De Tweede Ronde. Jaargang 26

[p. 94]

Naar een zucht
Thomas Verbogt

Op de middelbare school was er een leraar Nederlands die je altijd wilde helpen. Een aardige, erudiete man, maar van die hulp werd ik woedend. Hij zag graag dat je een inzicht verwoordde dat je niet had. Onze school was voor een deel een internaat. Aan de interne leerlingen viel niet veel eer te behalen, domme zonen van rijke ouders die ergens in een ver buitenland verbleven, om naar olie te boren of hotelketens draaiende te houden. Dan zei de leraar Nederlands tegen zo'n intern: ‘Iets wat rijmt heet een ge...’

Als het dan stil bleef, wat meestal het geval was, ging hij door met zijn hulp: ‘Denk eens goed na. Iets wat rijmt. Je weet wat rijmen is. Dus iets dat rijmt, heet een gedi...’

Vaak had leerling nog geen idee, maar ineens hield de leerkracht het niet meer en zei hij: ‘Dat heet dan een gedicht. Heel goed.’

Inderdaad, hij deed net alsof de ander het goede antwoord gegeven had. Waarschijnlijk hield dat hem optimistisch. Ik werd er razend van. Dat werd ik niet vaak, maar onredelijkheid kon dat veroorzaken. Ik vond niet veel onredelijk maar deze gang van zaken wel. En wat ik toen ook al had: als ik razend word, raak ik daar ook razend over. Dat komt omdat ik een spuughekel heb aan razernij. Ik beperk me tot de hier geschetste hulp.

Mijn moeder zei vroeger ook weleens: ‘Kom, dat weet je best.’ En dan wist ik niet waarover zij het had. Wat wist ik best?

Of later op de universiteit, tijdens een tentamen: ‘Kom meneer Verbogt, ik hoef u toch niet te vertellen wat de schrijver daar bedoelt.’

Het liefst stond ik dan meteen op. Hoezo hoefde hij me dat niet te vertellen? Ik heb het niet op dit soort vooronderstellingen. De meeste vooronderstellingen raken kant noch wal. Daar moeten we niet al te ingewikkeld over doen alsjeblieft!

Ik fiets de straat in waar ik woon. Vlak voor mijn huis word ik ineens aangehouden door twee agenten. Ik moet het anders zeggen: ze rijden me klem, ze zitten op sportieve fietsen, de fiets waarop ik zit is allerminst sportief. Een agent legt zijn hand op mijn stuur, de andere stelt zich voor mijn fiets op. Ik besel dat het menens is. Ik ben erbij, zoals dat heet. Het moet aan mij te zien

[p. 95]

zijn dat ik er niet over pieker er als een haas vandoor te gaan, maar misschien hebben de agenten slechte ervaringen met mensen die ze aanhouden, vandaar dat ze me in de tang nemen. Ik kan geen kant op. Op de parkeerplaats aan de overkant zit een reusachtige herdershond te poepen. Het grote dier ziet er in deze houding, tijdens deze activiteit aandoenlijk kwetsbaar uit. De dalende kille schemering is een uitstekend decor. De agent die zijn hand op mijn stuur heeft gelegd, zegt: ‘U weet vast wel waarom we u aanhouden.’

Hij kijkt me hoopvol aan.

Snel ga ik door de laatste momenten van mijn leven tot nu toe. Ja, ik heb mijn lichten nog niet aangedaan. Ik weet het, ik wéét het: ik ben zojuist door rood gereden. Toen ik het deed, besefte ik het niet, nu pas, met terugwerkende kracht: ik zie mezelf het rode licht passeren, ik herinner me dat ik er iets over dacht, maar niet meer wat dat precies wat. Het is onbelangrijk nu, ik wil er niet over praten, ik vind het te kinderachtig voor woorden de vraag van de agent te beantwoorden. Het is niet eens een vraag, hij vooronderstelt iets, namelijk dat ik vast wel weet waarom ze mij aanhouden. Nou, die vooronderstelling slaat mooi nergens op. Ik weet helemaal niets. De herdershond vervolgt zijn weg, ik zie geen baasje dat bij hem hoort, ik heb hem nog nooit in de buurt gezien. Ik moet mijn best doen niet kwaad te worden. Dat helpt me niet.

Ik zeg: ‘Er was vast iets met het licht.’ Ik zeg het om maar wat te zeggen.

De agent kijkt me aandachtig aan en vraagt: ‘Welk licht bedoelt u?’

Ah, op die manier. Hij gaat ver.

Ik wijs naar mijn koplamp.

De agent die zich voor mijn fiets heeft opgesteld om te voorkomen dat ik er als een haas vandoor ga, wordt nu onrustig. Dit is goed aan hem te zien. Ik heb wel eens gelezen dat er tijdens politieverhoren twee typen verhoorders kunnen optreden. De ene verhoorder is mild en begrijpend, de ander hangt de harde aanpak aan. Ze gaan een psychologisch verbond met elkaar aan, om het zo maar eens te noemen. Misschien is dat nu ook wel het geval.

