De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 64]

Pelgrimstocht naar Hotz
L.H. Wiener

Een voettocht naar het Spaanse Santiago de Compostela is wel de bekendste pelgrimstocht die er bestaat. Men legt deze lange weg te voet af en men houdt dit slechts vol als het eigenbelang - in casu: het witwassen van de vervuilde ziel - maar groot genoeg is. Hoe zwarter de ziel, hoe verder men moet gaan. Of iets metaforieser geformuleerd: hoe zondiger de levenswandel, hoe langer men moet lopen.

Is het te repareren tekort niet van geestelijke aard, maar van lichamelijke, dan legt men de tocht af per rolstoel en kiest men als eindbestemming niet het Spaanse Santiago de Compostela, maar het Zuid-Franse Lourdes.

Beide pelgrimsoorden fascineren mij niet.

Een ziel heb ik niet meer, want die heb ik vijfendertig jaar geleden verkocht aan de literatuur en aangaande mijn fysieke perikelen valt hoogstens te melden dat in één van mijn knieën geen schokabsorberend kraakbeen meer zit, maar een soort korrelige kattenbakvulling; een klein gebrek, waarvan ik het sterke vermoeden heb dat het in Lourdes niet eens de longlist zou halen.

Maar ook ik heb eens een pelgrimstocht ondernomen.

Het was op 23 mei 2001 en mijn weg voerde naar antiquariaat Burgersdijk & Niermans, te Leiden, want mijn te repareren tekort was niet van zielsmatige, noch van gewrichtsmatige aard; neen, het betrof een gemis, een hiaat, een leemte in mijn bibliotheek, een zwart gat, waar eigenlijk het verzameld werk van F.B. Hotz behoorde te staan.

Kon ontzag een geesteshouding genereren die remmend werkte op waardering?

Werd ontzag soms, op een onbewuste wijze, een synoniem voor afgunst?

Ontbrak F.B. Hotz dáárom in mijn boekenkast?

Hoe het ook zij, met een zeker gevoel van boetedoening betrad ik in het voorjaar van het jaar 2001 boekhandel Athenaeum aan de

[p. 65]

Gedempte Oude Gracht te Haarlem. Binnen het uur zou Hotz nu eindelijk zijn rechtmatige plaats krijgen tussen Horatius enerzijds en Houellebecq anderzijds.

‘F.B. Hotz, zegt u? Die is niet meer leverbaar’.

Ik stond als aan de grond genageld.

Als er tussen de schrijver F.B. Hotz en mij ooit sprake is geweest van een zogeheten ‘schok der herkenning’, dan was het wel toen.

‘Niet meer leverbaar?’ herhaalde ik spottend. ‘Deze schrijver is na mij de grootste verhalenverteller van het gehele Nederlandse taalgebied, weet u dat wel?’

De verkoper haalde nu bedremmeld zijn schouders op.

Zijn informatie verkreeg hij via een computerscherm.

Het in mijn bezit krijgen van Het Werk, zoals de verzamelde verhalen van Hotz met twee hoofdletters worden aangeduid, werd nu een kwestie van eer; van eer en eerherstel. Voor ons beiden.

Hoe nu te handelen?

Ik moest het hebben van antiquariaten, begreep ik en ik zette hiervoor terstond mijn geheime wapen in, de heer Gert Boonekamp te Maastricht, die mij in eerdere gevallen nog nimmer had teleurgesteld.

F.B. Hotz?, schreef hij terug. Geen probleem. Burgersdijk & Niermans, Nieuwsteeg 1, te Leiden, in de schaduw van de Pieterskerk. Boekenveiling nummer 313, op 22 en 23 mei aanstaande, in de avondzitting van de 23^ste die begint om 19.00 uur, met het nummer 1600.

Een nummer in de catalogus van een boekenveiling heet in vaktermen een kavel. Het kavel waarop ik mijn zinnen had gezet was nummer 1620, 20 nummers na aanvang. Veilingtijd per nummer ongeveer 1 minuut, hetgeen betekende dat ik om uiterlijk kwart over zeven aanwezig moest zijn.

Wat er nadien gebeurde kan ikzelf nauwelijks geloven, want wat een eenvoudige gang had moeten worden naar een boekenveiling te Leiden, werd een smadelijke afgang, waarbij het mij voorkwam dat ik zowel buiten als binnen het veilinghuis Sigmund Freud op mijn rug meetorste, ongeveer zoals Aeneas zijn vader.

Hoe valt anders te verklaren dat ik bij aankomst te Leiden be-

[p. 66]

sloot dat de Nieuwsteeg voor niet ingewijden in het eenrichtings-verkeersbeleid van deze stad met de auto wel zo goed als onbereikbaar zou zijn, zodat ik de wagen om kwart voor zeven, op twintig minuten gaans van de Pieterskerk, parkeerde op de 2^e Binnenvestgracht en genietend van het mooie weer mijn voettocht naar het veilinghuis nog monter aanving? En hoe valt anders te verklaren dat ik op weg naar mijn plaats van bestemming raadselachtigerwijs verdwaalde en zodoende minstens zes minuten van mijn tijd verspeelde, waardoor ik het laatste stuk, wilde ik nog op tijd zijn, rennend zou hebben moeten afleggen, hetgeen virtueel onmogelijk was, vanwege de kattenbakvulling in mijn rechterknie. Ik begon mij nu voort te bewegen in de geforceerde tred van een snelwandelaar, hetgeen mij eerder een belachelijk aanzien verschafte dan noemenswaardige terreinwinst opleverde en uiteindelijk betrad ik om elf over zeven, met een verdoofd en slepend been, de afgeladen veilingzaal.

