De Tweede Ronde. Jaargang 15

[p. 177]

Levensschetsen uit Harala
Mats Traat^*
(Vertaling Cornelius Hasselblatt en Marianne Vogel)

Hans Krass

Toen ik matroos op een handelsschip was
dacht ik dat al het leven uit het water kwam
en dromen groene algen waren,
waar vrouwen als poliepen aan kleefden.
Later ging er iets stuk in mijn borst,
ik werd afgekeurd
en belandde als knecht bij mijn broer,
waar mijn anker in de melkemmer hing.
Toen hij tien kronen
van mijn loon aftrok vanwege
de dalende boterprijzen op de wereldmarkt,
zei ik dat zijn boerderij en raskoeien,
al zijn roerend en onroerend goed,
maar een fluim waren
op de cafévloer van de eeuwigheid.
Daarna maakten we eindeloos ruzie.
Op mijn grafsteen had ik de tekst gewild:
‘Zijn hart was als een oceaanstomer
op de ondiepe rivier des levens.’
Maar mijn broer gunde me
zelfs geen fatsoenlijk kruis.

* Mats Traat (1936) debuteerde in 1962 tegelijk met Rummo en is een zeer productief auteur van zowel proza als poëzie (en tevens van scenario's). Hier is een kleine keus gemaakt uit zijn Levensschetsen uit Harala, een dichtbundel uit 1976. De levens van de dorpsbewoners in het fictieve - maar autobiografische - Harala spelen zich af in de tijd tussen ongeveer 1910 en de jaren zestig.

Hans Krass

Kui ma olin kaubalaeva madrus,
mõtlesin, et kõik elav on sündinud veest
ja et unistused on rohelised vetikad,
mille külge polüüpidena kleepuvad naised.
Pärast läks mul midagi rinnus rikki,
mind munsterdati laevast maha,
sain suure hädaga vennajuurde sulaseks,
kelle ankur oli piimavinkus.
Kui vend tōmbas palgast maha
kümme krooni, põhjendades seda
võihindade langusega maailmaturul,
ütlesin talle, et tema talu ja tõulehmad,
kogu ta kinnis- ja vallasvara
on ainult suutäis sülge
igaviku kōrtsipõrandal.
Sellest tulid lõppematud tülid.
Tahtsin, et mu hauakivil oleks kiri:
‘Ta süda oli nagu ookeaniaurik
elu madalal jõel.’
Kuid vend ei täinud
isegi korralikku risti panna.

[p. 178]

Harivaid Tamm

Op een feest in het wijkgebouw van Harala betoogde ik:
de zon is een grote rode kip, en de planeten en sterren
zijn haar eieren die ze vlijtig uitbroedt,
het dorp Harala is maar een vliegestrontje
op een van die rare eieren, en als straks de broedtijd
afgelopen is, hou dan je pijp en bril maar vast -
dan spat de aaide uit elkaar.
De volgende dag belde iemand Leivand op en zei
dat die jongen van Tamm de kluts weer eens kwijt was.
Iedereen weet dat boeren maar net genoeg fantasie hebben
om een merrie voor een schut-eg te kunnen spannen.
Maar tussen die sukkels woonde een knappe weduwe,
met wie ik een mooie verhouding had als in een misdaadroman.
Ten slotte was ik alles zat en verdween naar Brazilië,
waar ik van de regen in de drup kwam.
Op een dag begreep ik dat mijn leven mislukt was;
ik wilde nog één keer de twee sparren
op het weiland van Siim zien, waar ik na schooltijd
stiekem met de andere jongens rookte.
Er bleef een versleten sombrero van me achter
bij een tropische rivier en een vogel nestelde erin.

Harivaid Tamm

Pidasin ükskord Harala seltsimajas peoõhtul kõnet,
et päike on suur punane kana ja planeedid ning tähed
pole midagi muud kui munad, mida ta visalt haub,
ja et Harala asundus on ainult kärbsemusta täpp
ühel neist isevärki munadest, ja et päikese haudumisaeg
saab varsti täis ja siis hoidke piip ja prillid -
maakera plahvatab kildudeks.
Teisel päeval oli keegi Leivandile kõlistanud,
et Tamme poisil on kruvid jälle logisema hakanud.
See on ammu teada, et talumeeste kujutlusvõimest
piisab üksnes mära vedruäkke ette seadmiseks.
Aga nende juhmardite seas oli üks nägus lesk,
kellega mul tuli ilus armastuslugu nagu kriminaalromaanis.
Lõpuks lõin kõigele käega ja põrutasin Brasiiliasse,
kus sattusin vihma käest räästa alla.
Ühel päeval leidsin, et kogu mu elu on nurjunud,
tahtsin korraks näha veel vaid kahte kuuske
Siimu karjamaal, kus me koolist tulles salamahti
poistega suitsu tõmbasime.
Minust jäi maha määrdunud sombreero
troopikajōe kaldale ja üks lind tegi temasse pesa.

