come molher con gran coita
e que a pesar, des quando
nacera, non fora doita,
por en dizia chorando:
‘Tu non és se non mia coita,

ai, amor!’

Coitas lhi davam amores,
que non lh' eran se non morte,
e deitou-s' antr'umas flores
e disse con coita forte:
‘Mal ti venha per u fores,
ca non és se non mia morte,

ai, amor!’

[Een herderin, zeer schoon van leest,]

Een herderin, zeer schoon van leest,
was bij haar lief in haar gedachten
en was, zoals u kunt verwachten
en zo ik zag, zeer droef van geest,
en zeide toen: ‘Van nu af aan
kan geen oprecht verliefde vrouw
nog van haar lieveling op aan,
want die van mij was mij ontrouw.’

En zij droeg op de ene hand
een wonderschone papegaai,
die praatte en die zong zeer fraai,
immers, de lente kwam in 't land,
en zij zei toen: ‘O vriend zo schoon,
hoe krijg ik ooit je liefde weer,
waarom was jouw ontrouw mijn loon?’
En zij viel tussen bloemen neer.

[Uma pastor bem talhada]

Uma pastor bem talhada
cuidava en seu amigo
e estava, ben vos digo,
per quant' eu vi, mui coitada,
e diss’: ‘Oimais non é nada
de fiar per namorado
nunca molher namorada,

poisque mi o meu à errado.’
Ela tragia na mão
um papagai mui fremoso,
cantando mui saboroso,
ca entrava o verão,
e diss’: ‘Amigo loução,
que faria per amores,
pois m' errastes tam en vão?’
E caeu antr' umas flores.

[p. 174]

[Vervolg Nederlands]

Een groot deel van die lange dag
lag zij daar neer, en praatte niet;
soms werd zij wakker van verdriet,
soms sliep zij in van zelfbeklag,
en zei: ‘Moeder Maria middelaar,
hoe zal mijn lot nu verder zijn?’
Toen zei de papegaai tot haar:
‘Zeer schoon, naar 'k weet, o vrouwe mijn.’

‘Wil je me echt vertroosting geven,’
zei zij, ‘wil mij de waarheid spreken,
o papegaai, wat ik mag smeken,
want niets dan dood is mij dit leven.’
En hij zei: ‘Schone vrouwe, laat
uw tranen nu niet langer vliên,
want als ge d' ogen openslaat
zult ge uw vriend hier voor u zien.’

[Vervolg Portugees]

Uma gran peça do dia
jouv' ali, que non falava,
e a vezes acordava,
e a vezes esmorecia,
e diss': ‘Ai santa Maria,
que será de min agora?’
E o papagai dizia:
‘Ben, por quant' eu sei, senhora.’

‘Se me queres dar guarida,’
diss' a pastor, ‘di verdade,
papagai, por caridade,
ca morte m' é esta vida.’
Diss' el: ‘Senhor mui comprida
de ben, e non vos queixedes,
ca o que vos à servida
erged' olho e vee-lo-edes.’