De Tweede Ronde. Jaargang 24

[p. 4]

Nederlands proza

[p. 5]

De Houd Moed-3
Jean-Paul Franssens

Niet ver van ons ouderlijk huis staat een gasfabriek. Achter de grote gashouder loopt een kanaal waar de steenkolenboten liggen die in lorries worden gelost. De lorries lopen over rails en verdwijnen door een poort naar de fabriek. Gas eruit en wat van de steenkolen overblijft is cokes, die weer bij ons op school in de grote kachel gaat. Als meester Stek de cokes uit de kit in de kachel schudt, komt er een laag stof en vuur uit de kachel omhoog. Dat stinkt en is toch lekker. De klas ruikt naar de kachel, dat is gezellig en warm, want het is bitter-, bitterkoud buiten, met veel sneeuw.

Thuis is het vaak koud, omdat moeder niks te stoken heeft, want het is oorlog. Dan gaan we maar vroeg naar bed en nemen onze jassen mee van de kapstok, als extra dekens. Zo'n dikke brok steenkool uit het verre Limburg zou mooi van pas komen, dus stuurt moeder Bernardje en mij om een brok steenkool van de boot te pikken. Dan gaan we er met de slee op uit naar de achterkant van de gasfabriek, waar de Houd Moed-1, de Houd Moed-2 en de Houd Moed-3 worden gelost. Houd Moed-1 is de moeilijkste, omdat die zo groot is en vaak een eind van de wal ligt, maar de Houd Moed-3 is de makkelijkste. Je moet wel uitkijken wanneer je aan boord stapt, maar de ruimte tussen wal en schip met het ijskoude, pikzwarte water is niet zo groot. Brrrr, wat zal het koud zijn als je daarin terechtkomt. ‘Dat overleeft niemand,’ zegt Bernard. ‘Je wordt ogenblikkelijk door de kou bevangen en sterft. Waarom denk je dat Eliza in “De negerhut van oom Tom” zo bang was om tussen de ijsschotsen te komen? In één keer dood.’

Het pikken van een klomp steenkool is een heel gedoe en met gevaren omringd. Je moet eerst door het steegje waar de slobbertjes wonen. Die trekken zelfs je schoenen uit of ze sjorren de broek van je gat voor zichzelf. Op de terugweg pikken ze je jouw steenkoolklomp af en jatten nog het liefst je slee erbij. En er staat een soldaat op wacht met een geweer over zijn schouder. Wel niet altijd, maar vaak genoeg. ‘Jans, Jans, jij zegt dat ze niet op kinderen letten, maar juist wel,’ zegt buurvrouw. ‘Ze leggen aan en pang, dood ben je. Je moet de Here Here niet verzoeken, zegt onze officier van het Leger des Heils. Hoogmoed komt toevallig

[p. 6]

wel mooi voor de val. Prachtig zegt onze officier dat, hè?... toevallig wel mooi voor de val. Niet zo deftig als de dominees dat doen. Gewoon waar het de Here Here om begonnen is. Die kinderen erop uit sturen naar die boten is ook hoogmoed. Hoogmoed is een groot kwaad. Ootmoed, ootmoed, daar moeten we het van hebben. Daar word je beter van.’

Bernard en ik kijken elkaar aan. Dat mens zegt het natuurlijk weer helemaal verkeerd. Die malle Eppo van haar is er een keer langsgekomen, langs die boten bij de gasfabriek. Hoogmoed? Houd Moed-1, -2 en -3, dat zijn onze boten. We hebben lak aan de slobbertjes, ook al schijten we in onze broek. Die Duitser staat er niet de hele tijd. Die gaat het gebouwtje verderop in waar de kachel brandt, want die sterft ook van de kou.

Onderwijl is het thuis vreselijk koud. We moeten straks naar bed met onze jassen. Wat een armoe. We kunnen er ook niet op uit naar de fabriek, want Bernardje ligt in bed met mazelen of roodvonk. Hij gloeit helemaal. Als ik nu eens alleen... Helemaal alleen? Met de slee langs de slobbertjes? Naar die Duitser met zijn geweer?

Ja, waarom niet? Alleen of met z'n twee, dat maakt ook niks uit. Het gaat om een klomp steenkool. Het is een kwestie van even heen en weer met de slee. Even doorbijten en je staat boven, in de kamer, voor een koude kachel met zo'n klomp pure antraciet en het is zó weer warm thuis. Moeder blij en trots: wat is die Paul een held, zeg.

Ik smeer hem. Wat een sneeuw. Dikke vlokken. 't Is al bijna donker. Net goed, dan zien ze me niet. Het is wel een beetje raar zo alleen met de slee en de teil die heen en weer schuift. Het is een en al gehobbel en gebobbel. Ik zie amper waar ik loop. Zelfs een Duitse vrachtwagen vol moffen komt vast te zitten. Ik steek het gedempte Boterdiep over. Nu door de slobbertjessteeg. Niemand. Zie je dat het goed gaat? Ik ben zo weer thuis. Dat gezicht van moeder als ik de trap op kom.

Voor op de boot staat Houd Moed-3. Ook mooi meegenomen, de makkelijkste boot. Geen Duitser te bekennen. Trouwens, hoe zou je die zien in die sneeuw. Door het sneeuwen zie ik niet goed hoe ver de Houd Moed-3 van de wal af ligt. Pas op, ik glij bijna uit. Sta ik nog op de wal of ben ik al op de boot? Er is hier niemand. Als ik uitglij... Dat zwarte water. Wie helpt me dan. Ik moet terug naar huis. Maar als ik nu even volhou, dan heb ik die ene klomp te pakken en kan ik weg. Ik hoef er niks voor te doen.

[p. 7]

Alleen grijpen en op de slee ermee. Ik ga met een omweg naar huis. Ze missen me heus nog niet. Ik heb hem vast. Toch zwaarder dan ik dacht. Ja, met z'n tweeën... maar zo helemaal alleen. Ik gooi hem op de wal. Mijn slee valt om. Een golfslag, het schip deint op en neer. Ik glij weer uit. Ben ik op mijn mond gevallen? Het proeft zoet. Ik kan me nergens meer aan vasthouden. Mijn benen worden zwaar en hartstikke koud. Moeder, roep ik. Moeder, help me, moeder.

Ik kom bij voor een gloeiend hete kachel en ben meteen klaarwakker. Of heb ik niet geslapen? Waar was ik dan? Er zit een Duitse soldaat tegenover me. Ik moet zeggen waar ik woon en dan brengt hij me met zijn dienstauto naar huis. O, het is niet ver. Slee achter in de wagen en de klomp steenkool in de wagen.

Wat is onze kamer klein met zo'n grote Duitse soldaat. De steenkool ligt voor de kachel. Alles is goed gegaan, zegt hij in het Duits. ‘Ja,’ zegt moeder, die huilt, ‘alles is goed gegaan. Hij is een grote jongen.’ ‘Dat is waar, hij is een grote jongen,’ zegt de soldaat en aait over mijn hoofd. ‘Maar laat ik je niet meer zien.’

‘Dat was nog eens een aardige Duitser,’ zegt moeder.

‘Toch blijft het een rotmof,’ zegt Bernardje, die uit zijn bed gekomen is. ‘Hoe kun je nou in het water terechtkomen bij de Houd Moed-3!’