De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 12]

Testudo
Monika Sauwer

Toen ik hem op dat feest zag zitten, wijdbeens op de bank, hakken van zijn cowboylaarzen in het tapijt geplant, wilde ik achteruit deinzen. Even voelde ik hem in me, hard en overheersend, weinig lieflijk. Het lichaam heeft blijkbaar een langer geheugen dan het alledaags bewustzijn. Waar kende ik die man van? Pas toen een gemeenschappelijke vriend ons aan elkaar had voorgesteld en ik zijn gelijkhebberige stemgeluid hoorde, kwam het allemaal tegelijk boven: zijn gevatheid en charme, maar ook zijn vooroordelen en zijn eeuwige opschepperij.

Kay van Dam, ik had hem twintig jaar niet gezien, maar meteen begon de oude ergernis op te spelen. Vroeger als student mocht hij graag op luide toon zijn meningen spuien. Platitudes, macho-praat. ‘Als een vrouw huilt moet ze zeker ongesteld worden.’ Ons vrouwen werden gevoelens ontzegd. Mannen trouwens ook. Het kwam allemaal door de hormonen en de aminozuren. Hij studeerde moleculaire biologie en zijn nieuwe vakjargon hielp hem aan recht toe recht aan rationaliteit, aan volkse mannelijkheid bovendien. In die tijd praatte hij - dokterszoon uit het Gooi - plat Amsterdams. Nu droeg hij een soepel vallend, duur pak met een geelzijden stropdas waarop kekke Mickey Mousefiguurtjes rondsprongen.

‘Je ziet er goed uit, Gerda,’ zei hij na gespeelde vreugde over het weerzien. En toen, met keurend toegeknepen ogen: ‘Jij bent het soort vrouw dat er met de jaren alleen maar mooier op wordt.’

Slijmerd, dacht ik en praatte snel over mijn verlegenheid heen, vroeg namaak-jolig hoe het ging met de aminozuren en waar hij nu woonde. Ik kreeg te horen dat hij al vijftien jaar in Miami, Florida zat. Hij was even een weekendje over voor familiebezoek en voor zijn jarige vriend. Deed ie wel vaker, even overwippen. Hij had daarginds een eigen bedrijf, Genetronics, waar hij nu met een equipe van ‘jonge bloedhonden’ aan de ontrafeling van het schildpaddengenoom werkte.

‘Waarom de schildpad?’ vroeg ik.

‘Denk eens na,’ zei Kay. Zijn toon kreeg iets licht-getergds, zoals vroeger ook als hij domoren iets moest uitleggen. ‘Denk eens na.

[p. 13]

De schildpad wordt oud. Het beestje waar wij mee werken, de Testudo damensis, gemiddeld honderdtwintig jaar. Voel je 'm al?’

‘Je bedoelt dat je bij ons een schildpaddengen gaat implanteren?’ vroeg een man, een aanschuivende dikkerd die ik nog niet kende.

‘En dat jij dan ook zo oud wordt? Nee, Allard, zo simpel ligt dat niet. Ben je serieus geïnteresseerd?’

‘O ja,’ zei Allard. ‘Nou en of, ik volg de wetenschap zoveel mogelijk in de krant.’

‘Nou, dan heb je vast wel eens van vrije radicalen gehoord. Zeg maar de afvalproducten van onze stofwisseling.’

Ik zag dat Allard zijn best deed niet al te onnozel te kijken. ‘Eh, jawel, maar hoe moet ik me die precies voorstellen?’

‘Die hoef je je niet voor te stellen,’ doceerde Kay. ‘Dat doen wíj voor je. Wij bij Genetronics kijken naar de stofwisseling van de schildpad. Die takelt namelijk veel minder snel af dan wij.’

‘Weg met de aftakeling!’ joelde een dronken vrouw die Kay om de hals viel. ‘Wisten jullie dat? Dokter van Dam gaat ons allemaal weer jong maken met zijn schildpaddengenen!’

