De Tweede Ronde. Jaargang 26

[p. 77]

Essay

[p. 78]

De toorn
Thomas Fuller^*
(Vertaling Willem Jens)

Toorn is een van de pezen van de ziel; wie er te weinig van heeft, verlamt zijn geest en moet, zoals Jacob, met zijn geslonken pees in de holte van zijn dij, kreupel gaan. Het is ook niet goed te verkeren met lieden die niet kwaad kunnen worden en als de Kaspische Zee eb noch vloed kennen. Deze toorn is of hemels, wanneer men aanstoot neemt namens God; of hels, wanneer men aanstoot neemt aan God of de hemel; of aards, in zaken van wereldlijke aard. En deze aardse toorn, waarover wij spreken, kan ook hels zijn, wanneer hij ongegrond is, nauwelijks gegrond is, te hevig is of van te lange duur.

1. Wees niet vertoornd tegen iemand zonder reden. Als gij dat bent, moet ge niet alleen, zoals de uitdrukking luidt, schikken zonder genoegdoening, omdat u geen kosten of schade krijgt vergoed, maar ook, zoals onze Verlosser zegt, het godsgericht vrezen.

2. Wees niet ten dode toe woedend op iemand om een dagelijkse zonde. Wie de bakens ontsteekt bij elke notendop die de haven binnenloopt, zet op een vreemde manier zijn ziel in brand. Kwaad zijn om elk wissewasje degradeert de waarde van uw gramschap, want wie kwaad zal zijn om niets, zal het zijn om alles.

3. Laat uw toorn slechts zo vurig zijn dat het gebied van de grootste hitte nog bewoonbaar blijft. Jaag mensen niet bij u weg door ze doodsbang te maken voor uw onuitstaanbaar ongeduld. Sommige mensen doen er, als een huis met dakpannen, lang over voor zij vlam vatten, maar als dat eenmaal gebeurt, is er geen blussen meer aan.

4. Let er op dat gij in uw drift niets onherroepelijks doet. Zoals het onthullen van geheimen waardoor u voorgoed maatschappelijk bankroet bent; doe ook geen dingen die, eenmaal gedaan, niet ongedaan gemaakt kunnen worden, zodat geen bittere tranen er nog iets aan kunnen veranderen. Samsons haar groeide weer aan, maar dat gold niet voor zijn ogen: de tijd kan sommige verliezen

* Thomas Fuller (1608-1661) was wetenschapsbeoefenaar en predikant, en wordt beschouwd als een van de geestrijkste en vruchtbaarste schrijvers van de zeventiende eeuw.

[p. 79]

goedmaken, andere nooit. Reden waarom gij in uw woede geen wet van Meden en Perzen moet uitvaardigen, die herzien noch herroepen kan worden, maar eerder Poolse wetten, die naar men zegt slechts drie dagen van kracht zijn. Kortom, doe niet in een oogwenk wat in een heel mensenleven niet kan worden goedgemaakt.

5. Woede die duurt tot de volgende morgen is als manna: zij betekent bederf en verrotting. Bewaar geenszins dat bedorven manna, en al helemaal niet toorn die tot de volgende sabbat wordt gehandhaafd. De heilige Paulus zegt: ‘De zon ga niet onder over uw toornigheid’; om zo het nieuws van uw wraakzuchtige natuur te verspreiden onder de tegenvoeters in een andere wereld. Doch laten wij wat de apostel zei liever opvatten naar de geest dan naar de letter, om zo snel mogelijk onze gevoelsuitbarsting teniet te doen, en hem niet zó letterlijk verstaan dat ons vergund is kwaad te zijn tot zonsondergang: dan zou onze gramschap lengen met de dagen en zou men in Groenland, waar de dag meer dan een kwartjaar duurt, overvloedig gelegenheid hebben zich te wreken. En zoals de Engelsen, op bevel van Willem de Veroveraar, altijd hun vuur onder as bedekten en hun kaarsen doofden als de avondklok werd geluid, zo zouden wij alle vonken van woede en het vuur van onze drift moeten doven.

6. Wie toorn lang meedraagt in zijn boezem, maakt plaats voor de duivel. En waarom zouden wij ruimte geven aan hem die uit zichzelf al te snel binnendringt? Verzengende woede geeft barsten in onze ziel en de duivel sluipt naar binnen door de kieren. Ja, een razend iemand kan er in zijn razernij uitzien als van een duivel bezeten, hij schuimbekt, kookt, trekt zich de haren uit het hoofd, is echt doofstom voor elke vorm van rede, verslikt zich soms, staart, stampvoet, met felle blik en vuurrode wangen. Had Narcissus zijn gezicht gezien als hij in toorn ontstoken was, dan was hij nooit verliefd op zichzelf geworden.