De Tweede Ronde. Jaargang 21

[p. 28]

Quitte
L.H. Wiener

Post boeit mij.

En de meeste brieven die ik ontvang maak ik dan ook met een zekere gretigheid open.

Een mengeling van angst, hoop en verwachting.

Zelfs rekeningen kunnen mij opwinden. Sterker nog: ik ken weinig handelingen die mij een groter genoegen schenken dan het voldoen van een rekening. Een rekening vereffenen is het delgen van schuld.

Hoe hoger het bedrag, hoe groter de voldoening.

Maar toen ik vandaag in de post de naam van een zekere afzender achter op de envelop las, bekroop mij direkt een gevoel van naderend onheil.

De brief was afkomstig van een zeer begaafde oud-leerling, met wie ik na zijn glanzende eindexamen kontakt gehouden had. Iets bond ons, al is nooit ter sprake gebracht wat. Enkele keren per jaar belde hij me op en maakten we een afspraak. We speelden dan een partijtje schaak, waarbij ik steevast machteloos van het bord werd weggevaagd, we bespraken zijn vorderingen en ik zorgde ervoor dat hij een gezond bord eten at, want hij was student.

Zijn vorderingen verliepen overigens stroef, om het zacht uit te drukken.

Na verloop van tijd staakte hij zijn studie en trachtte hij in zijn onderhoud te voorzien als nachtportier in een Haarlems hotel. Aanvankelijk had ik nog gehoopt dat deze situatie van tijdelijke aard zou blijken te zijn, tenslotte veranderden veel studenten van studierichting, maar naarmate de maanden verstreken konstateerde ik hoe een langzame, maar zekere neergang zich in zijn leven voltrok.

Ik zag hem van lieverlede vereenzamen, merkte dat het Casino greep op hem begon te krijgen en hield hem voor dat een lieve vriendin was wat hij nodig had, al gold dat vanzelfsprekend voor de meeste mannen. Maar lieve vriendinnen zijn schaars en worden nog schaarser als men steeds meer gefascineerd raakt door het

[p. 29]

effekt van de psychedeliese paddestoel of het opzuigen van lachgas uit een ballon, of het huren van mobiele dames.

De eerste keer dat hij geld van me wilde lenen betrof het een gering bedrag, dat ik hem met enige aarzeling overhandigde. Het ging mij daarbij niet om het geld, eerder om het perspektief. Om de voortekens. Hij bespeurde mijn skepsis en verzekerde me dat het een eenmalig verzoek betrof. Heus, hij had zich al vrijwillig bij Holland Casino's gemeld met de opdracht hem uit zelfbehoud de toegang tot hun zalen te ontzeggen.

Die regeling bestond.

Een gaver voorbeeld van repressieve tolerantie was niet denkbaar.

Maar nadat ik de brief had geopend werden mijn sombere vermoedens, zoals te doen gebruikelijk, bevestigd.

Het ging ditmaal om een bedrag van duizend gulden. In vier of vijf maanden terug te betalen. Het gokvirus had toch plotseling its ugly head weer opgestoken, las ik. En hoewel het entree-verbod bij Holland Casino's nog steeds van kracht was, waren er tegenwoordig zoveel gelegenheden waar men roulette kon spelen dat hij toch weer gezwicht was voor de verleiding. Zeer vernederend, dit briefje, maar of ik hem toch misschien uit de brand wilde helpen. En dan een even verontschuldigend als belastend slot: ‘Als je dit hele gedoe niet ziet zitten, moet je niet aarzelen om gewoon néé te zeggen; even goeie vrienden. I won't bear a grudge against you at all.

Aan zijn Engels lag het niet.

Wat moest ik doen?

Niet geven natuurlijk.

Hij was een speler geworden en dus was iedere belofte loos.

Het meest waarschijnlijke was nog dat hij die duizend gulden rechtstreeks op rood of zwart zou zetten. Terugbetalen in vijf termijnen? Maandenlang sappelen? Tegenover een enkelvoudige kans van quitte of dubbel? Ik zou het wel weten. En daarom juist moest ik zijn verzoek afwijzen. Voor ons beider bestwil.

Anderzijds: hij deed een beroep op mijn vriendschap en vertrouwen, dat hij nog nimmer had beschaamd.

Wèl geven dus en gokken op zijn wilskracht?

Een netelige kwestie...

[p. 30]

Ik onderging de tegenstrijdige aandrang om een bepaalde handeling tegelijkertijd wel èn niet uit te voeren. En dat is ondoenlijk. Vergelijkbaar bijvoorbeeld met een poging om in dezelfde serie bewegingen zowel naar voren als naar achteren te lopen, hetgeen in de werkelijkheid onmogelijk is en slechts uit te beelden op het witte doek, door animatie of trukage. Zo herinner ik mij de scène uit een Amerikaanse film waarin een minnaar zich losmaakt van een vrouw met wie hij niettemin de liefde blijft bedrijven. Men ziet hem uit zichzelf treden, opstaan en weggaan, terwijl hij toch het bed niet verlaat. Een sublieme weergave van het schisma tussen gevoel en verstand, hetgeen in dit geval ook mijn dilemma was. Enerzijds was ik van mening dat ik een uit nood geboren verzoek niet zomaar mocht afwimpelen, anderzijds wilde ik onder geen beding een naïef geloof hechten aan de onbetrouwbare beloftes van een afgegleden gokker.

Even kwam bij mij op hem het bedrag maar te schenken, om daarmee verlost te zijn van de dreigende ergernis van woordbreuk, uitstel en gedraai, maar duizend gulden is een bedrag dat men geeft aan organisaties als Greenpeace of Artsen zonder grenzen, niet aan een gesjeesde student met gokproblemen en een neiging de werkelijkheid te ontvluchten.

Goede raad was duur.

Duidelijker had de volksmond het zelden geformuleerd.

Ik zette nu al mijn denkkracht in om een oplossing te vinden voor dit akelige probleem, dat inmiddels de proporties had aangenomen van een hardnekkige uitdaging. De kern van de zaak leek neer te komen op de volgende vraagstelling: hoe kon ik aan geld komen waarvan het verlies mij niet zou deren?

Neutraal geld moest het zijn.

Echt geld weliswaar, maar vrijgemaakt.

Zwart geld of wit, daar kwam het niet op aan.

En toen, in een flits, besefte ik dat wat mij te doen stond al vanaf het allereerste moment in mijn brein had gesluimerd.

Zo heb ik mij vanavond voor een kort bezoek gemeld bij Holland Casino te Zandvoort.

Eigenlijk ging ik niet voor mijzelf en toch ook weer wel.

Hoe moet ik het zeggen?

[p. 31]

Niet alles is gemakkelijk uit te leggen.

Op een moment dat mij gunstig voorkwam, maar waarop vermoedelijk tegelijkertijd in de wereld drie kinderen van de honger omkwamen, terwijl er elders vier geboren werden, plaatste ik een rechthoekig stukje plastik op de speeltafel, terwijl ik enkelvoudige zinnen begon te prevelen als:

Quitte of Dubbel...
Rood of Zwart...
Alles of Niets...

Aan de kassa was dat stukje plastik duizend gulden waard, maar het had geen zin meer om me aan de kassa te vervoegen, want even later was dat stukje plastik weg.

Ik begaf mij naar de bar en dronk daar, gewoontegetrouw, twee glazen bier in vier minuten.

Bij thuiskomst begon ik aan een briefje.

De aanhef luidde: Beste Kerel...
Maar na het eerste woord: Sorry...
Moest ik even wachten voor wat rust.

Soms trillen mijn handen meer dan anders.