De agent naast me, waarschijnlijk de milde verhoorder, kijkt bedroefd naar mijn vinger die naar de koplamp wijst, en daarna weer naar mij. Hij zegt: ‘Nee, dat licht bedoelen we niet, maar er is wel, zoals u zelf zegt, iets mis met het licht.’

Misschien heeft hij op de politieschool wel geleerd dat je overtre-

[p. 96]

ders tot het uiterste in hun waarde moet laten. Dat hoeft niet voor mij. Kom op, schrééuwt het in me, kom alsjeblieft op, ik sta hier niet voor mezelf! Ik wil aan dit alles geen tijd besteden!

De agent die voor mijn fiets staat, duurt het nu ook te lang. Als hij in een akelig Zuid-Amerikaans land dezelfde functie had vervuld, had hij allang op een fluitje geblazen om het vuurpeloton te mobiliseren. Hij roept, en aan zijn stem is te horen dat hij zijn uiterste best moet doen niet ontzéttend te schreeuwen: ‘U reed door rood!’

Ik knik. Schrijf de bekeuring maar en laten we er dan over ophouden, dat is voor ons allemaal het beste.

De agent met zijn hand op mijn stuur zegt vriendelijk: ‘U dacht zeker: het is lekker rustig.’

Nog nooit dacht ik in mijn leven: het is lekker rustig. Zo zit mijn leven helaas niet in elkaar. Ze moeten ook niet tegen me zeggen dat ik denk dat het lekker rustig is. Weer zo'n vooronderstelling!

Misschien wil ik wel dat het lekker rustig is, misschien wil ik zelfs wel dat zoiets heel lang duurt.

Ik wil de agent niet teleurstellen, ik weet niet waarom ik dat niet wil, misschien omdat er al zo ongelooflijk veel ongelooflijk teleurstellend is, daarom zeg ik: ‘Inderdaad agent, ik dacht: het is lekker rustig.’

‘U weet dat dit verboden is,’ zegt de agent.

Dat weet ik. Het is verboden te denken dat het lekker rustig is. Als je dat denkt, doe je aan zwendel.

‘Daarom ga ik u bekeuren,’ vervolgt de agent.

Hij vraagt naar een identiteitsbewijs dat ik niet heb, natuurlijk niet, hij neemt genoegen met mijn betaalpas, en vraagt na een tijdje waarom ik door rood reed, omdat hij dit nu eenmaal moet vragen, zonder dat het duidelijk is van wie dat moet, maar wat maakt het uit, iedere vraag is er één.

Ik antwoord: ‘Ik dacht: het is lekker rustig.’

De agent die het meest aan het woord is geweest, wenst mij een prettige avond, de andere doet dat niet, hij wil me het liefst door het voorhoofd schieten, maar dat doet hij ook niet, hij doet helemaal niets behalve een man in de gedaalde schemering zijn, en dat mag natuurlijk, want zulke mannen moeten er ook zijn.

Als ik even later in de duisternis van mijn woonkamer zit, beslis ik eindelijk eens een goed antwoord te bedenken op de vraag waarom ik de overtreding beging waarvoor ik bekeurd word. Ik krijg veel bekeuringen, het moet er maar eens van komen.

[p. 97]

De vraag was zojuist: ‘Waarom reed u door rood?’

Ik kan bijvoorbeeld antwoorden: ‘Agent, zo lang de mens bestaat heeft hij uitgemunt in vooral drie dingen die bij dieren niet voorkomen. Ten eerste in het opdoen, het rationeel rangschikken en toepassen van kennis: wetenschap en techniek. Ten tweede in het ontwerpen van allerlei irrationele stelsels en wereldbeelden: de religies, een deel van de filosofie en allerlei pseudo-wetenschappen, vaak met bijbehorende pseudo-technieken. Ten derde, agent, in de kunst, die zich op een bepaalde manier tussen de eerste en tweede activiteit bevindt. Omdat die rationeel-irrationele status een paradox vertegenwoordigt en daarmee ook zelf in laatste instantie irrationeel is, staat de kunst dichter bij de tweede dan de eerste activiteit, maar van beide verschilt zij doordat zij niet bestaat uit uitspraken maar uit feiten die niet waar of onwaar zijn.’

Dan las ik een kleine pauze in om in te schatten hoe de agent eraan toe is. En dan ga ik weer door, maar een beetje belezen agent heeft natuurlijk gehoord dat ik min of meer citeerde uit het voorwoord van De Compositie van de Wereld, het filosofische meesterwerk van Harry Mulisch. Een andere pagina kan ook, geen probleem. De Compositie van de Wereld, de titel zegt het al. Ik heb altijd geweten dat het boek me ooit van pas zou kunnen komen. Jarenlang heb ik me er woedend over gemaakt, omdat ik het niet begreep, maar uiteindelijk gaat het er niet om zoiets te begrijpen. Er is meer dan dat! Zo wordt alle woede langzaam een zucht die steeds maar zachter en minder onheilspellend wordt. Een goede gedachte is dat. En troostrijk ook. Ja, uiteindelijk is woede dat: allemaal lawaai om troost, alleen maar troost!