De Tweede Ronde. Jaargang 20

[p. 18]

Kat
L.H. Wiener

Of de waanzin reeds definitief bezit heeft genomen van mijn brein, weet ik niet precies, men raakt er langzaam aan gewend - in die zin gaat krankzinnigheid hand in hand met alkoholisme - maar zeker is dat als men waanzin definiëert als: het onvermogen om in redelijke verstandhouding met de werkelijkheid te verkeren, ik zo ongeveer stapelgek moet zijn.

Aan de houding van mijn verstand mankeert niets, maar toch kost het mij gaande mijn leven steeds meer moeite de ware aard van mijn omgeving te peilen. Een komplikatie die onlosmakelijk met zich meebengt dat ik vriend of vijand ook steeds moeilijker uit elkaar kan houden. En dat is weleens lastig. Bij uitgevers bijvoorbeeld, of bij echtgenotes, of bij kollega's in de docentenkamer; feitelijk op alle territoria waar ik mij sociaal tracht te manifesteren. De traditie om bij verjaardagen te trakteren op koek en gebak houd ik weloverwogen in stand, al was het alleen maar om aan het eind van de dag aan de hand van het aantal en de soort van felicitaties de omvang van mijn maatschappelijk slagveld te kunnen bepalen.

Vroeger had ik met dit alles niets uitstaande; vroeger, toen ik nog geen onderscheid des persoons hoefde te maken. Maar eens komt men onverbiddelijk tot ‘de jaren des verstands’ en treedt onontkoombaar het nadeel van de twijfel in, een taaie periode waarin men nog hardnekkig en in alle redelijkheid tracht de verstandhouding met zijn medemens te onderhouden, totdat uiteindelijk het verstand stil blijft staan en er nog slechts houdingen resteren, houdingen en positionele manoeuvres, zoals bij het schaakspel.

Wat uiteindelijk resteert zijn de dieren.

Een vijfjarige arend is op dit moment mijn favoriet, tezamen met een tweejarig honingbeertje, zo lekker rond en warm, dat soms luistert naar de naam Salomé.

Maar zij kunnen door omstandigheden niet altijd bij mij zijn en in de kiltes die zo ontstaan zoek ik tegenwoordig het gezelschap van een in mijn huis achtergebleven poes.

[p. 19]

Ik houd van haar half-Perziese pels en van haar lynxoren. Van haar pluimstaart, die zij als een stola om de bolletjes van haar voeten drapeert. Haar godgelijke lenigheid, waarmee zij zich loodrecht en geluidloos via open keukenkastjes tot bovenop de ijskast weet te verheffen, om dan, na een tukje in de warmte van die Olympiese luchtlaag, met een geluidloze sprong weer op de tafel te landen.

Maar als zij gaapt gruw ik van haar muil, waardoorheen zij muizen, mollen en mussen, integraal kan laten verdwijnen, als zij niet verkiest ze krakend tussen de messen en molaren van haar gebit te vermalen. Zij heeft zich hieraan nog niet schuldig gemaakt, zover ik weet, maar dat is slechts een kwestie van tijd, zoals bij alle schuld. En in de vier bolletjes van haar voetjes houdt zij zestien messcherpe nagels verborgen. Dat weet ik.

Maar het meest van al vrees ik nog haar meedogenloze opstellingjegens tuinmuizen.

Ik zou deze verhandeling liever niet op papier zetten, maar ik mag niet verdoezelen dat de poes Lolita soms ook gewoon een kat is, die mij met afschuw vervult.

Zoals gisteren.

‘Katten slaan alles op het gebied van egoïsme, valsheid en folterlust’, schreef ik ooit. Dat was in het jaar 1972, in het omineus-profetiese verhaal Meeëters zijn welkom. Ik heb het moeten opzoeken, want ik was het vergeten, of wilde het vergeten, alsof ik niet wilde weten dat er in de wereld niets anders bestaat dan jager en prooi, beul en slachtoffer. In eindeloze variatie, want wat is op de keper beschouwd het verschil tussen de valse folterlust van een tot kat getransformeerde poes en twee tot verkrachters getransformeerde woerden, die in een nietsontziende overmeestering een eend verdrinken? Of een in geforceerde tamheid tot kneus getransformeerde kraai, die een terminaal piepende tuinkikker onhandig fileert? Of twee tot reusachtige katten getransformeerde jachtluipaarden, die nog geen honger hebben en een op zijn stakerige pootjes bibberend gazelle-jong met hun dodelijke klauwen aaien? Of tot Christenen en Islamieten getransformeerde gelovigen? Beiden biddend tot hun eigen God. Of tot Katholieken en Protestanten getransformeerde Ieren? Beiden biddend tot dezelfde God. Of tot brandschattende moordenaars getransformeerde Joegoslaven, tot offerjager en slachtprooi getransformeerde mensheid?

[p. 20]

Wat mij verbaast is dat ik bij het verstrijken der jaren niet afgestompt raak voor uitingen van wreedheid en geweld. Het tegendeel is eerder het geval. Evenmin schijnen de proporties waarin dit bedrijf floreert ertoe te doen. Een olijf van steen die een in de zon zittende koolmees verplettert, raakt mij evenzeer als het neerstorten van een vliegtuig op een woonwijk van een stad.

Klein of groot maakt geen verschil.

Slechts de hevigheid doet ter zake.

Zo moest mij enige tijd geleden het verhaal Muis van het hart. De vraag deed zich daarbij voor hoe een tuinmuis het waagde om een woning binnen te dringen, waarin niet alleen ik rondzwierf, maar tevens de poes Lolita.

Wat die muis had ondernomen kwam op mij over als een onbegrijpelijke daad van vermetelheid, die grensde aan een poging tot zelfmoord. En dat nu juist ik me schuldig moest maken aan de dood van het diertje was evenzeer mijn noodlot als het hare.

