De Tweede Ronde. Jaargang 23

[p. 191]

Alles is er nog
Jan Versteeg

Il pleure dans mon coeur
Comme il pleut sur la ville...

Verlaine. Het is alsof er een doek wordt weggetrokken en ik na veertig jaar opeens die klas 4 van de HBS-A weer zie. Een opmerkelijk francofiele klas: het smalle gezicht van Gerard Fagel, aankomend meesterkok, Filip Freriks, die toen al net zo sprak als nu, klasgenoten die in Bretagne of Creuse aan ‘zomerwerkkampen’ deelnamen - van vlooien vergeven bejaardenkrotjes opknappen bijvoorbeeld -, andere die al geregeld naar Parijs liftten. Tot dat moment was Franse taal woordjes leren geweest, en Franse literatuur het klassikaal lezen van Le Barbier de Séville van Beaumarchais, als voorbereiding op de door het WIKOR georganiseerde voorstelling. Nog even was er de spanning van het brieven schrijven, een felle concurrentiestrijd waarbij het niet ging om het cijfer, maar om de durf en de vindingrijkheid bij wat slechts het ‘informeren naar een vakantiehuisje’ hoefde te zijn. Maar dankzij de presentatie van leraar Huug Kaleis kwam spoedig de openbaring. Met zijn min of meer psychoanalytische benadering van ‘egotisten’ als Stendhal en Constant en ‘poètes maudits’ - een mysterie dat erom schreeuwde onthuld te worden - als Baudelaire en Verlaine wist hij buitengewoon knap precies de zenuw te raken die in de periode van de (pre)puberale gevoeligheid vrijwel blootlag. Voor het minder door poëzie gegrepen publiek zorgde dezelfde psychologische duik in de diepte ervoor dat de Maigretverhalen van Simenon als volwaardige literatuur over het voetlicht kwamen. Laatste les voor de vakantie: plaatjes draaien, maar dan in zijn verhevenste vorm, want daar klonk het hese gefluister van Barbara, die ‘Göttingen’ ten gehore bracht, of Brassens met zijn ‘Auprès de la claire fontaine’. De gedichten van Verlaine sloten hier prachtig bij aan, veel meer dan de zwaarmoedige Baudelaire en de hallucinerende Rimbaud of Lautréamont. Wat moesten we met de zware geuren, de absint en de hasj die ons met hun teksten als het ware in het gezicht werden gesmeten? De enigszins lichtvoetige poëzie van Verlaine sprak bijna voor zich: liefde, melancholie, eenzaamheid,

[p. 192]

een vleugje erotiek. Met zijn sensitieve verzen, zijn muzikaliteit, zijn fraaie rijmen en dansachtige ritmes, speelde hij subtiel in op de sluimerende verlangens die ons nog grotendeels ongevormd, en zeker niet ‘gekristalliseerd’, gevoelsleven beheersten. De onvermijdelijke rondgang langs de boekenkasten toont me nog steeds de bescheiden maar verrassende plaats die Verlaine in mijn bibliotheek inneemt. Natuurlijk zijn er de twee Pléiade-delen, hoe vaak niet ter hand genomen, en het ‘Album Verlaine’ van 1981. Wat studies, een biografie. Het werk dus, dat vooral. Maar ook Byvanck met zijn Parijs 1891, over zijn ontmoetingen met Verlaine in Parijs, verschenen in 1892, het jaar waarin de dichter Den Haag bezocht voor het geven van enkele lezingen, en de ‘biographie romancée’ van Van Schendel uit 1927.

Terwijl de boeken opnieuw door mijn handen gaan, slaat ten slotte toch de nostalgie toe. Daar is de sleutel, Rodenko's Gedoemde dichters, voorin een stempeltje, 12, dat wil zeggen mijn twaalfde Franse boek, toen, in 1963. Op zolder liggen nog de op afficheformaat nagetekende portretten, de op perkamentachtig papier ‘gekalligrafeerde’ lievelingsgedichten, de hoeken afgebrand om ze oud te laten lijken, die jarenlang mijn scholierenkamer tooiden. En de oude grammofoonplaten die de zaterdagmiddagen in gezelschap van de trouwste vrienden beluisterd en becommentarieerd werden.

Het weemoedige vervolg is eveneens onvermijdelijk: Barbara chante Barbara, Brassens chante Brassens, Brel chante Brel, Ferrat chante Ferrat, Montand chante Prévert en Ferré chante Verlaine...

Ja, alles is er nog. Alles is er weer.