De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 126]

Een liefdesgeschiedenis
Robert Southey
(Vertaling René Kurpershoek)

Toen Deborah omstreeks negentien jaar was, braken in Doncaster de pokken uit, die zich weldra door de omliggende streek verbreidden en overal grote sterfte brachten. Inenting werd in de provincie destijds nog nauwelijks toegepast, en het vooroordeel ertegen was zo sterk dat dominee Bacon, hoewel innerlijk overtuigd dat de behandeling niet alleen geoorloofd maar ook raadzaam was, ervan afzag zijn dochter te laten inenten totdat de ziekte in zijn eigen gemeente zou verschijnen. Doch toen de aandoening zich ook in zijn gemeente voordeed, ja toen vond hij dat zijn ouderlijke plicht hem gebood dat hij het beste middel, voor zover bekend voor het behoud van zijn kind zou kiezen, en dat het hem als zieleherder paste thans in zijn eigen gezin een voorbeeld te stellen aan zijn gelovigen.

Deborah, die zich geheel en al op het oordeel van haar vader verliet en volmaakt naar zijn wensen leefde, stemde dadelijk toe en scheen eer hoop te koesteren over de weldadige gevolgen van het experiment voor anderen dan dat zij er met vrees om haarzelfs wil naar uitzag. Dominee Bacon begaf zich daarom naar Doncaster en bezocht dr. Dove. ‘Ik vraag niet,’ zei hij ‘of u me zoudt raden mijn dochter te laten inenten. Waar iemand een zo groot risico loopt, in het geval van een enig kind, zoudt u wellicht aarzelen dat te adviseren. Maar wanneer u in haar huidige staat van gezondheid, noch in de bevattelijkheden van haar gestel iets vindt dat een groter dan gemiddeld gevaar zou opleveren, dan is het haar wens en de mijne, na ampele overweging mijnerzijds, dat zij aan uw zorgen wordt toevertrouwd - en dat wij ons op de Voorzienigheid verlaten.

Tot op die dag hadden de dominee en de arts geen nauwere omgang met elkaar gehad dan dat beiden elkaar kenden van gezicht en van goede naam. Thans brachten de omstandigheden hen tot groter vertrouwelijkheid. Gedurende de behandeling vatte dr. Dove vriendschap op voor de vader, en deze voor hem.

‘Vatte hij liefde op voor zijn patiënt?’

‘Neen, dames.’

Hij vatte geen liefde op, liep geen liefde op, liep er niet tegen op

[p. 127]

en liep er niet in; noch werd hij erdoor overkomen, zoals een drinkebroer door de wijn of een voortvluchtige door zijn achtervolgers. Toch zou er ten slotte liefde in het spel komen voor ons drietal, en wel onbaatzuchtige liefde naar hartelust voor beide betrokkenen. Hoe dat kon gebeuren zal te rechter tijd en plaats worden verhaald.

Op een zomeravond hield dr. Dove op weg terug van een huisbezoek in dezelfde richting de teugel in, zoals hij bij zulke gelegenheden gewoon was, voor het tuinhek van de pastorie en keek door het open venster om te zien of zijn goede vrienden daar binnen waren. De dominee zat alleen aan de tafel met een boek opengeslagen voor zich. Hij keek om toen hij het paard hoorde stilhouden en zei: ‘Kom binnen, dokter, als u een paar minuten kunt missen. U komt als geroepen.’

De arts antwoordde: ‘Er is toch niet iets met Deborah of uzelf, hoop ik.’ ‘Nee,’ zei Bacon, ‘Gode zij dank niet! Maar er is iets voorgevallen dat ons beiden aangaat.’

Toen dr. Dove de kamer inkwam, werd hij gewaar dat over de gewoonlijke gemoedsrust in het gelaat van zijn vriend een zweem van zwaarmoedig gepeins lag. ‘Wat er gebeurd is,’ zei hij, ‘is toch niet zorgwekkend?’ ‘Alleen onrustbarend,’ luidde het antwoord. ‘De meeste mensen zouden waarschijnlijk menen dat we het als een buitenkans zouden moeten zien. Een heer die zich een goede partij acht voor Deborah heeft om haar hand gevraagd.’

‘Waarachtig!’ zei de arts. ‘En wie is het?’ vervolgde hij, en terwijl hij de vraag stelde, voelde hij een ongewone warmte in zijn gezicht.

‘Joseph Hebblethwaite, van The Willows. Hij heeft mij vanmorgen zijn voornemen onthuld, en gezegd dat hij het beter vond eerst met mij te spreken voordat hij de jongedame zelf zou benaderen: daartoe was hij ook niet in de gelegenheid geweest, daar hij haar nauwelijks had ontmoet. Toch had hij genoeg omtrent haar persoon vernomen om te menen dat zij een goede echtgenote voor hem zou zijn. En dat, zo zei hij, was het enige waarnaar hij op zoek was, want hij was in goeden doen.’

‘En wat was je antwoord op dit zakelijk optreden?’

