De Tweede Ronde. Jaargang 21

[p. 105]

De droom
W. Somerset Maugham
(Vertaling Peter Verstegen)

In augustus 1917 was ik door mijn toenmalige werk genoodzaakt van New York naar Petrograd te gaan en uit veiligheidsoverwegingen moest ik reizen via Vladivostok. Ik kwam daar 's morgens aan en bracht de dag zo goed ik kon met nietsdoen door. De transsiberische trein zou, voorzover ik wist, rond negen uur 's avonds vertrekken. Ik at alleen in de stationsrestauratie. Het was er vol en ik deelde een tafel met een man wiens verschijning mij amuseerde. Hij was een Rus, een forse kerel maar ook verbazend dik, met een zo enorme buik dat hij gedwongen was een heel eind van de tafel af te zitten. Zijn handen waren klein voor iemand van zijn postuur en verdwenen haast in de lagen vet. Zijn lange, donkere en dunne haar was zorgvuldig over zijn kruin geborsteld om zijn kaalheid te verbergen en zijn omvangrijk vaalbleek gezicht, gladgeschoren en met een enorme onderkin, wekte een indruk van aanstootgevende naaktheid. Zijn neus was een klein raar knopje op die vleesmassa en ook zijn glanzende zwarte ogen waren klein. Maar hij had een grote, rode en zinnelijke mond. Hij had een tamelijk net zwart pak aan, niet afgedragen maar wel verfomfaaid; het zag eruit of het sinds de aankoop nooit geperst of geborsteld was.

De bediening was slecht en het was haast onmogelijk om de aandacht van een ober te trekken. We raakten al gauw aan de praat. De Rus sprak goed en vloeiend Engels, met een zwaar maar niet hinderlijk accent. Hij stelde me veel vragen over mijzelf en mijn plannen en ik antwoordde ogenschijnlijk openhartig, zonder hem echt iets te vertellen, omdat mijn bezigheden in die tijd behoedzaamheid vereisten. Ik zei dat ik journalist was. Hij vroeg of ik ook literair actief was en toen ik bekende dat ik in mijn vrije tijd inderdaad verhalen schreef, begon hij over het werk van recente Russische romanciers. Hij praatte intelligent. Het was duidelijk dat hij een ontwikkeld man was.

Intussen hadden we de kelner zover gekregen om ons koolsoep te brengen. Mijn nieuwe kennis haalde een flesje wodka uit zijn zak en bood mij aan ervan mee te drinken. Ik weet niet of het door de wodka kwam of door de aangeboren spraakzaamheid van zijn

[p. 106]

volk dat hij zo mededeelzaam werd, maar al gauw vertelde hij mij ongevraagd heel wat over zichzelf. Hij scheen van adel te zijn, advokaat van beroep en radikaal in zijn opvattingen. Vanwege bepaalde problemen met de autoriteiten had hij lange tijd buitenslands moeten verblijven, maar nu was hij op weg naar huis. Hij was door zaken opgehouden in Vladivostok, maar hij verwachtte over een week naar Moskou door te reizen en als ik daar ook heen zou gaan, zou hij met genoegen een afspraak maken.

‘Bent u getrouwd?’ vroeg hij me.

Volgens mij ging hem dat niets aan, maar ik zei dat ik het was.

Hij zuchtte even. ‘Ik ben weduwnaar,’ zei hij. ‘Mijn vrouw was een Zwitserse, geboren in Genève, een heel ontwikkelde vrouw. Ze sprak perfect Engels, Duits en Italiaans. Frans was natuurlijk haar moedertaal. Haar Russisch was een stuk beter dan van de gemiddelde buitenlander. Ze had vrijwel geen accent.’

Hij riep een kelner aan die langskwam met een blad vol schalen en vroeg hem, neem ik aan - want ik kende toen nauwelijks Russisch - hoe lang we nog moesten wachten op de volgende gang. De kelner riep hem iets toe dat vermoedelijk geruststellend bedoeld was en liep haastig door; mijn vriend zuchtte.

‘Sinds de revolutie is de bediening in restaurants abominabel.’

Hij stak zijn twintigste sigaret op en ik vroeg me af, met een blik op mijn horloge, of we nog iets fatsoenlijks te eten zouden krijgen voor het mijn tijd werd om te vertrekken.

‘Mijn vrouw was heel bijzonder,’ vervolgde hij. ‘Ze was lerares moderne talen aan een van de beste scholen voor adellijke jongedames in Petrograd. We hebben heel wat jaren in de beste verstandhouding samengeleefd. Maar ze had een jaloers karakter en jammer genoeg hield ze waanzinnig veel van mij.’

Ik had moeite mijn gezicht in de plooi te houden. Hij was een van de lelijkste mannen die ik ooit had gezien. Het blozende, joviale type dikzak kan soms een bepaalde charme hebben, maar deze inerte zwaarlijvigheid was afstotelijk.

