De Tweede Ronde. Jaargang 15

[p. 21]

Anansi
Hendrik van Teylingen

Ik, Henk Bavink, begeer niets anders dan genot. Daarom sta ik hier in de snel donkerende avond in bloedwarm Paramaribo, vers uit Amsterdam, buik aan buik met Wonnie en haar creoolse lippentuit. Ze heeft me net opgehaald van vliegveld Zanderij in een taxi van Garage lieve Renee. Ze heeft me zojuist ons huis in de gribus Abra Broki laten zien, dat ze voor ons en haar tweeling gehuurd en gemeubileerd heeft. (Ik zal de huur betalen.) Eindelijk zijn we samen onder één dak. Holland en huwelijk liggen duizenden kilometers achter me.

Even vertroebelt het beeld van betraande blauwe oogjes het tropengenot van de levenslustige vader: mijn lief dochtertje. Ik zwiep het gezichtje opzij. Ik zal nu vader zijn voor Wonnies meisjes, die het vanaf hun geboorte zonder pa hebben moeten stellen. Door vader voor twee te zijn maak ik mijn leven meer ten nutte dan als vader van één. Breed gezien maak ik zo het kwaad van de enkelvoudige vaderlijke verlating dubbel ongedaan. Ik ken de dametjes al vanuit Amsterdam. Ze zijn twaalf, dus hoog tijd dat zíj eens een vader krijgen. Tot dusver hebben ze weliswaar geen grein belangstelling voor me getoond, maar dat zal veranderen. Wanneer ze me eenmaal een beetje kennen, zullen ze weg van me zijn ahum! - en om mijn gunsten kibbelen. Beverley heeft al bijna naar me gelachen. En Dorothy kijkt me zo dreigend aan dat er ieder ogenblik een gevoelsonweer over me los zal barsten, waarna de lucht natuurlijk heerlijk opklaart. Ik zal ze overladen met aandacht en pret en spulletjes en alles wat ik mijn eigen dochter niet meer kan geven.

‘Wat sta je te prakkizeren?’ zeggen Wonnies lippen tegen mijn adamsappel.

Die lippen hebben me uit mijn huwelijk losgezogen, en wel als volgt. Wonnie werkte mee aan de kookrabriek van een van onze vrouwenbladen. Op een dag was ze te laat met haar bijdrage. Verzoek van de redactie: of ik de tekst even bij haar wilde gaan ophalen, ik moest toch haar kant uit voor een interview. Ik als een pijl uit de boog naar haar toe. Ik had haar één keer op de uitgeverij gezien en was gevallen voor haar schoonheid, die een ander

[p. 22]

misschien weinig doet maar mij bedwelmt: een gulle mélange van Benin, Bihar en Java. Eenmaal op haar flatje, zat ik als vastgeketend. Bev en Dotty waren naar school. Ze was alleen en vóelde zich alleen, vertrouwde ze me toe.

‘Hoe kan dàt nou? Jij alléén? Jij kan toch aan iedere vinger een goeie man krijgen? Eentje die je graag helpt om voor je dochters te zorgen?’

Ik bleef mijn bronst spuien tot de redactie belde waar ik verdomme bleef. Toen ik schoorvoetend naar de deur liep, legde ze van achteren een hand in mijn hals zodat ik me vanzelf omdraaide. Ze sloeg haar armen om me heen, zoende me dringend op mijn mond en deinsde terug.

‘Het kan niet, hè?’

De woorden klonken gelaten, maar in haar kleine feliene ogen gloeide het triomfantelijke weten, haar door mijn koortsige gedrag geschonken, dat mijn huwelijksbanden tot op de draad versleten waren.

Nu staan we lijf aan lijf in Abra Broki, in de snel donkerende avond, ik met mijn neus in de muskus van haar overdadige haardos. Ik zal hier gestalte geven aan de Surinaamse correspondent van ons tijdschriftenconcern, in het bijzonder van het mannenblad Tango, dat zijn abonnees per column wil berichten hoe de kolonie het avontuur van de onafhankelijkheid tegemoet gaat.

