De Tweede Ronde. Jaargang 17

[p. 75]

Goede God!
Frits Criens

Van klok en klepel

Een woord wordt vaak verklaard uit dode talen
Zo dacht men ‘eiland’ van Oudfriese stam
Dat blijkt etymologisch dom gezwam:
Recent kon men uit bronnen achterhalen
Dat deze term uit Brabant tot ons kwam

De dag dat Spanje Antwerps veste nam
Viel zij ten prooi aan duivelse vandalen
Belust op bloed en buit, aldus annalen
Beproefden zij Gods volk met zwaard en vlam
Dat leed voor zijn geloof en idealen

Standvastig liep het voort aan 's Heren leiband
Terwijl het vurig om verlichting bad
Hem smekend, met de tongval van de stad:
Waes, 'aer, in daeze zondenpoel main 'ailand

[p. 76]

Gedoe op de Groningse mini-archipel Rottum, Rottumeroog en Rottumerplaat

Zij woont op Rottum tussen puur barbaren
Een volk dat God ontkent, de duivel streelt
En leeft van smokkel, heling, hennepteelt
Dat schippers op een zandbank dwingt te varen
Waar het hun vrouwen schent, hun lading steelt

Hij komt van Oog, waar God het volk beveelt
Dat, door zich dankend achter Hem te scharen,
Calvijn in vroomheid tracht te evenaren
Dat om geen goed of aards gewin krakeelt
Zijn heil juist met versterving wil bewaren

Dat hij verkeert met haar is zwaar taboe
Dus poetst het paar, zodra het even gaat
Steeds naar het onbewoonde Plaat de plaat
Wat u het liefste doet, komt hun daar toe

[p. 77]

Begin Sente Brandaene op dat Oeven Eilant^*

Doe hi dat Heilig Boecke sat te leesen
Wart Sent Brandaen een swarte roeck gewaer
Hem dochte dat die helle soude weesen

Hi voelde in sien herte groete vaer
So hi began die Heere sien te loeven
Doe rechte hi gesterckt dat scep daer naer

Daer op die see vant hi een steenen oeven
Daer in een wonder schoene vrouwe sat
Die beenen in dat vuer, al bloet van boeven

Si sang met liever stemme ende bat
Die moenicken dat si daer kwaemen blussen
Die vlamme in haer vrouwelijcke schat

Hi wou haer met bedeckte teeckens sussen
Maer si sant die gesellen gelpe cussen

* Deze onbekende episode uit de Reis van Sente Brandaen is afkomstig uit een onlangs ontdekt handschrift met middelnederlandse teksten en fragmenten, de Codex Haelenensis. De waterbouwkundig mediaevist ir. Frits Criens acht het in hoge mate corrupt. Het bestaan van het beschreven Oveneiland noemt hij onwaarschijnlijk. Wel meent hij dat de Oveneiland-episode in cultuur-historisch opzicht van belang is omdat de moraal die eruit spreekt uiteindelijk zou leiden tot godsdiensttwisten en schisma's zoals dat van 1517. Ook de val van Antwerpen in 1585 was een direct gevolg van deze moraal (zie ‘Van klok en klepel’). De tegenstellingen in ‘Gedoe op de Groningse mini-archipel’ zijn er waarschijnlijk ook op terug te voeren.

[p. 78]

Eind Sente Brandaene op dat Oeven Eilant

Hi was voer sien compaenen seer bevreest
Si waeren noeit met vleesschelijcke sonden
Doer duevels boesheit oeit beckoert geweest

Eerst heeft hi si met seelen vast gebonden
Daer naer die oeren toe gestopt met loef
Doe heeft hi doecken om hun hoeft gewonden

Si waeren starre blent, si waeren doef
Maer priesden Sent Brandaene lueder keele
Si niet en vielen van hun vraei geloef

Doe dankte hi di Heere harde veele
Die hem dat sondig satans wieve sant
Dat hi als wreecker Gods daer sou bespeelen

Hi seegende haer cruese metter hant
Hi leste met sien pelgrems roe haer brant