De Tweede Ronde. Jaargang 20

[p. 18]

Het onverwachte
Jan Schotte

Nous aurons des lits pleins d'odeurs légères,
Des divans profonds comme des tombeaux,
Et d'étranges fleurs sur des étagères,
Ecloses pour nous sous des cieux plus beaux.

Charles Baudelaire, La mort des amants

De klok tegen de gevel van de juwelierszaak gaf aan dat ik op tijd was. Het liep tegen vijf uur en ik stond volgens afspraak bij het standbeeld op het plein, waar de grens tussen zon en schaduw dwars overheen liep.

Ik kende de fotograaf van naam en ik kende zijn werk. Hij was op alle denkbare plekken op aarde geweest en had over de meest uiteenlopende onderwerpen fascinerende foto's gepubliceerd. Maar ik had hem nog nooit gezien. En toch wist ik, toen uit de richting van het station een lange man kwam aanlopen, dat hij het was. Hij bewoog zich voort met zwaaiende armen en benen. Hij droeg een wit zonnehoedje en een slobberig blauw jasje, en een fototas aan een schouderriem. Profession photographer. We staken gelijktijdig een hand op. Ik zette de witte honkbalpet af die ik als herkenningsteken had gedragen, en liep hem tegemoet.

We begroetten elkaar.

‘Het is hier warmer dan ik had verwacht,’ zei hij.

Ik gebaarde naar links en zei: ‘Bij Marita kunnen we in de schaduw zitten.’

Het terras van Café Marita zat vol, maar bij onze nadering stonden twee jongens van hun stoelen op en keken me samenzweerderig aan. Ik gaf de oudste mijn pet. Hij bedankte me, zette de pet op en slenterde met zijn vriend weg.

‘Hij heeft twee plaatsen voor ons bezet gehouden,’ zei ik tegen mijn metgezel. ‘Ga zitten. Ik zal wat dorstlessers bestellen.’

Bram Sluiter was een jaar of veertig. Hij was mager en benig. Hij had een innemend gezicht met donkere, intelligente ogen en een vrij grote, scherpe neus. Er zat een spottend trekje om zijn mond. Zijn sluike haar was donkerbruin, bijna zwart.

Ik haalde een grote envelop uit een plastic winkeltasje en legde die op het tafelblad.

[p. 19]

‘Wanneer ben je aangekomen?’ vroeg ik.

‘Vanmorgen. Ik blijf een week denk ik. Als ik die plaatjes voor jou heb gemaakt ga ik naar het noorden voor een serie over de wijnbouw. Daar komt binnenkort een artikel over in een tijdschrift. Maar nu eerst jouw klus. Je bent bezig met een reportage over havens, heb ik begrepen?’

‘Ja. De tekst heb ik al opgestuurd, maar hier is een kopie.’

Ik nam het typoscript uit de envelop en schoof het naar hem toe.

‘Ik heb de passages aangestreept waar een foto bij zou kunnen. Het stuk gaat over de vissershavens vroeger, voor zover die er waren tenminste, en de nieuwe havens, aangelegd met europese financiële steun.’

‘Mooi, ik zal het lezen. Nu over míjn bijdrage. Heb je ideeën?’

‘Om te beginnen heb ik een stuk of wat opnamen van de situatie zoals die tot een paar jaar geleden was. Kijk.’

Ik haalde uit de envelop een zestal foto's in kleur en in zwartwit en gaf ze hem.

‘Van het ministerie van binnenlandse zaken. We mogen ze publiceren, maar dat ministerie moet dan wel vermeld worden.’

Hij bekeek de opnamen met kennersblik en tuurde lang naar een foto van mannen en vrouwen die met behulp van ossen en lange touwen een grote open boot het strand op trokken. Hij schudde bijna onmerkbaar het hoofd.

‘Dat ging er verrekt primitief aan toe,’ zei hij. ‘Zo, dus nu hebben ze havens gekregen...’

Hij legde de foto's op een stapeltje.

‘Goed, stuur ze maar weg. En verder?’