‘Ik heb gezegd dat ik zijn hoogst gepaste handelwijze waardeerde en dat ik hem verplicht was om de hoge dunk van mijn dochter die het hem beliefde te hebben; dat het huwelijk een zaak was

[p. 128]

waarin ik nimmer zou pogen haar voorliefde te sturen, in het vertrouwen dat zij me nooit reden zou geven me ertegen te verzetten; en dat ik met haar over zijn aanzoek zou spreken en hem de uitkomst zou meedelen. Zodra ik het Deborah vertelde, bloosde zij tot achter haar oren, en met een woedende blik waartoe ik die ogen van haar niet in staat had geacht, verlangde zij dat ik hem zou zeggen dat hij er het best aan deed zo gauw mogelijk elders op zoek te gaan, omdat elke gedachte aan haar verspilde moeite was. “Is je enig kwaad van hem bekend?” vroeg ik. “Neen,” antwoordde zij, “maar ik heb nooit enig goed vernomen en dat is al kwaad genoeg. En zijn voorkomen staat me niet aan.”’

‘Goed gezegd, Deborah!’ riep dr. Dove uit, in zijn handen klappend om klinkend uiting te geven aan zijn welgevallen.

‘“Maar kindlief,” zei ik, “hij ziet er toch niet afstotelijk uit?” “Vader,” antwoordde zij, “hij ziet eruit alsof hij geen gedachte in zijn hoofd heeft die een tweede gezelschap zou kunnen houden.”’

‘Goed gezegd, Deborah!’ herhaalde dr. Dove.

‘Maar dokter, is u dan enig kwaad van hem bekend?’

‘Geen enkel. Maar zoals Deborah zegt: evenmin enig goed, en als er enig goed te weten viel, dan had het me ter ore moeten komen. Ik weet nu eenmaal welke lieden het landvolk op mijn ronden eerbied en een goed hart toedraagt, wie men behalve als zijn meerdere ook als zijn vriend beschouwt. En omgekeerd weet ik ook van wie men nooit enige hoffelijkheid of toeneiging verwacht.’

‘U hebt gelijk, dokter, en Deborah heeft ook gelijk. Haar antwoord kwam uit een wijs hart. En het speet me niet dat zij haar besluit zo onverwijld trof en zo resoluut uitsprak. Maar ik wenste wel dat, met Gods wil, het aanzoek er een geweest was waarin zij zelf van harte had kunnen toestemmen, en met mijn algehele goedkeuring.’

‘Toch,’ zei de arts, ‘heb ik vaak bedacht hoe droevig het voor u zou zijn ooit van haar te moeten scheiden.’

‘Veel droeviger zal het zijn haar onverzorgd te moeten achterlaten, iets wat zich helaas naar alle waarschijnlijkheid in de natuurlijke orde der dingen ooit zal voordoen en zich, in die zelfde natuurlijke orde der dingen, met grote waarschijnlijkheid vandaag of morgen al kan voordoen! Onze beste voornemens, ook al zijn zij met de grootste zorg tot stand gekomen, missen dikwijls hun doel. Ik heb gepoogd Deborah de eerste beginselen naar de eis haars wegs te leren, door haar toe te rusten voor de staat waarin het God

[p. 129]

behaagd heeft haar te plaatsen, opdat zij een goede vrouw zou wezen voor een rechtschapen man uit een wat nederiger milieu, en met hem gelukkig zou kunnen worden.’

‘En hoe ter wereld,’ antwoordde de dokter, had u daarin beter kunnen slagen? Is zij niet geschikt als vrouw voor een brave man van om 't even welke stand? Haar manieren zouden een herenhuis niet misstaan, haar beleid zou een hoeve tot bloei brengen en een eenvoudige woning tot gerieflijkheid. En haar deugdzaamheid, haar karakter en haar opgewekte natuur zouden elk huishouden gelukkig maken.’

‘U hebt haar niet te hoog geprezen, dokter. Maar daar zij al van kindsbeen af mijn één en al is, bestaat het gevaar dat ik dat evenzeer, té zeer, voor haar geworden ben, en hoewel haar gewoonten naar behoren zijn aangepast aan onze geringe bestaansmiddelen en haar geringe vooruitzichten, is zij toch gewoon aan een wijze van denken en een soort conversatie die haar afkerig hebben gemaakt van lieden wier gesprek slechts gaat over schapen en runderen, en wier gedachten de perken van hun dagelijkse bezigheden nooit te buiten gaan. In haar huidige kennissenkring is er, meen ik, geen andere man die enig vooruitzicht biedt het leven met haar te delen, die in haar niet dezelfde intellectuele bezwaren zou wekken als Joseph Hebblethwaite - al ben ik blij dat het bezwaar dat spontaan als eerste bij haar opkwam het morele was.

