De Tweede Ronde. Jaargang 23

[p. 11]

Eindkapitaal
Jaap Kranenborg

Ik plunderde prullenbakken bij het loket Poste Restante, op zoek naar exotische zegels op de haastig opengescheurde enveloppen. Thuis stoomde ik de zegels los boven de fluitketel, waardoor ze opbolden, kromtrokken, verbleekten en niet zelden zwaar beschadigd raakten omdat ik niet kon wachten tot ze helemaal los waren geweekt. Daarna gingen ze in een schriftje, schots en scheef.

Mijn vader kócht postzegels, ongestempeld, per serie. Een oneffenheid, verkleuring of onregelmatigheid, slechts te constateren met de loep, leidde onverbiddelijk tot verbanning. Helaas niet naar mijn verzameling, maar naar de winkel of naar de postzegelmarkt. Beschermd door plastic hoesjes bewaarde mijn vader zijn zegels in albums met lederen omslagen. Als het mensen waren geweest, sliepen mijn zegels onder bruggen en leefden de zijne als fotomodellen in luxe hotels.

Heel soms had mijn vader de postzegels zorgvuldig uitgestald op zijn bureau. Er hing dan een gewijde stilte in zijn kamer, die alleen werd verstoord door zijn ademhaling en het ritselen van de bladzijden van de catalogus. Ik durfde er nooit lang dichtbij te staan, bang als ik was overvallen te worden door een onverhoedse niesbui.

‘Later is dit allemaal voor jullie,’ zei mijn vader. Na zijn dood, bedoelde hij. Ik wist dat ik nooit tegelijk de verzameling en een vader zou bezitten. ‘Als jullie ze verkopen, krijgen jullie er een kapitaal voor! Nu zijn er nog veel van, maar later zullen ze zeldzaam zijn.’ En hij legde me uit wat schaarste was.

Ooit werd mijn blik getroffen door een blauwe rechthoekige zegel, met een globe er op vol lettertekens die ik niet kon lezen. Op de globe stond alleen Europa. Op school had de meester eens een klasgenoot belachelijk gemaakt door hem de globe van Europa te laten halen. Pas toen de jongen met lege handen terugkwam, doorzag die zijn blunder. Op deze zegel stónd de globe van Europa. Mijn vader legde me uit dat het een Europazegel was. Veel landen hadden Europazegels, vertelde hij, want veel landen rekenden zich graag tot iets dat groter was dan zijzelf. De zegel kwam uit Griekenland. Griekenland wilde graag bij Europa horen.

[p. 12]

‘Ik ben Europeaan,’ vertrouwde hij me toe. Ik was trots op mijn vader, ook hij hoorde bij iets dat groter was dan hijzelf. Met zijn pincet haalde hij voorzichtig de zegel met de globe van Europa uit het plastic hoesje en bestudeerde die onder zijn loep.

Plotseling slaakte hij een kreet alsof hij zich bezeerde. Haastig hield hij de postzegel tegen het licht en bewoog aandachtig de loep heen en weer.

‘Deze is beschadigd!’ riep hij uit. Hij liet mij zien dat het karteltje in de linkerbovenhoek kleiner was dan de andere kartels.

‘Gaat de zegel nu weg?’ vroeg ik.

‘Zoiets kan ik niet in mijn verzameling houden. Dan krijgen jullie later een dode mus!’

Ik begreep zijn beeldspraak niet helemaal, maar het leek me geen prettig vooruitzicht.

‘Postzegels zijn geld, jongen. En net als goede wijn worden ze steeds meer waard.’

‘Mag ik hem hebben?’ vroeg ik gespannen.

Hij keek me even aan, dacht diep na en hield de zegel weer onder de loep.

‘Misschien valt de beschadiging wel mee,’ mompelde hij.

Hij moet mijn teleurstelling gevoeld hebben. ‘Ach... vooruit, jij mag hem hebben.’

Voorzichtig pakte ik de zegel aan, waarbij mijn vader me geërgerd maande postzegels alleen met een pincet aan te raken. Om het onderste uit mijn geluk te halen pakte ik een catalogus uit zijn boekenkast. Ik wilde alles over de Europazegel weten. Pas in de vijfde catalogus vond ik hem. De vreugde benam me bijkans de adem toen ik vaststelde dat de zegel meer dan vijftien gulden waard was! Ik rende naar mijn vader. Zijn gezicht betrok. Eerst wilde hij me niet geloven. Toen stond hij op, mopperde er opnieuw over dat ik de zegel gewoon in mijn vieze vingers hield, pakte loep en catalogus, stelde vast dat ik gelijk had wat het bedrag betrof, twijfelde een moment of het wel de juiste zegel was, moest toegeven dat ik ook hierin gelijk had, bestudeerde de zegel grondig, concludeerde dat de beschadiging op de hoekkartel te verwaarlozen was en keek me peinzend aan.

‘'t Is voor later,’ zei hij zachtjes. ‘Voor later als ik er niet meer ben. Je moet het zien als een spaarpot. Een spaarpot voor jou en je zusje. Per ongeluk heb ik iets uit die spaarpot aan jou gegeven. Ik wist niet dat die zegel zoveel waard was.’

[p. 13]

Hij keek me aan alsof hij verwachtte dat ik iets zou zeggen. Ik wist wat hij wilde horen, maar ik hield mijn lippen stijf op elkaar.

‘Het spijt me heel erg. Het is mijn fout. Maar ik moet de zegel terugnemen...’

Terugnemen noemde hij het! Afpakken was het! Eens gegeven, altijd gegeven! De zegel was van mij!