‘Ik zal niet zeggen dat ik haar nooit bedroog. Ze was niet jong toen ik met haar trouwde en we waren intussen tien jaar getrouwd. Ze was klein, mager, met een slechte huid. Ze had een scherpe tong. Ze was op een ziekelijke manier bezitterig en verdroeg het niet dat ik me aangetrokken voelde tot iemand anders. Ze was niet alleen jaloers op vrouwen die ik kende, maar ook op mijn vrienden, mijn kat en mijn boeken. Het is een keer gebeurd dat ze in

[p. 107]

mijn afwezigheid een jas van me heeft weggegeven, alleen maar omdat ik die van al mijn jassen het liefste droeg. Maar ik heb een gelijkmoedig karakter. Ik zal niet ontkennen dat ik genoeg van haar had, maar ik aanvaardde haar bitse aard als force majeure en ik kwam er net zo min tegen in opstand als tegen slecht weer of een verkoudheid. Ik ontkende haar beschuldigingen zolang het mogelijk was ze te ontkennen, en als het onmogelijk was, haalde ik mijn schouders op en rookte een sigaret.

Van de voortdurende scènes die ze maakte, trok ik me weinig aan. Ik leidde mijn eigen leven. Soms vroeg ik me wel eens af of ze nu eigenlijk hartstochtelijk veel van me hield of me hartstochtelijk haatte. Het leek me dat liefde en haat heel dichtbij elkaar lagen.

We hadden zo best tot het einde door kunnen gaan als er op een nacht niet iets eigenaardigs was gebeurd. Ik werd gewekt door een snerpende gil van mijn vrouw. Geschrokken vroeg ik wat er was. Ze zei dat ze een vreselijke nachtmerrie had gehad; ze had gedroomd dat ik probeerde haar te vermoorden. We woonden op de bovenste verdieping van een groot huis en de schacht van het trappenhuis was ruim. In haar droom had ik haar vastgepakt toen we onze etage bereikten en geprobeerd haar over de balustrade te duwen. Er waren zes verdiepingen tot aan de stenen vloer beneden en het betekende een zekere dood.

Ze was erg van streek. Ik deed mijn best om haar te kalmeren. Maar de volgende dag en nog een paar dagen daarna begon ze er steeds weer over, en hoe ik er ook om lachte, ik zag wel dat ze het niet uit haar hoofd kon zetten. Ik bleef er zelf ook aan denken, of ik wilde of niet, want door deze droom begreep ik iets wat ik nooit had vermoed. Ze dacht dat ik haar haatte, ze dacht dat ik van haar af wilde; ze wist natuurlijk dat ze onmogelijk was en op een gegeven moment had ze zich kennelijk in haar hoofd gehaald dat ik ertoe in staat was haar te vermoorden. Op de gedachten van mensen is geen peil te trekken en er komen ideeën bij ons op die we uit schaamte nooit zouden durven opbiechten. Ik had er wel eens naar verlangd dat ze zou weglopen met een minnaar, en ook wel dat een pijnloze en plotselinge dood mij mijn vrijheid zou geven; maar nooit, nooit was het bij me opgekomen dat ik mij welbewust zou kunnen ontdoen van een ondraaglijke last.

De droom maakte op ons allebei een verpletterende indruk. Mijn vrouw werd er angstig van en een poos lang was ze niet zo bitter en onverdraagzaam. Maar als ik de trappen opliep naar ons

[p. 108]

appartement was het mij onmogelijk om niet over de balustrade te kijken en te bedenken hoe makkelijk het zou zijn om te doen wat ze gedroomd had. De balustrade was gevaarlijk laag. Meer dan een snelle duw was niet nodig. Het viel niet mee die gedachte uit mijn hoofd te zetten. Een paar maanden later maakte mijn vrouw mij 's nachts opnieuw wakker. Ik was erg moe en reageerde geprikkeld. Ze beefde en was spierwit. Ze had weer dezelfde droom gehad. Ze barstte in tranen uit en vroeg of ik haar haatte. Ik zwoer bij alle heiligen op de Russische kalender dat ik van haar hield. Tenslotte viel ze weer in slaap, iets wat mij niet lukte. Ik lag wakker. In mijn verbeelding zag ik haar omlaagstorten, hoorde ik haar gegil en de doffe klap waarmee ze de stenen vloer raakte. Onwillekeurig huiverde ik.

De Rus zweeg en er stonden druppels zweet op zijn voorhoofd. Hij had het verhaal goed verteld, zonder haperingen, zodat ik aandachtig geluisterd had. Er zat nog een restje wodka in de fles; hij schonk het uit en sloeg het achterover.

‘En hoe is uw vrouw uiteindelijk gestorven?’ vroeg ik.

Hij haalde een vuile zakdoek tevoorschijn en veegde zijn voorhoofd af.

‘Het is uitermate toevallig, maar ze werd laat op een avond beneden aan de trap gevonden met een gebroken nek.’

‘Wie heeft haar gevonden?’

‘Een van de huurders die kort na de catastrofe thuiskwam.’

‘En waar was u?’

Zijn blik was onbeschrijflijk sluw en boosaardig. Zijn zwarte oogjes fonkelden.

‘Ik bracht de avond door bij een bevriend iemand. Ik kwam pas een uur later thuis.’

Op dat moment bracht de kelner ons de vleesschotel die we hadden besteld en de Rus viel er met gezonde eetlust op aan. Met enorme happen werkte hij zijn eten naar binnen.

Ik wist me met mijn houding geen raad. Had hij mij op deze versluierde manier echt verteld dat hij zijn vrouw had vermoord? Deze corpulente, vadsige man zag er niet uit als een moordenaar; ik kon me niet voorstellen dat hij er de moed voor had. Of nam hij mij op een sardonische manier in de maling?

Een paar minuten later was het tijd om mijn trein te halen. Ik liet hem daar achter en heb hem nooit weergezien. Maar ik ben er nooit uit gekomen of hij nu serieus was of niet.