Ze moet eraan wennen dat ik werkelijk gekomen ben, merk ik. Ze moet het verwerken dat ik hier echt voorgoed wil blijven: enkele reis paradijs. Ze is gespannen, op het trillerige af. We hebben elkaar vier lange maanden en een nog langere week niet gezien. Heeft ze opeens spijt van onze verbintenis? Net nu ik mijn schepen achter me verbrand heb?

In het grijs dat door de shutters naar binnen stroomt zie ik achter Wonnie iets over de muur bewegen. Ik herken het niet dadelijk: het is even grauw als de schemering. Ik tuur en dan zie ik hem goed. Zo'n spin ken je alleen van foto's.

‘Wat heb je?’ vraagt ze. ‘Is er iets?’

Ze heeft me voelen verstrakken. In het donker van haar plotseling opgeheven gezicht licht haar oogwit op.

Ik probeer me te ontspannen. ‘Je hebt me in Amsterdam van die Surinaamse dierenfabels verteld,’ zeg ik. ‘Je zei dat de spin de andere bosbewoners altijd te slim af is. Hoe noem je die spin ook al weer? Asjanti?’

[p. 23]

‘Anansi. Dat zijn onze anansi-tori's, onze spinne-stories.’ Ze slaakt een schorrig lachje.

Zachtjes haal ik haar naar me toe, weg van de muur, waarop de spin nu stil zit.

‘Ba Anansi is de geest van Suriname in eigen persoon,’ voegt ze eraan toe.

Ik voer haar een stap verder met me mee.

‘Wat doe je toch? Wat is er?’ Ze klinkt echt geïrriteerd opeens. Zo heb ik haar nog niet meegemaakt.

‘Dan is Anansi zeker de kwaaiste niet?’ vraag ik hoopvol. ‘Dan valt hij de mensen vast niet zomaar aan, hè?’

In mijn onzekerheid zie ik het beest al in haar hals flappen om er met zijn harige poten ongeneeslijke gifwonden te slaan. Maar nee, bedenk ik, alleen parasieten belagen grotere wezens. Spinnen zijn geen parasieten. Het zijn rovers, die alleen klein grut bespringen. De grootste prooi die ze attaqueren zijn nestvogeltjes.

‘Kijk,’ zeg ik en draai Wonnie om naar de nu wel zeer donkere muur.

‘Wat moet ik zien dan? Ik zie niets.’

Ik aarzel om het licht aan te doen. De spin kan een luchtsprong maken. Ik verman me en draai het knopje om. Hij blijft zitten.

‘Aaajiii!’ schreeuwt Wonnie. ‘Een bosspin! Maak hem dood! Maak hem dooooood!’

Ik grijp de bezem die naast de deur staat en richt, zoals een biljarter zijn keu, de steel op het ruige spinnelijf. Ik schuif hem door de vork van duim en wijsvinger heen en weer, heen en weer. Hoeveel kracht moet een Europese stedeling zetten om een Zuidamerikaans oerbeest met het uiteinde van een bezemsteel te vermorzelen? Als ik mis stoot, bij voorbeeld net even onder het lijf, een halve poot kapot of zo, zal het dan niet met zijn zeven nog hele gifgriffels over mijn eigenste bezemsteel aan komen roffelen om mijn ogen te vernietigen, zodat ik Wonnie, ellendig mooie Wonnie, voor wie ik mijn schattige dochtertje in de steek gelaten heb, nooit van mijn levensdagen meer zal zien? En als ik raak stoot, zal er dan geen luguber stinkende en brandende ingewandensmurrie over ons heen flodderen?

‘Maak hem dooooood,’ snikjammert Wonnie achter me. ‘Toe, Henk, maak hem doo-ood.’

Doden moet je sowieso. Geen mens kan in leven blijven zonder dit of dat wezen om zeep te helpen. Ik heb het niet alleen over var-

[p. 24]

kens en kippen, die in hele stammen en volkeren gefokt en vetgemest worden om de mens tot spijze te dienen; ik heb het ook over vruchten en knollen, groenten en granen, die volgroeide dan wel embryonale levende wezens zijn; en die volgens The Secret Life of Plants van onze geleerde mensenbroeders Bird & Tompkins net als wij vreugde en verdriet ervaren: niet alleen om wat hunzelf maar ook om wat hun soortgenoten geschiedt.