‘Ik weet wel wat jij nu denkt,’ ging hij verder. ‘Jij denkt: waarom mag ik die zegel niet bewaren. Voor later.’

Ik dacht dit niet, maar vond het wel een slim idee. Dus knikte ik.

‘Ik zou dat ook overwegen, als ik wist dat jij zegels voorzichtig behandelt. Als ik wist dat jij ze alleen met een pincet beetpakt en ze netjes in een echt postzegelalbum steekt. Maar..,’ hij grinnikte veelbetekenend, ‘...we weten allebei dat jij nogal slordig met je verzameling omgaat. En als je de zegel zou beschadigen, zou die zijn waarde verliezen...’

Hij dacht even na.

‘Het lijkt me het beste dat ik de postzegel bewaar. Voor jou. Voor later. Zodat jullie hem goed kunnen verkopen.’

Hij overtuigde me. Ik was te jong en te roekeloos om de verantwoordelijkheid van schatbewaarder te kunnen dragen. Ik wilde de zegel niet eens meer. Ik vond het een geruststellend idee dat hij die bewaarde. Toen hij me als troost een drietal postzegels uit zijn verzameling gaf waarvan we allebei zeker wisten dat ze niets waard waren, was ik tevreden en blij. Want ook al waren het alledaagse zegels - de meeste had ik zelfs dubbel - ze kwamen uit de collectie van mijn vader en ze glansden keizerlijk tussen de verfomfaaide zegels in mijn schriftjes. De Griekse Europazegel verdween veilig in zijn album. Voor later.

Inmiddels is dat ‘later’ aangebroken. We hebben mijn vader begraven. Zelf ben ik nu net zo oud als hij was toen hij de Europazegel voor mij ging beheren. Ik was het akkefietje allang vergeten, postzegels spelen al tientallen jaren de rol in mijn leven waarvoor ze ooit bedacht zijn: om op poststukken te plakken. Soms verbaas ik me er over dat ze nog steeds bestaan, dat ze alle revoluties in de communicatie hebben overleefd.

Na het overlijden van mijn moeder ging mijn vader zijn collectie nog intensiever beheren. Dat beheer bestond uit bezoeken aan postkantoor, postzegelmarkt of -winkel, uit het lezen van filatelistische tijdschriften en natuurlijk uit een dagelijkse ronde door de

[p. 14]

albums. Toen het uitgaan onmogelijk werd en het lezen steeds moeilijker, restte tenslotte de verzameling, ook al voldeed de loep niet langer bij het vaststellen van beschadigingen.

De laatste jaren hebben de postzegels onbekeken in het kastje naast zijn bed gelegen. Dat kastje bevatte zijn laatste spullen. De collectie, een paar fotoalbums en enkele persoonlijke kleinigheden. Meer kon hij niet meenemen naar het tehuis. Mijn zus en ik hadden die laatste spullen voor hem uitgekozen, zelf had hij niets meer nodig.

De albums zijn nu van ons. Op de omslag lag stof, maar de zegels zagen er piekfijn uit. Het voelde bijna oneerbiedig ze aan het daglicht bloot te stellen. Ik heb de Griekse Europazegel teruggevonden. Mijn naam stond erbij gekrabbeld. Mijn zus en ik besloten de verzameling te verkopen. Zoals hij altijd had gewild.

Vorige week ben ik diverse postzegelwinkels af geweest. De winkelier die het meeste bood, maakte een deskundige maar tegelijk ongeïnteresseerde indruk, alsof hij was vastgelopen in wat eens een hobby was. Met een zuinig gezicht bladerde hij door mijn vaders verzameling.

‘Het zijn heel gewone zegels,’ mompelde hij. ‘Daarvan zijn er veel teveel in omloop, die worden nooit iets waard.’

Achthonderd gulden wilde hij me voor de hele verzameling geven. Achthonderd gulden. Het eindkapitaal.

Mijn zus en ik hebben er langdurig over gesproken. Tenslotte hebben we de albums maar verdeeld. Zij wil ze bewaren als tastbare herinnering aan mijn vader. Maar ik weet dat mijn vader ze niet verzameld heeft om ons een aandenken na te laten. Hij wilde dat we ze zouden verkopen. Alleen de Europazegel zal ik bewaren. De albums met de buitenlandse en de oudere Nederlandse zegels breng ik naar de postzegelhandelaar. Het gaat immers niet om het bedrag maar om zijn wens. Met de recentere Nederlandse zegels ligt het moeilijker. Mijn vader wilde dat we de hoogste prijs zouden krijgen. Volgens de postzegelhandelaar zouden die zegels bij verkoop niet eens de waarde opbrengen die er op gedrukt staat.

‘Een heleboel zijn nog geldig. U heeft er het meeste aan als u ze gewoon op een brief plakt,’ zei hij.

Zojuist heb ik de eerste brief gepost met een postzegel uit de verzameling. Na een lichte bevochtiging hechtte de zegel zich als een magneet aan het papier. De gaafheid vloekte met het grauwwit van de enveloppe. Vlak voor ik hem in de brievenbus stopte, aarzelde

[p. 15]

ik. Mijn hart bonkte. Heel behoedzaam, als met een pincet, schoof ik de brief door de gleuf. Hij gleed soepel naar binnen, er was geen onzichtbare hand aan de binnenkant die hem terugduwde of die de brief uit mijn vingers griste om mijn daad zo snel mogelijk aan het daglicht te onttrekken. Hij gleed gewoon naar binnen.