De Tweede Ronde. Jaargang 26

[p. 112]

Essay

Aubrey Beardsley

[p. 113]

Wellust als hoofdzonde
Leo Jacobs

Wellust mag dan een hoofdzonde zijn, maar in de bijbel komt het woord zelden voor. Ook equivalenten zijn schaars. In het Nieuwe Testament neemt de apostel Paulus in zijn brieven stelling tegen diverse vormen van genotvol leven; toch lijkt wellust bij hem een onderwerp van de tweede orde en waarschijnlijk schrijft hij er vooral over om te laten zien dat hij behalve een verkondigend Christen ook nog een goede Jood was. Zijn moralistische zedenpreken lijken ontleend aan de Thora of andere boeken van de Tenach. Jezus zelf hield waarschijnlijk van het goede leven, zoals bijvoorbeeld blijkt uit Mattheus 11: 19. Je krijgt niet de indruk dat hij dat goede leven een wellustige dimensie gaf, maar daar ligt dan ook het probleem: wat is eigenlijk wellust? Waar eindigt verantwoord genieten van het aangename des levens dat de Schepper ons biedt, en waar begint de wellust? Wat is eigenlijk wellust? ‘Zinnelijk genot,’ zegt mijn woordenboek, maar dat kan van alles zijn. Men kan denken aan bandeloze seks, maar dat is maar één manier om de beest uit te hangen.

Gedurende tweeduizend jaar christendom waren er steeds gelovigen die op wellustige wijze excelleerden in het zich onthouden van seks, voedsel, beschermende kledij en andere zaken die de meeste mensen ervaren als aangenaam of zelfs onmisbaar en zeker niet als overbodige luxe. Mag men bij flagellanten, die genieten van de vrijwillige geseling, gevoelens van wellust veronderstellen? Is het een uiting van wellust, wanneer in het moederklooster van de orde der kapucijnen de monniken met blote voeten door de sneeuw waden? Zulks nadat zij in de vrieskou op keihard hout en wat stro hebben geprobeerd te slapen met een minimum aan dekens? Wordt vasten niet bijna een vorm van wellust wanneer de hongerende asceet daarbij gaat hallucineren, waardoor zijn genot verwant lijkt aan dat van een junkie die zojuist zijn portie dope heeft geconsumeerd? Waarschijnlijk bestaan zulke vormen van wellust al zo lang er religies zijn; ze zijn niet voorbehouden aan het christendom. Berucht zijn de bizarre vormen van ascese die men in Azië aantreft: wellustige zelfkastijding en zelfverminking die zouden samenhangen met een soort heilsverwachting.

Aan dit soort vormen van masochistische wellust wordt nooit

[p. 114]

gerefereerd als men in de bijbel sporadisch een veroordeling tegenkomt van genotvol leven. Er zijn wel teksten in het Nieuwe Testament die enige twijfel zaaien, zoals Lukas 6: 20-26 of Mattheus 5: 3-12, de ‘zaligsprekingen’. De voorspelling van Christus dat op het aardse lijden een aan wellust grenzend hemels leven zal volgen, wekt de indruk dat dit lijden een voorwaarde vormt van de te verwachten wellust. Toch lijkt die interpretatie onjuist. Zijn eigen levenswijze immers suggereert dat een aangenaam leven op aarde een mooie toekomst in het hiernamaals niet uitsluit. Neem bijvoorbeeld Zijn eerste wonderdoening ter gelegenheid van de bruiloft te Kana Johannes 2: 1-11): toen aldaar de wijn op was, veranderde hij water in wijn van zo superieure kwaliteit dat het iedereen opviel. Dat wijst op een hedonistische leefwijze.

Een aparte vorm van wellust die nergens in de bijbelse context wordt genoemd, is die van de workaholic. Zelf lijd ik alleen bij uitzondering aan deze aandoening. Het meest recente geval van extreem presteren en daarvan wellustig genieten vond plaats in de periode dat dit stukje ontstond. Zoals zo velen hebben wij ons een eenvoudig onderkomen in Frankrijk veroorloofd. De behoefte ontstond het geval wat leefbaarder te maken door een nieuwe woonkeuken te installeren. Daartoe moesten muurtjes worden gesloopt. Met spiritueel slopen heb ik in de afgelopen zeventig jaar genoeg ervaring opgedaan, maar ik heb twee linkerhanden als het gaat om muurtjes die buitengewoon degelijk gebouwd en dus moeilijk af te breken zijn. Met bezwaard gemoed begon ik aan de klus, te meer daar ik wilde voorkomen dat het huis onder mijn slopershamer in elkaar zou storten. Dit laatste is niet gebeurd en zelf heb ik geen ernstig letsel opgelopen, al stortte een stuk muur rakelings langs mijn broze schedel en zette ik mijzelf nu en dan even onder stroom. Steeds wellustiger ramde ik met de voorhamer in de weerbarstige muren. De wellust van het kapotmaken verschafte mij reuzenkrachten. Vooral topsporters zullen deze vorm van wellust waarschijnlijk vaak beleven. Maar nu ik op de autobiografische toer ben gegaan, kan ik nog een heel andere vorm van wellust behandelen.

Kort geleden ging ik voor de derde maal in korte tijd in retraite, gedurende zes dagen. Het was een retraite met een overmaat aan eucharistie- en andere vieringen, veel gebed, aanbidding van het Heilig Sacrament, ruimte voor christelijke meditatie en wat niet al meer. Zes dagen wentelde ik mij wellustig in deze toffelemoonse parafernalia. Het was weer niet de wellust waaraan de bedenkers

[p. 115]

van de zeven hoofdzonden zullen hebben gedacht en in hun optiek was het beslist geen zonde. Die hoofdzonden immers worden gezien als zonden tegenover de Enige, die de Eeuwige is: God is tijdloos en van alle tijden. Op de verplichting tot stilte bestond een uitzondering, tijdens de biecht mocht de retraiteur spreken en bij die gele genheid heb ik alle hier genoemde en nog enige andere zonden beleden. Geen van al die soorten wellust werd door de priester bij wie ik te biecht ging zondig bevonden. Het is duidelijk dat ik de zondigheid van wellust mede op schriftuurlijke gronden betrekkelijk acht.

De betrekkelijkheid van onze vermeende hoofdzonde blijkt ook uit de geringe aandacht die de KKK, de Katechismus van de Katholieke Kerk, eraan wijdt. Deze pendant van de aloude Heidelbergse omvat alle normen en waarden die de enige ware kerk (van Rome) verlangt van de gelovigen en kwam in 1992 tot stand onder auspiciën van JP II. In mijn Franse, 676 pagina's dikke uitgave van de KKK komt wellust langs een omweg aan de orde bij de behandeling van het zesde gebod (o.m. § 2351). Dat is in de RK-traditie: ‘Gij zult geen onkuisheid doen.’ Wellust is evenwel iets anders dan onkuisheid. Conclusie: laten wij ons beheerst doch blijmoedig overgeven aan de wellust; het zal ons zeker vergeven worden.