Zoals ik zei: doden moet je sowieso. Je doodt enerzijds om je lichaam te voeden ook al is het maar met broeder aardappel of zuster sla; anderzijds dood je om je lichaam niet als voedsel te laten gebruiken door oom schurftmijt of tante tijgerin. Dat zijn de vormen van doden waartegen een beschaafd mens, die vindt dat hij er recht op heeft om in leven te blijven, geen bezwaar maakt. Maar andere vormen van doden - uit lekkerbekkerij, voor de lol, uit angst...

‘Jij froektoe witte pier!’ schreeuwt Wonnie terwijl ze haar gelakte nagels in mijn schouders zet. ‘Kill dat froektoe beest! Waarvoor ben je anders hier? Bescherm me dan toch, aaajiii!’

Gedreven door haar paniek schiet de steel door de vork van mijn vingers muurwaarts en pint met een dof pòk het schepsel vast.

‘Draai! Draaaai!’

Het moet niet prettig zijn om Wonnie tegen je te hebben. Het uiteinde van de steel perst en maalt met de kracht van haar angst, die zich van mijn vuisten meester heeft gemaakt, het spinnelijf tegen de muur om en om.

Ze haalt opgelucht adem. ‘Is ie nu dood?’

Ik weet niet of ik het schepsel al genoeg gemangeld heb. Ik geneer me voor mijn onervarenheid. Ik doe mijn best om mijn bedwelmend mooie geliefde verschrikkelijk goed te beschermen. Amper in de bush en meteen al in actie! Mijn eerste daad in den vreemde die van een fighter!

Bestaan er eigenlijk geen verhalen over de fabelachtige taaiheid van de Surinaamse bosspin? Hoe hij bij voorbeeld zonder poten, afgehakt dus, als een sjoelsteen op zijn kant over de grond op zijn tegenstander toe ratelt en in één paarse straal al zijn gif in zijn sokken loost, zodat de arme kerel binnen de minuut olifantsbenen heeft die nooit meer zullen overgaan? Of hoe hij met zijn poten nog aan zijn lijf zich dood houdt, zich bij het afval op het erf laat vegen en dan in de nacht opnieuw het huis in klimt naar het plafond van de slaapkamer van zijn moordenaar om zich bàf! in zijn

[p. 25]

snurkende gezicht te laten smakken? Terwijl hij al zijn gifnagelpoten tegelijk onwrikbaar in zijn ogen en neusgaten klauwt?

Ik wring het uiteinde van de bezemsteel nog een poosje rond in de grauwte tegen de muur. Welbeschouwd is het maar een klein beest. Niet groter dan een muis en even ongepantserd.

Ik laat mijn wapen zakken. De spin valt vrijwel geruisloos op de stenen vloer. Op zijn rug, zo te zien, want de poten sluiten zich over het lijfje als de zich toevouwende blaadjes van een bloem. De spitse voetjes of handjes raken elkaar allemaal tegelijk even aan als in een groet. Dan ontvouwen ze zich weer en liggen roerloos op de grond.

Wonnie rukt me de bezem uit de hand en mept en mept. Wie mept daar? Wat mept ze daar?

Anansi! denk ik opeens. We hebben Anansi gedood! Mijn eerste daad hier is het doden van de geest van Suriname geweest! Had ik maar niks gezegd! Dan was hij even stil gegaan als hij me was komen groeten.

Het zweet staat me op mijn voorhoofd. Ik staar naar de dolle Venus, die het lijkje met een bezemhaal uit mijn werkkamer zwiept.

Doden moet je sowieso als het om voedsel gaat, zoals ik zei, of uit zelfverdediging. Maar in een enkel geval moet je doden - móet je doden, zeg ik - omdat je jezelf niet meer bent. Omdat een kus je veranderd heeft in een gek.