[p. 179]

Anna Järvson

Ik droomde van de zwarte vlam van zijn haar
en de glans van zijn zwarte ogen,
maar ik trouwde met een helblonde man.
Mijn zoons, waar zijn jullie toch?
Alleen Hillar kwam terug, de middelste.
Is het heus zoals
in het Estse volksliedje,
dat men de voorsten verdelgt, de achtersten velt,
de middelsten terugkeren naar huis?
Mijn zoons, zoontjes, zonnetjes,
mijn zwaantjes, mijn zwaluwtjes,
waar zijn jullie gebleven, vlaskoppen?
Waar moet ik heen om te huilen,
om bittere tranen te vergieten,
mijn zoons, mijn zonnetjes?

Anna Järvson

Unistasin juuste mustast leegist
ja mustade silmade särast,
aga mehele läksin valgemast valgemale.
Mu pojad, kus te küll olete?
Koju tuli vaid Hillar, keskmine.
Kas tōesti on nii
nagu eesti rahvalaulus,
et esimesed heidetakse, tagumised tapetakse,
keskmised koju tulevad?
Mu pojad, pojukesed, poisikesed,
mu pisikesed, mu pääsukesed,
kuhu te jäite, valgepäised?
Kuhu pean nutma minema,
kibedaid pisaraid valama,
mu pojad, poisikesed?

[p. 180]

Kusta Järvson

In negentienelf
ging ik naar Rusland, naar de Wolga,
om op het landgoed van generaal Selivanov
als wodkastoker te werken.
Ik raakte bevriend met de schooljuffrouw
en las in een lesboek over geografie
dat in de Oostzeeprovincies
de Esten en Letten wonen; hun spijsvertering
zou op het peil van het stro-etend vee zijn
en hun beschaving nog eeuwen
noeste arbeid vereisen.
Dat was een onbeschoft verzinsel
van de Baltische baronnen, laster,
die de kinderen in Rusland leerden en die
ook de lerares Anna Pavlova geloofde.
Maar wie wist er beter dan ik,
zoon van een veeboer op het landgoed Harala,
wat de mensen in Lijfland eten
en wat de dieren?
Daar kwam ook Anna Pavlova achter,
toen ze al Anna Järvson heette
en samen met mij voor Estland opteerde.^*

* Na de Eerste Wereldoorlog veranderden de Russische Oostzeeprovincies, waaronder Lijfland, in de onafhankelijke staten Estland en Letland.

Kusta Järvson

Tuhande üheksasaja üheteistkümnendal aastal
läksin Venemaale Volga äärde
kindral Selivanovi mõisasse viinapõletaja abiliseks.
Pidades seal sōprust kohaliku koolipreiliga
lugesin maateaduse ōpikust,
et Läänemere provintsides
elavad eestlased ja lätlased, kelle seedimine
on alles pōhusööjate loomade tasemel ja nende
inimeseks muutmiseks
kulub mitu aastasada
visa tööd.
See oli balti parunite
häbemata väljamõeldis, laim,
mida õpetati Venemaal lastele ja mida
uskus ka kooliõpetaja Anna Pavlova.
Kes siis veel kui mitte mina,
Harala mõisa karjamehe poeg,
teadis, mida söövad Liivimaal
inimesed ja mida loomad.
Seda sai teada ka Anna Pavlova,
kui ta oli juba Järvsoni Anna
ja koos minuga Eestisse opteerus.

[p. 181]

A. Pääsuke

In mijn leven gebeurde er niets
waar ik mijn mond voor moest gebruiken.
Ik was die kleermaker z'n vrouw, mijn man was meestal
in de lorum, aan het eind deed ik niet voor hem onder.
Hij verzoop in de lente in een greppel langs de weg,
ik in de herfst op dezelfde plek.

A. Pääsuke

Minu elus ei juhtunud midagi niisugust,
mille pärast tasuks suud pruukida.
Olin tolle rätsepa naine, mu mees nägi harva valget
päeva, lōpuks ei jäänud minagi temast maha.
Mees uppus kevadel maanteekraavi,
mina sügisel sinnasamasse.

Heelmeester Leivand

Ik droeg veertig jaar een hoornen bril
en behandelde de inwoners van Harala naar vermogen.
Alleen een mes of een spuitje helpt,
daar schreef ik zelfs in de krant over.
Na het drinken van spiriti vini quantum satis
hield ik uit het erkerraam van de polikliniek
altijd een redevoering tegen het dorp
over politiek en genezende planten
en ik hing een wit laken uit het raam
met een rood kruis en een rode halve maan -
de mooiste vlag van de wereld,
die spoedig als enige zal wapperen
op de daken van alle wijkgebouwen
en wolkenkrabbers.

Velsker Leivand

Nelikümmend aastat kandsin sarvraamidega prille
ja arstisin jõudumööda Harala rahvast.
In imest aitab ainult nuga vōi prits,
kirjutasin sellest omal a jal isegi ajalehes.
Kui ma olin pruukinud spiriti vini quantum satis,
pidasin ambulatooriumi ärkliaknast
Harala rahvale kõnet
poliitikast ja ravimtaimedest
ning riputasin välja valge palaka
punase ris ti ja punase poolkuuga,
mis on maailma ilusaim lipp
ja jääb varsti üksipäini lehvima
kōigi vallamajade ja pilvelõhkujate
katusele.