De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 181]

Darius^*
Konstantinos Kavafis
(Vertaling Hero Hokwerda)

Dichter Phernazes werkt aan de belangrijkste passage
van wat zijn episch dichtwerk worden moet:
hóe zou toch wel het koningschap der Perzen
aanvaard zijn door Hystaspes' zoon Darius? (Hij is ook
voorzaat van onze eigen glorieuze vorst:
van Mithridates ‘Dionysus’ en ‘Eupator’.) Maar,
hier dient goed over nagedacht: hij dient nu te ontleden
wat daarbij het gevoel was van Darius:
hoogmoed en dronkenschap misschien, of nee toch - eerder
was het een inzicht in de ijdelheid van alle macht en luister.
Verzonken was de dichter in een diep gepeins.

Dan wordt hij onderbroken door zijn dienaar, die binnen
komt hollen en hem op de hoogte brengt van het gewichtig nieuws.
We zijn in oorlog nu met de Romeinen.
De hoofdmacht van ons leger is tegen hen uitgerukt.

* De titel van Alfred Kossmanns roman Hoogmoed en dronkenschap (1981) is in het Nederlands bijna een begrip geworden; hij gaat terug op Kavafis' gedicht ‘Darius’, dat in een themanummer over hoogmoed niet mag ontbreken. Nu bestaan er van dit gedicht minstens twee Nederlandse vertalingen, door Blanken (1977, waaruit Kossmann zijn titel heeft) en door Warren/Molegraaf (1984, met ‘hoogmoed en roes’), maar DTR neemt geen reeds gepubliceerde teksten op. Op zichzelf al reden genoeg, dus, om mij voor deze gelegenheid aan een nieuwe vertaling van dit gedicht te wagen, maar bovendien bevredigen genoemde vertalingen mij niet in alle opzichten; een belangrijk bezwaar is dat zij geen recht doen aan het iambisch basispatroon dat Kavafis - in versregels van verschillende lengte - tamelijk nauwkeurig aanhoudt (er zijn maar een paar ‘vrijheden’).
Enkele aantekeningen (uit de standaardeditie van 1963): het tafereel en de (Perzische) naam Phernazes zijn hoogstwaarschijnlijk fictief; Darius (van 521-486 v.C. koning van Perzië) was onder twijfelachtige omstandigheden aan de macht gekomen; Mithridates VI Dionysus Eupator (‘van goede vader’) de Grote (120-63 v.C.) was een halfgehelleniseerde koning van de Pontus (waar veel Perzen woonden) en de laatste grote tegenstrever van Rome in het Oosten (in 66 v.C. definitief verslagen door Pompejus); Amisós was een Griekse sleutelstad in de Pontus en viel in 71 v.C. in handen van de Romeinen; het tafereel van dit gedicht zal men ergens in de jaren daarvoor kunnen localiseren. (H.H.)

Ο ααρειογ

[p. 182]

[Nederlands]

De dichter is er stupéfait van. Wat een ramp!
Hoe zou nu onze glorieuze vorst
- zo'n Mithridates ‘Dionysus’ en ‘Eupator’ -
zich met een Grieks gedicht onledig kunnen houden.
Al oorlogvoerend - stel je voor, zeg, aandacht voor een Grieks gedicht.

Phernazes vreet zich op. O wat een pech!
Juist nu het voor hem vaststond dat met zijn Darius
hij door zou breken en zijn criticasters,
met al hun afgunst, eindelijk de mond zou snoeren.
O wat een uitstel, wat een uitstel voor zijn plannen.

En als het maar bij uitstel bleef, dan gaat het nog.
Ik moet nog zien of we wel veilig zullen zijn
in Amisós. Als vesting munt die stad nu niet in sterkte uit.
't Zijn vreselijke tegenstanders, de Romeinen.
Kunnen wij Cappadociërs het dus
opnemen tegen hen? Dat lukt toch nooit?
Wij zijn toch geen partij voor al die legioenen?
O grote goden die beschermers zijt van Azië, sta ons bij. -

[Grieks]

[p. 183]

[Nederlands]

Maar zo ontredderd als hij is, bij al zijn ergernis,
toch maalt het dichterlijke vraagstuk hem gestadig door het hoofd -
het meest waarschijnlijk is natuurlijk wel hoogmoed en dronkenschap:
hoogmoed en dronkenschap moet het geweest zijn bij Darius.

[Grieks]