‘Ging het maar zo gemakkelijk,’ zei Kay onverstoorbaar. ‘Als we al iets gaan inplanten bij een mens, gebeurt dat bij een zeer jonge, gekloonde foetus. Maar voorlopig is dat nog illegaal.’

‘Terecht! Klonen vind ik onverdedigbaar,’ riep een andere, hoogblonde vrouw. ‘Wie bepaalt er wat goede eigenschappen zijn? Ze weten nog niet eens wat intelligentie nou eigenlijk is.’

Kay probeerde het nog één keer. ‘Luister dan. Het gaat niet over IQ of blauwe ogen, maar over levensverlenging.’

‘Wat is er tegen doodgaan?’ kaatste de blonde terug en kreeg de lachers op haar hand.

Kay wist zijn ergernis om te zetten in een charmante versiertoon. ‘Wat er tegen doodgaan is? Heel wat, als ik jou zo zie, Lydie.’

Ik haakte aan bij een ander groepje waar ik dacht dat ik meer kans had aan het gesprek te kunnen deelnemen. Maar al luisterend en beamend bleef ik Kay in de gaten houden. Hij hield nog steeds audiëntie vanaf zijn bank. Zijn aanwassend publiek had zich naast hem of aan zijn voeten op het tapijt gevlijd. Ook de jarige had zich bij hem gevoegd, zichtbaar opgelucht dat het centrum van de aandacht naar Kay verschoven was.

Ik keek zo onopvallend als ik kon naar hem. Hij was nog steeds

[p. 14]

mooi, maar anders, etherischer; hij had iets aartsengelachtigs gekregen, iets nichterigs ook, met zijn felblauwe ogen, en zijn korte, geblondeerde haar. In de hitte van het debat had hij das en boordknoopje losgemaakt. Ik zag het begin van zijn beharing en wist nog precies hoe zijn borsthaar uitliep in een mooi dun streepje over zijn buik.

Als kind van een jaar of zes was ik met zijn jongere zusje bevriend. Als ik bij haar kwam spelen had hij meestal weinig oog voor me, maar bij wijze van gunst liet hij me zijn boomhut zien. Of hij nam me mee naar een geheim landje waar hij vuurtjes stookte. Ik was diep onder de indruk van zijn geschramde, vierkante knieën als hij hurkend in het gras in de vlammen blies.

Ik verloor hem uit het oog toen hij naar Amsterdam verhuisde. Later hoorde ik via via dat hij na een verhouding met een lerares van school was gestuurd. Na jaren kwam ik hem weer tegen, in een modieuze, stampvolle lawaaikroeg in de hoofdstad. Ik werd een van zijn vriendinnen en zijn vertrouweling, vanwege vroeger. Tot hij een beurs kreeg voor Harvard.

En nu waren we allebei middelbaar. Hij was aan een derde vrouw toe, taxeerde ik, maar een vrouw had hij niet bij zich.

Het feest begon me te beklemmen. Ik bleef niet meer hangen, zoals vroeger, ik was vrij. En nu was ik moe. Groeten toezwaaiend kneep ik er snel tussenuit, blij met het vooruitzicht van de koude, stilgevallen stad.

Op de zwakverlichte gang ging de staande kapstok schuil onder een moedeloos stemmende berg jassen en dassen. Ik was een van de eerste binnenkomers geweest en dat wreekte zich nu. Lag mijn jas maar gewoon op de vloer, zoals die van de laatkomers. De mijne was zwart, ook dat nog, zoals veruit de meeste winterjassen dat seizoen. Ik hurkte neer en betastte voorzichtig alle zwarte jaszomen, in de hoop de mijne op het gevoel te herkennen. Pas als ik beet had en zodoende wist in welke laag ik zijn moest, zou ik de bovenlagen gaan verwijderen. Lukraak sjorren en rukken zou de kapstok met een dreun doen omvallen en aandacht trekken ligt niet in mijn aard.

