De Tweede Ronde. Jaargang 15

[p. 106]

Akte van angst
José Riço Direitinho
(Vertaling Piet Janssen)

‘...niemand weet hoe en wanmer hij zal sterven, sommigen, bij het einde aangekomen, doden zichzelf op een barbaarse manier om alle twijfels weg te nemen.’
Camilo José Cela, San Camilo, 1936

Er was voor hem geen ontkomen aan: de scherpe stank van lang bewaarde olijfolie herinnerde hem altijd aan het lijk van zijn vader, dat bedekt met een zwarte laag vliegen en vleugels van vleermuizen achter in het pershuis had gehangen, aan de hanebalk van het dak, als een varken voor het opengesneden wordt.

‘Ik heb daarna nooit meer iets kunnen eten dat aangemaakt was met ongezuiverde olijfolie, ik kon er zelfs niet naar kijken,’ vertelde hij me toen ik hem leerde kennen, half dronken en heel triest, leunend tegen de draagbalk boven de open haard in de taveerne. ‘Dat trieste draagt hij al twintig jaar met zich mee, sinds zijn vader zich vanwege hem verhangen heeft,’ zei de baas van het lokaal nadat hij hem de deur uit had zien gaan. ‘Vroeg of laat zal hij zich uiteindelijk voor zijn kop schieten. Het is altijd een slappeling geweest, al twintig jaar is hij moed aan het verzamelen. Dat is een lange tijd in het leven van een man.’

‘Op de dag van zijn vaders begrafenis vroeg hij mij permissie om de doodgraver de kist te laten openmaken voor ze die het graf in lieten zakken,’ vertelde de pastoor me de volgende dag, de dag waarop ik hem voor de tweede en laatste keer zou zien, op het eind van de middag, toen hij de taveerne inkwam om een likeur van kersen en honing te drinken. ‘Hij wilde de zakken van de jas en de broek van zijn vader volstoppen met bolletjes naftaline om ervoor te zorgen dat de wormen langer zouden wachten met het opvreten van zijn lijk. Daarna gooide hij nog de rest van de bolletjes bovenop de kist om ze met de grond te mengen.’

Twintig jaar geleden, op de dag waarop hij zich een touw om de nek had gebonden, had zijn vader het geld ontvangen van de verkoop van bijna alle landbouwgrond en landbouwwerktuigen; hij zou met boeren ophouden. Hij wist niet dat hij op het eind van de

[p. 107]

nacht, en vanwege dat geld, met een laddertje bovenop een stapel deurmatten, in het pershuis, zou moeten klimmen en zich op zou moeten hangen aan de vermolmde hanebalk van het dak.

Twintig jaar later zal ook de zoon zelfmoord plegen, omdat hij maar niet kan vergeten hoe het dode lichaam van zijn vader aan de dwarsbalk bungelde, het doet hem altijd denken aan een enorme vrucht die hangt te wachten tot hij gaat rotten. ‘Mijn vader bezatte zich nooit, dat was de eerste keer dat ik hem dronken heb gezien. Ik wist dat hij veel geld op zak had en dat hij tevreden was omdat hij ophield met op het land te werken,’ zei hij tegen me met trillende stem, terwijl hij dronk en een paar tranen wegveegde. ‘Die nacht, toen ik naar huis liep, ik had al zijn geld afgepakt zonder dat hij het merkte, hoorde ik een uil krassen op het dak van het pershuis, maar ik vond dat toen niet vreemd. Pas later toen hij voor de derde keer kraste, zag ik verband tussen dat beest en het feit dat mijn vader wegbleef. Ik vond hem meteen daarna, onder de vleermuizen en zwarte vliegen, en een geelachtig vocht sijpelde langs zijn ooghoeken. Ik kan me niet herinneren dat het pershuis ooit zo naar te lang bewaarde olijfolie en naar stront van nachtvogels gestonken heeft als toen die ochtend.’

Nadat hij zijn glas had leeggedronken en de drankrekening van die maand had betaald, drukte hij iedereen de hand en ging weg met in zijn ogen de trieste blik van twintig jaar wanhoop. Men zag hem gaan en iedereen wist dat hij zelfmoord ging plegen. Toen er een half uur later een jongetje de taveerne binnenkwam en schreeuwde dat hij de twee lopen van het jachtgeweer in zijn mond had leeggeschoten, was er dan ook niemand die vreemd opkeek.

‘Hij was zijn hele leven een slappeling maar uiteindelijk heeft hij ons laten zien dat hij nog kloten had,’ zei de baas van het lokaal, ‘het heeft twintig jaar op zich laten wachten; dat hij nu ruste in vrede.’

Op de dag van de begrafenis heeft iemand hem het pak aangetrokken waarin zijn vader zich opgehangen had. Er kwam een scherpe bloemen- en kamfergeur vanaf, het was nog vuil van de roodachtige stront van de vleermuizen; de korte broekspijpen, van tijk, lieten het begin van zijn scheenbenen zien. Op het moment dat ze zijn kist sloten, veegde een harde, warme wind door het voorportaal van de kerk en de roerdompen op de tuinderijen begonnen allemaal te zingen. ‘Stomme vogels,’ hoorde ik achter

[p. 108]

mijn rug mompelen, ‘ze zingen alleen voor de dood, ze moesten ze de hals afsnijden.’

Op de ochtend van de begrafenis, het was zaterdag, had niemand het erover dat het zou gaan regenen. Maar op het einde van de mis hingen er al een paar zware, snelle wolken boven de kerk. Toen de regen begon, halverwege de begrafenisoptocht naar het kerkhof, ter hoogte van het pershuis, was dat dan ook voor niemand een verrassing. En zacht en ononderbroken is hij blijven vallen tot de zevende-dagsmis.

‘Moet je me dit toch eens zien,’ zei de pastoor tegen mij bij de ingang van de begraafplaats, en hij haalde onder zijn kazuifel een boek vandaan, met gele bladzijden en een zwarte kaft, ‘een schrift dat ik op zijn slaapkamer gevonden heb. De pagina's zijn genummerd van een tot honderd en het staat tot en met de laatste bladzijde vol met de zin: Ik heb hem het geld afgepakt om te voorkomen dat ze het van hem stalen of dat hij het verloor; ik had geen schuld. In zijn slaapkamer liggen er over de tweehonderd, allemaal dezelfde en met diezelfde verdomde zin. Dat is de helft van zijn leven geweest!’

uit: A Casa do Firn, 1992.