‘Waar zìjn we...’, vroeg ik gejaagd aan een dikke man met in zijn ene hand een sigaar en in zijn andere een opengevouwen catalogus.

De man wees met zijn sigaar op een rokend kavel.

Het was nummer 1609, Elsschot, W. Brieven.

Van louter Freudiaanse nervositeit verwarde ik nu het beginnummer van de avondzitting, 1600, met het feitelijke nummer van mijn kavel, 1620, zodat het vervolgens met een steek van afgrijzen door mij heen schoot dat ik te laat was, 9 nummers maar liefst!

Dat men tevens een alfabetiese volgorde afwerkte en dat de E van Elsschot vooraf ging aan de H van Hotz, drong niet tot mij door.

Alleen een neurotiese analfabeet kon mij hierin overtroeven.

Na enkele minuten van grimmige machteloosheid verliet ik zo onopvallend mogelijk de veilingzaal, om vervolgens, vervuld van zelfhaat, weg te lopen in de richting van het Rapenburg.

Zouden er in Leiden ook hoeren zitten, ging het door me heen, want ik had nu echt zin om mezelf nog verder te vernederen en het geld dat ik bij me had gestoken voor het aankopen van de verzamelde werken van de literator F.B. Hotz geheel en al te verkwanselen aan een analfabeties liegbeest, dat nog niet eens haar eigen naam kon schrijven!

Maar bij het voorbij strompelen van de Pieterskerk viel mijn blik

[p. 67]

op een enorme koperen, of bronzen plaquette, waarop het in dik reliëf uitgevoerde getal 1609 mij in het oog sprong.

In memory of the Rev. John Robinson, las ik.

Hij bleek een rechtschapen priester te zijn geweest die van 1609 tot zijn dood in 1625 in deze kerk had gepredikt, whence at his prompting went forth the Pilgrimfathers to settle in New England in 1620.

The Mayflower.

1620!

Het nummer van mijn kavel!

Sukkel die ik was!

Ik keek op mijn horloge.

Het was achttien minuten over zeven, Greenwich Mean Time.

Zo snel als mijn linkerbeen mij dragen kon en met een vertrokken gezicht van pijn, werkte ik mij terug naar het veilinghuis. Geen enkele pelgrim op zoek naar vergeving of genezing, zij het geestelijk of lichamelijk, had mij bij deze korte maar barre tocht kunnen overtreffen.

Zwetend in lichaam en geest keerde ik terug in de veilingzaal.

‘Nummer zestienhonderdvijfentwintig’, hoorde ik de veilingmeester annonceren. ‘Mulisch, Manifesten, door de auteur gesigneerd met een vingerafdruk in purperkleurige inkt’.

Ik keek in de catalogus van de smeulende antiquaar en daar stond het inderdaad: 1625. Mulisch, H. Manifesten, 1958. Copies warranted by the author with a fingerprint in purple ink.

Mulisch kwam na Hotz, realiseerde ik me.

Vijf letters in het alfabet en vijf nummers in de catalogus.

En ik had geen van beiden in mijn boekenkast.

De eerste uit vrije wil en de tweede tegen wil en dank.

Opnieuw raakte ik nu bevangen door grimmigheid, maar ditmaal niet gekenmerkt door onmacht, maar eerder door halsstarrigheid.

F.B. Hotz.

Nu of nooit.

Ik wachtte tot de koffiepauze en vervoegde mij toen bij de veilingmeester aan wie ik vroeg of hij mij de naam kon geven van degene die kavel 1620 had gekocht.

‘Dat doen wij alleen, meneer, als de koper geen particulier is.

[p. 68]

Anders verstrekken wij geen informatie’.

Ik knikte en dacht de naam van de Reverend John Robinson, die om de hoek begraven lag. Buried under this house of worship, stond er op de plaquette.

Misschien hielp het.

‘Even zien...’, mompelde de in driedelig kostuum gestoken veilingmeester, terwijl hij met zijn vinger door een dik boek gleed. ‘Ja, u heeft geluk’, zei hij toen. ‘Antiquariaat Poseidon. Dat is die meneer daar. Dat is de heer Van der Zee’.

‘Dag meneer Van der Zee’, zei ik even later en stak mijn hand uit. ‘U kent mij niet’.

‘U bent L.H. Wiener’, antwoordde hij resoluut.

Een vlaag van verbazing beving mij. Ik werd herkend, door een antiquaar. Alhoewel, herkend worden door een antiquaar, was dat nu een teken van leven of een saluut aan de dood?

Ik knikte wat en legde hem uit waarvoor ik mij naar Leiden had begeven.

‘Hotz is een groot schrijver’, antwoordde de heer Van der Zee. ‘Maar van L.H. Wiener heb ik niets in mijn zaak’.

Ik vroeg hem wat hij daarmee bedoelde.

‘Heeft u thuis niet nog wat staan?’

Ik antwoordde dat ik van al mijn boeken nog wel een exemplaar kon vinden en met een beetje goede wil zo ook mijn ‘Verzameld Werk’ nog zou kunnen formeren.

‘Zijn die boeken te koop?’, vroeg de heer Van der Zee.

‘Nee, die zijn niet te koop’, antwoordde ik resoluut.

‘Jammer’, zei hij.

‘Maar ik heb een voorstel’, ging ik verder.

‘Gelijk oversteken?’, vroeg hij toen.

‘Gelijk oversteken’, antwoordde ik.

En wij spraken af dat wij elkaar de volgende dag in antiquariaat Poseidon, aan de Botermarkt te Leiden, opnieuw zouden treffen.

Toen ik mij korte tijd later andermaal langs de plaquette op de Pieterskerk begaf, hield ik even stil en maakte een korte buiging voor de Reverend John Robinson.