Na vijf minuten doelloos graaien was ik de wanhoop nabij. Ik wilde zo snel mogelijk weg, maar zonder jas was dat onmogelijk, buiten vroor het dat het kraakte. Was mijn mooie nieuwe jas gestolen? Zou ik dan maar een andere zwarte uitkiezen en meenemen?

[p. 15]

‘Wat sta je daar te hannesen,’ vroeg iemand lachend achter me. Kay! Ik verstarde. ‘Ik zoek mijn jas, maar alle jassen zijn zwart tegenwoordig.’

‘Bijzondere tactiele kenmerken?’ vroeg Kay koel.

‘Teddy voering, suèdeachtig spul aan de buitenkant.’

Systematisch begon hij te graven, intussen de wankelende kapstok ondersteunend met zijn knie. ‘Is het deze?’ Hoe was het mogelijk. ‘Ja. Dankjewel.’

Hij hielp me in de jas en raapte zijn eigen regenjas en das van de vloer.

‘Ga jij ook al weg?’ vroeg ik verbaasd.

‘Morgen vroeg dag. Een lezing in Groningen. Ik heb het wel weer gezien hier. Frans is een goeie kerel, daar niet van. Huisarts in deze armoebuurt, daar moet je guts voor hebben. Enfin. Weet jij hier een taxistandplaats?’

Daar stonden we dan, met zijn tweeën alleen op het nachtelijke Mercatorplein. Een vierkant plein als een zaal met een zwartfluwelen sterrenbaldakijn. Het was onwaarschijnlijk koud. Waar was hier de taxistandplaats? Een kwart eeuw in Amsterdam wonen had me niet veel inzicht gegeven in het stadsplan. Er hoefde maar even een straat open te liggen of een brug versperd te zijn of ik was van de kaart.

Ongeduldig pakte Kay zijn gsm uit zijn zak. ‘We kunnen ook teruglopen en binnen bij Frans wachten,’ stelde hij voor. ‘Nee, liever buiten in de frisse lucht.’

We stonden voor Snackbar Fonsie, gesloten, maar toch een herkenningspunt. Hij belde, flirtend tegen de vrouw van de centrale. De taxi kwam eraan, zo werd beloofd.

Nu waren we gedwongen voor de etalage van Fonsie te blijven posten. Ik keek naar de koude, donkere frikadellen achter glas.

‘En wat doe jíj zoal, tegenwoordig?’ vroeg Kay routineus.

‘Ik studeer kunstgeschiedenis aan de Open Universiteit.’

‘Zo. Vast wel boeiend. En hoe gaat het verder?’ vroeg hij indringend. Voor de onvermijdelijke subvraag naar mijn liefdesleven zou komen, sneed ik hem de pas af: ‘Was dat nou een grap, dat schildpadgen?’

‘Nee, om de donder niet,’ zei hij. ‘Schildpadden hebben een traag metabolisme. Daar kan de mens ook baat bij hebben als hij honderdtwintig wil worden.’

[p. 16]

‘Waarom?’ vroeg ik.

‘Omdat er bij de stofwisseling vrije zuurstofradicalen vrijkomen die weefselschade en verval veroorzaken. Weet je er iets van?’

‘Dat gaat. Ik lees wel eens wat.’

‘Natuurlijk is er bij “aging” niet één monocausaal gen betrokken, maar een complex van samenwerkende genen en eiwitten. Dat maakt ons onderzoek er niet eenvoudiger op.’

‘En denk je toch dat er wat uit gaat komen?’

‘Als onze geldschieters ons niet in de steek laten, zeker. Binnen de komende vijf jaar verwacht ik een doorbraak. Waar blijft die taxi? Wat is dit voor land!’

‘Dit is Amsterdam. Hier woeden taxioorlogen.’

De snijdende kou en Kays verwaten gedrag maakten me kwaad. ‘Waarom werken jullie niet aan een middel tegen kanker?’ riep ik. ‘We worden al ouder dan goed voor ons is.’