‘Ik stel voor dat je in ieder geval de havens in Limação en in Espeto fotografeert. Die worden in het artikel met name genoemd.’ Ik kruiste de plaatsjes aan op een kleine landkaart die ik ook uit de envelop had gehaald.

‘Heb je een auto?’

‘Ja. Op het vliegveld gehuurd. Hij staat een eind verderop in een zijstraatje. Het is hier al net zo moeilijk parkeren als in Amsterdam. Ook dat is welvaart.’

Hij boog zich voorover en bestudeerde de kaart, mompelde wat, maakte aantekeningen in een rood boekje.

Hij stak het boekje in zijn jaszak en zei: ‘Morgenochtend vertrek ik.’ Daarna keek hij me strak aan en vroeg: ‘Wat doe je verder vanmiddag?’

[p. 20]

Kennelijk zag hij mijn verbazing, want hij glimlachte verontschuldigend.

‘Niet dat ik beslag op je wil leggen, begrijp me goed. Maar kijk, ik wil naar de hoeren.’

‘O.’

‘Ik wil vanavond een bezoek brengen aan de hoerenbuurt en daar wil ik nu met daglicht alvast heen om me te oriënteren. Ik ken Lissabon eigenlijk nauwelijks. Ik zoek een bordeel waar alleen zwarte vrouwen werken, uit Angola of Mozambique bijvoorbeeld. Ik zoek het Onverwachte, zoals blonde prostituees in een geheim bordeel in Teheran. En in New York heb ik foto's gemaakt in een huis waar alleen maar vrouwen zaten met een lichamelijke handicap - eenbenig, eenarmig, bedenk maar wat. Daar is ook behoefte aan. Ik ben al bijna een jaar bezig met hoeren in hun werkomgeving. Overal waar ik voor het een of ander moet zijn, trek ik daar een of twee dagen voor uit. Het wordt een reportage voor een Amerikaans magazine. Ben jij hier ter plaatse op de hoogte?’

‘Niet wat hoeren betreft.’

‘Maar weet je wél waar ze zitten?’

‘Ik weet de buurt te vinden. Een halfuurtje lopen, misschien langer.’

Hij knikte en dronk zijn glas leeg.

‘Kunnen we nú gaan?’

‘Wil je dan dat ik meega?’

‘Waarom niet. Ik tracteer. Ik zet het op mijn onkostenrekening.’

‘Je méént het!’

‘Jazeker. Ik heb van die Amerikanen een flink voorschot gekregen, en daarnaast kan ik declareren wat ik wil, ze vinden niks gek.’

Hij beschouwde mij als de gids, ook al deed ik niets anders dan hem door de oude stad meeloodsen naar de havenwijk.

Toen we langs het museum voor hedendaagse kunst liepen, wees hij naar een grote blonde man die onze kant uit kwam.

‘Dat is een zeeman. Een Scandinaviër denk ik. We zullen het hem vragen.’

Hij hield de man staande en sprak hem aan. Het bleek een IJslander te zijn, machinist op een vrachtschip. Na wat inleidende beleefdheidszinnetjes zei Bram: ‘Stel dat je veel geld hebt en je wilt een zwarte vrouw. Niet een Noord-Afrikaanse maar een echte zwarte. Naar welk bordeel ga je dan?’

[p. 21]

De man kneep zijn ogen halfdicht, monsterde ons beiden.

‘Jullie betalen?’ vroeg hij toen. ‘Dan ga ik mee.’

‘Nee,’ zei Bram. ‘Wij hebben geen geld voor die dure kasten, maar onze baas wél. We moeten voor hem informeren.’

‘En voorproeven?’ grinnikte de IJslander.

We lachten.

Hij zei dat hij in de kroegen hier de naam ‘Inesperado’ weleens had horen noemen. Een chique huis met enkel zwarte vrouwen. Maar waar dat bordeel was, in welke straat, kon hij ons niet vertellen.

‘Ik heb gehoord dat Inesperado betekent: onverwacht,’ zei hij nog.

Bram draaide zich met een triomfantelijke grijns naar mij toe.

‘Je ziet het! Ik hoef er niets voor te doen, het komt gewoon op me af.’