Nadat ik het trieste lijkje had opgeruimd, het meubilair in de kamer weer op orde had gebracht en mijn zoontje Arend, die getuige was geweest van deze akelige exekutie, had gekalmeerd, bleef de raadselachtige aanwezigheid van dit mijn zoveelste slachtoffer me beklemmen, als bewijs van mijn onvermogen om de werkelijkheid, zoals die zich rondom mij voordeed, te interpreteren.

Ik wil niet beweren dat ik mijn zogeheten ‘nieuwbouwhuis’ uitsluitend gekocht had om mij voor muizen te vrijwaren, maar mijn fobie voor ‘rat-achtigen’ had een verleden en schreef uitdrukkelijk voor dat deze wezens nooit met mij onder een en hetzelfde dak mochten verblijven.

Maar gisterenmiddag bij thuiskomst van mijn werk, drie dagen na voornoemd incident, nam ik opnieuw een muis in de woonkamer waar. Ik had mijn tas juist neergesmeten in de gang en was op weg naar de ijskast voor bier, toen het vreemde gedrag van de poes Lolita mij opviel. Zij stond door haar poten gezakt en met haar kop tegen de grond naar de hoek van een wandmeubel te loeren. Het was duidelijk dat zij bezig was zich tot kat te transformeren. Met enkele sluipende pasjes schoof ze iets naar voren om zich daarna weer tegen het parket te drukken. Ik volgde de richting van haar blik en zag toen plotseling het piepkleine monstertje vanachter de kast tevoorschijn komen.

[p. 21]

Lolita deed een uitval, maar wel zo sullig en sloom, huppelend bijna, dat haar prooi ruim de tijd kreeg om zich weer achter de kast te verstoppen. Men zou denken dat een kat zich als een snoek op zijn slachtoffer zou storten en over de gladde vloer doorglijden tot tegen de plint, maar zo werd deze vangaktie allerminst uitgevoerd.

In gedachten zag ik mij opnieuw bezig het meubilair in de kamer te verplaatsen.

- Gedegenereerde uil!, beet ik haar toe en begon in opkomende woede aan de kast te sjorren.

De meest logiese plaats waar de muis zich opnieuw zou vertonen was aan het andere eind van het dressoir en ook Lolita scheen dit te begrijpen, want zij zat daar al te wachten toen de muis verscheen.

Maar wat verscheen er?

Een hopeloos verfomfaaid residu van paniek en geknaktheid. Wat ooit misschien een fiere veldmuis was geweest, wie weet de Pater familias van een talrijk geslacht, stond nu vochtig van angst te trillen tussen de voorpoten van een kat zo groot als een Siberiese sabeltandtijger.

Ik hoopte dat Lolita nu snel en efficiënt een einde zou maken aan dit onduldbaar lijden, maar in het tafereel dat toen volgde aanschouwde ik een gehalte aan sadisme zo extreem als men alleen in nachtmerries krijgt opgedrongen. Tot mijn verbijstering vleide de kat haar kolossale lichaam als een onafzienbaar golvend pelslandschap rondom de muis en plaatste haar vier harige bomen van poten ter weerszij van het speeltje. Want dat was waartoe de muis werd gedwongen, besefte ik ineens. Een geprolongeerde marteling, die mogelijk al dagen duurde. Ik dacht aan de ongelukkige voorganger van deze uitgeputte slaaf. Was dat een zoon geweest? Misschien een dochter? Wellicht zijn spoorloze echtgenote? Bevond zich nu in mijn tuin tussen het hakhout een nest verkommerde veldmuizen?

- Lolita dood hem!, verordonneerde ik, bevend van kwaadheid. Maar in plaats van mijn bevel op te volgen draaide de kat haar sinistere tronie op parmantige wijze schuin weg en ik kan mij vergissen, maar even leek het erop alsof het kreng naar haar hijgende knuffeltje probeerde te glimlachen.

[p. 22]

Het oog van een kat, zoals waargenomen door een van vrees verlamde veldmuis is gelijk een grote, glazen bol waarin niet het slachtoffer wordt weerspiegeld, maar de dood, als een geel-groen waas. Ik weet dit, want gedurende een ademloos moment, waarin ikzelf transformeerde tot slachtoffer, staarde ik onmachtig in deze panoramiese dubbel-hel.

Wat restte mij anders dan zelf het vonnis te voltrekken over deze zo misbruikte muis?

Terugzetten in de tuin?

De tuin?

Plotseling had nu zelfs mijn tuin een andere gedaante aangenomen, niet omdat daar in het hakhout zo nu en dan een nest veldmuizen huisde, maar omdat dit territorium van het ene op het andere moment getransformeerd was tot een bron van wreedaardige gezelligheid, aangeboord door mijn kat en in principe onuitputtelijk tot de crack of doom: tuinmuizen om de tijd mee te doden; de tijd, niet de muizen.

Er was geen kat die deugde.

Zo was nu eenmaal hun natuur.

Ik wist dit toch al vijftig jaar?

Lolita, met de zachtheid van haar pels en de sierlijkheid van haar pluimstaart en haar godgelijke warmte en haar zestien scherpe nagels en de messen in haar muil en bovenal haar aard.

Het zij zo.

Alleen zijn was nog erger.

En er waren andere dieren.

Arenden en honingbeertjes, bijvoorbeeld.

En dan was er nog de Schotse korhoender, een dier waarop ik een sterke aantrekkingskracht bleek uit te oefenen, want hij kwam bij mij aan huis, als escort. Was er eigenlijk altijd. Mag ik niet vergeten te vermelden. Welaan, hierbij dan, met akklamatie: applaus voor de famous grouse!