‘Maar niet gezond oud. Gezond honderdtwintig, daar zetten we op in. We werken al samen met een lab in Tokyo. Operatie Fons Vitae. Global Network!’

We stonden nog tien minuten te voetstampen op de fonkelend berijpte stoeptegels. Om zichzelf bezig te houden hield Kay een redevoering over de evolutie van het mensdom: ‘Homo blijft zijn grenzen verleggen,’ oreerde hij. ‘Eerst gingen we aas villen met een vuistbijl. Dat gaf al een reproductief voordeel boven onze concurrenten. Toen leerden we groot wild jagen, vuur beheersen, het land bebouwen, productiedieren fokken en ten slotte het atoom splitsen en het menselijk genoom sequensen. Volgens mij is Homo sapiens nog maar op de helft van zijn traject. We zullen leren overleven in vijandige omgevingen, andere planeten koloniseren, naar verre sterren reizen.’ Hij veegde in een breed gebaar langs de sterren van de Mercator-hemel boven ons. ‘Maar voor afstanden van honderden lichtjaren leven we nu nog te kort,’ vervolgde hij. ‘Daarvoor moeten we onze sterfelijkheid zo lang mogelijk opschorten. Of liever nog helemaal opheffen. Een Faustisch project, maar toch moet dát ons streefdoel zijn.’

De taxi kwam, eindelijk.

‘Waar moet jij naar toe?’ vroeg Kay.

‘Naar de Maasstraat, rivierenbuurt.’

‘Dus je bent verhuisd. Ben je nog met Theo?’

‘Nee, ik woon alleen.’

[p. 17]

‘Dan kun je net zo goed even meegaan naar het Hilton. Dat is bij jou om de hoek.’

Twee maanden later kwam ik Kays zusje Ellen tegen, heel toevallig, bij een kaartjesautomaat in de hal van het Centraal Station. Zij was op weg naar haar dochter, ik naar mijn ouders in Blaricum. ‘Nog wat van Kay gehoord?’ vroeg ik, na het bekende heen en weervragen.

‘Ja,’ zei ze. ‘Het gaat niet goed met hem, zijn mailtjes worden steeds manischer. Hij heeft zijn bedrijf verkocht en is toegetreden tot een sekte.’

Ik voelde mijn mond openzakken van verbazing, maar trok snel mijn gezicht weer in de plooi. ‘Ik zag hem laatst op een feestje,’ hoorde ik mezelf zeggen. ‘Toen heeft hij me daar niets over verteld!’

‘Het is ook eigenlijk nog geheim,’ zuchtte Ellen. ‘Maar hij zit opeens bij de Raelians, je weet wel, die oplichters, die denken dat de eerste mensen gekloond zijn door buitenaardse wezens.’ Ze slikte. ‘Al zijn geld en know-how heeft ie ze ter beschikking gesteld. Zijn reputatie als wetenschapper naar de haaien, dat snap je.’

‘Heb jij enig idee waarom?’ vroeg ik, iets te gretig.

‘Ja, ik heb een vermoeden,’ zei ze nadenkend. ‘Omdat hij onsterfelijk wil worden, daarom. Hij heeft altijd al gedacht dat hij anders was dan de anderen. Als jochie van zeven liet hij zich aan pa's paraplu van de bovenste tak van de kastanje vallen en brak z'n been. Hij had in een boek gelezen dat dat kon.’

‘Ja, dat staat in Het leven is vurrukkulluk, van Campert.’

‘Mijn moeder is zich wezenloos geschrokken.’

‘En nu? Wat hoopt hij in die sekte te bereiken?’

Ellen zuchtte weer, het onderwerp Kay putte haar zichtbaar uit. ‘Tja, zo heel precies weet ik het niet. Hij heeft 't over ruimtereizen naar een nog onbedorven planeet. Het is triest, heel triest.’