Hij wendde zich weer tot de machinist.

‘Nog een vraag, meester. Kun je voor tien dollar drie whisky's kopen, hier in deze buurt? Ja? Alsjeblieft.’

Hij gaf hem een bankbiljet en verzocht hem ergens op onze gezondheid een paar glazen te gaan drinken.

We liepen verder. Doordat we wisten wat we zochten en doordat Bram feilloos aanvoelde welke mensen hij moest aanspreken om nadere informatie te vragen, hoefden we niet lang te dwalen in de klimmende en dalende wirwar van straten en straatjes. We belandden ten slotte in een stille, korte straat, waar aan één kant statige, negentiende-eeuwse panden stonden. De huizen hadden marmeren stoepen. De ramen van de benedenverdieping zaten hoog boven de grond, zodat je niet tussen de gordijnen door naar binnen kon gluren.

Bram nam zijn hoedje af en propte het in zijn zak. Hij noemde Inesperado een bordeel in de categorie speciaal en discreet. Dat kon je zien aan het ontbreken van schreeuwende reclame aan de gevel. De naam stond gecalligrafeerd op een bordje naast de brede voordeur, dat was alles.

We stapten de stoep op en zagen dat de deur op een kier stond. We gingen naar binnen.

Via een kleine vierkante vestibule kwamen we in een marmeren hal met de afmetingen van een zaal. Een monumentale trap voerde naar een overloop met een open balustrade, die op drie meter hoogte rondom liep. In boogdeuren aan beide zijden van de trap en voor de hoge ramen hingen klassiek gedrapeerde fluwelen gor-

[p. 22]

dijnen. Hier en daar stonden ranke sofa's en comfortabele fauteuils. Alle stoffering was in rood, zilver en zwart.

Midden in de zaal, onder een kristallen kroonluchter, stond een zware marmeren tafel met gebeeldhouwde poten. Het tafelblad was belegd met een dikke glasplaat, waar gesigneerde foto's onder zaten. De vrouwen waren inderdaad allemaal zwart en hadden zwoele, tropische namen.

In een deuropening verscheen een lange zwarte vrouw. Ze had een zilverwit krullende haardos en was gekleed in een wit broekpak. Een paar tellen bleef ze tussen de gordijnen staan en nam ons met een snelle, taxerende blik van hoofd tot voeten op. Toen kwam ze naar ons toe en begroette ons in het Engels.

‘Welkom heren. Noemt u mij Teresa.’

Haar glimlach leek welgemeend.

Ze ging achter de tafel staan, liet haar zilvergenagelde vingertoppen op de glasplaat rusten.

‘U bent wat vroeg. Het is nu rusttijd voor de meisjes, tot acht uur vanavond. Er zijn er nu niet veel...’

Bram gaf haar geheel in stijl zijn visitekaartje.

‘Ik zou graag een afspraak maken,’ zei hij zakelijk.

Nog steeds vriendelijk glimlachend gebaarde ze naar een zithoek bij een van de ramen.

‘Laat ons gaan zitten,’ zei ze.

Ik hield me wat afzijdig, terwijl Bram haar het doel van zijn komst uiteenzette. Hij wilde later op de avond terugkomen voor foto's. Twee of drie vrouwen, zei hij. Als die een of twee uurtjes zouden willen poseren?

‘Wij hanteren een uurtarief,’ glimlachte Teresa. ‘Wat u in die tijd doet is een zaak tussen u en de meisjes.’ Als hij wilde fotograferen, dan kon hij dat met de meisjes regelen.

Bram vertelde in enkele woorden over de reportage waar hij aan werkte. Ze vroeg voor welk blad, en wierp even een blik op het kaartje, dat ze nog steeds tussen haar vingers had. Hij reikte naar voren, zocht in het stapeltje dure tijdschriften dat op een tafeltje lag, en toonde haar een glimmend nummer van Women Globe.

Ze knikte goedkeurend en vroeg of hij dan wél de naam Inesperado wilde vermelden?

Ze ging opeens rechtop zitten.