Ik zou wensen dat het anders was, zowel voor haar als voor mij; om harentwil daar een afscheid mij thans ruimschoots zou worden vergoed en door zijn gevolgen het euvel van dat laatste afscheid zou temperen, wanneer dat ook komen mag; om mijnentwil daar ik dan geen enkele reden meer zou hebben het naderend verscheiden anders dan met verheugenis tegemoet te zien, maar even gaarne bereid zou zijn tot de dood als tot de slaap. Dat ik daartoe nu nog niet bereid ben, komt overigens niet voort uit gebrek aan betrouwen in de Voorzienigheid - voorwaar neen! Maar zou ik acht slaan op mijn eigen gevoelens, dan zou ik menen dat mijn tijd op aarde ten einde loopt; en zou ik er dan niet wijs aan doen, zo mogelijk, de enige reden weg te nemen waarom ik die gedachte zou vrezen?’...

‘Dat gevoelen heb ik, dokter. En ik zal uw aanwijzing volgen wanneer u meent dat een leefregel of medicijn geboden is. Maar nú zoudt u mij meer goed doen door mij te helpen Deborah een betrekking te bezorgen van de aard waarnaar zij na mijn dood

[p. 130]

gedwongen zal zijn om te zien. Wat ik heb gespaard, ook al wordt het nog zo voordelig belegd, zou voor haar toch slechts in een allerkarigst onderhoud voorzien; het is een hulpbron in geval van ziekte, maar zolang zij gezond is, zou zij nooit verlangen het brood der luiheid te eten. U komt wellicht bij gelegenheid ter ore of een dame in uw patiëntenkring niet iemand zoekt, jong van jaren, op wie zij kan vertrouwen hetzij als kamermeisje hetzij als hulp in het bestieren van haar kinderen, of haar huishouden. Wees ervan verzekerd dat dit niet de eerste keer is dat ik over dit onderwerp heb nagedacht; maar de omstandigheid die zich vandaag heeft voorgedaan, en het gevoel waarover ik zo-even sprak, hebben er mijn aandacht voor opgeëist. En het is beter rondvraag te doen en de stap te zetten, nu dat nog een kwestie van voorzorg is, dan wanneer het er een van noodzaak wordt.’

‘Laat me u de pols voelen.’

‘Daar zult u geen aandoening uit gewaarworden,’ zei de dominee, onderwijl zijn arm uitstekend, ‘dan die teweeggebracht door dit gesprek en door de uiting van een voornemen dat ik, hoewel reeds enige tijd in mijn gedachten aanwezig, nooit eerder tot mijn volle besef had toegelaten.’

‘U hebt het er nooit met Deborah over gehad?’

‘Uitsluitend wanneer ik wel eens zijdelings heb gesproken over de levensweg die haar zou openstaan indien zij ten tijde van mijn dood nog ongetrouwd zou zijn.’

‘En u hebt besloten haar te laten gaan?’

‘Uit oprechte overtuiging dat ik daartoe verplicht ben; dat het het beste is voor haar zowel als voor mij.’

‘Welnu, sta me dan toe dat ik me eerst met haar zelf onderhoud, over een andere zaak. - Veroorlooft u mij te beproeven of ik met beter gevolg het woord voor mijzelf kan doen dan gij het hebt gedaan voor Joseph Hebblethwaite? - Heb ik uw toestemming?’

Dominee Bacon stond in heftige bewogenheid op, pakte de hand van zijn vriend en drukte die hartstochtelijk en bevend. Kort daarop hoorden zij het tuinhekje opengaan en kwam Deborah de kamer in.

‘Nu, Deborah,’ zei haar vader, zijn gemoed bedwingend, ‘je hebt Betsy Allison zeker wel verteld van het voordelige aanzoek dat je vandaag hebt afgewezen?’

‘Ja zeker,’ antwoordde Deborah, ‘en wat denkt u dat ze zei? Dat zij, hoe weinig ze ook om hem geeft, liever dan aan te zien hoe ik

[p. 131]

mijzelf vergooide aan zo'n man, zich er haast toe zou kunnen brengen hem zelf te trouwen.’

‘En ik voor mij,’ zei dokter Dove - ‘liever dan aan te zien dat zo'n man je kreeg, zou ik je zelf willen trouwen.’

‘Heb ik er geen goed aan gedaan hem af te wijzen, dokter?’

‘Zo goed dat je me beter bevalt dan ooit; en beter dan ooit mogelijk zou zijn... tenzij je in plaats van hem míj je jawoord wilt geven.’

Zij schrok even en keek hem zo half ongelovig aan, en half boos tegelijk, al was wat hij gezegd had te luchtig van toon om ernstig gemeend te zijn, maar tegelijk te ernstig van strekking om ermee te schertsen. Echter, toen hij haar hand beetpakte en zei: ‘Wil je dat, lieve Deborah?’ met een aandrang en op een toon die elke twijfel aan de ernst van zijn bedoelingen wegnam, riep zij uit: ‘Vader, wat moet ik zeggen? Antwoordt u voor mij!’ - ‘U mag haar hebben, beste vriend!’ zei de dominee. ‘Moge mijn zegen op jelui rusten. En als het niet aanmatigend is die woorden te spreken, laat mij dan voor mijzelf zeggen: “Nu laat Gij, Heere! Uw dienstknecht gaan in vrede!”’