‘Maar weet u wíe u moet fotograferen? Blue Desire! Natuurlijk, Blue Desire...’

[p. 23]

Ze drukte haar handen plat tegen elkaar, bracht ze ter hoogte van haar mond en hield haar hoofd een beetje scheef, als een devote heilige. De zwarte madonna van Guadeloupe.

‘Blue Desire...’ fluisterde ze. ‘Zij is zo mooi... zó mooi! Wacht.’

Ze rees op en liep naar een kleine secretaire, nam de hoorn van een telefoontoestel en praatte even, maar zo zacht dat we niets konden verstaan. Daarna kwam ze weer bij ons zitten en knikte stralend.

‘Zij komt,’ zei ze. ‘U zult zien... Maar ach, hierbij past champagne, vindt u niet? Zal ik een goede fles openen? Ja natuurlijk.’

Ze stond op en liep naar de deuropening vanwaaruit ze ook was opgekomen.

Vijf minuten later daalde de koningin van Afrika de staatsietrap af. Een lange jurk van geel satijn omhulde gedeeltelijk haar prachtige, glanzend-zwarte welvingen.

‘Bedden vol lichte geuren,’ mompelde ik. ‘Divans diep als graftombes. Zwarte Venus...’

Blue Desire ruiste, terwijl ze over de marmeren vloer naar ons toe zweefde. Ik hield mijn adem in. Teresa had niet overdreven, deze vrouw was werkelijk beeldschoon.

Op twee meter afstand bleef ze plotseling stokstijf staan. Haar glimlach bevroor. Ze keek met grote ogen naar mijn metgezel.

‘Maar...’ fluisterde ze. ‘Maar jij bent toch Bram, is 't niet?’

Bram en ik keken elkaar stomverbaasd aan. Het was verbijsterend deze rasechte Afrikaanse schoonheid zo totaal onverwacht Nederlands te horen spreken.

‘Ken je me nog?’ vroeg Blue Desire met glinsterende ogen.

Bram schudde hulpeloos zijn hoofd.

‘Denk na!’ spoorde ze aan. ‘Rembrandtplein! Casa Toledo!’

Bram liet hoorbaar zijn adem ontsnappen.

‘Niala!’ zei hij. ‘Zo heet je toch? Niala?’

‘Nu niet meer, maar toen wel... Dus je kent me nog. Ach...’

Ze ging op de sofa tegenover ons zitten, maar stond meteen weer op.

‘Ik zal een fles champagne halen, dat vind je toch wel goed? Wacht.’

Halverwege de zaal, bij de grote tafel, kwam ze Teresa tegen, die een rond dienblad droeg waarop een ijsemmertje met een fles en drie glazen stonden. Blue Desire Niala nam het blad van haar

[p. 24]

over en ze fluisterden even. Vervolgens kwam de Droom weer naar ons toe, zette het blad op het tafeltje naast de tijdschriften en nam sierlijk plaats op de rand van de sofa.

Terwijl zij met slanke vingers behendig de fles ontkurkte, boog Bram zich naar me over en vertelde dat hij de Senegalese enkele jaren daarvoor in Amsterdam had ontmoet. Ze danste in een nachtclub. Had geen verblijfsvergunning, geen paspoort. Kon op het nippertje uit handen van justitie blijven. Hij had haar ‘hier en daar een beetje geholpen met papieren’.

Blue Desire knikte een paar keer instemmend en schonk de drie glazen bruisend vol. Ik kon met mijn ogen niet van haar af blijven.

Opeens hief ze haar hoofd op, keek stralend naar mij, toen naar Bram, en zei: ‘Wie heb je hier eigenlijk bij je?’

Bram verontschuldigde zich en stelde ons aan elkaar voor. Als een vorstin bood ze mij haar hand en ik stond op, kuste haar ranke vingers. De serene glimlach om haar volle roze lippen maakte me duizelig. Ma belle ténébreuse, dacht ik dromerig. O zwarte bloem van het zoete kwaad. Jouw armen om mij heen als ik sterf...

‘Aangenaam,’ stamelde ik schor. ‘Baudelaire. Charles Baudelaire.’