De Tweede Ronde. Jaargang 14

[p. 4]

Nederlands proza

[p. 5]

Tuak drinken
Peter Andriesse

We hadden bij het haventje van Prapat wat gegeten en naderden de in traditionele Batakstijl opgetrokken tolpoort die het schiereiland in het Toba-meer scheidde van het stadsdeel dat langs de verkeersweg lag.

‘Ik heb ineens zo'n trek in snoepen,’ zei Heleen. ‘Een reep chocola of bonbons!’

‘Ha!’ lachte ik. ‘Last van de geheimzinnige en onbedwingbare snoepdrang waarvan meestal vrouwen het slachtoffer zijn?’

‘Ja, ik weet ook niet wat het is,’ antwoordde ze grinnikend. ‘Honger kan het niet zijn, maar als ik denk aan een ijsje of een reep chocola loopt het water me in de mond. Mmm!’

‘Dan stappen we toch zo'n winkeltje binnen waar ze allerlei snoeperij hebben uitgestald tussen het toiletpapier, Fanta, Coca Cola, geurwatertjes, zeep, scheermesjes en maandverband.’

Het begon donker te worden en er waren weinig mensen meer te zien langs de verkeersweg waar zich restaurantjes, souvenirshops, winkels, reisbureaus en fruitstalletjes aaneenregen. Behalve de fruitverkoopsters, die onder een parasol of een flard plastic achter hun manga's, doerians, pisangs, salaks, jamboe's of ramboetans zaten gehurkt, waren alle zaken gevestigd in door houtrot aangetaste krotten met roestige golfplaten als dakbedekking. De Chinese winkels en restaurants zagen er nog het meest respectabel uit met hun stenen voorgalerijen en glazen vitrinekasten.

Een Indo-chinees kwam prevelend naar ons toe schuifelen toen Heleen zich over een glazen toonbank vol lekkernijen boog. In haar beste Maleis vroeg ze of hij chocoladerepen met hazelnoten verkocht.

Ik keek ondertussen naar buiten, starend naar het donkere silhouet van het eiland Samosir waarvan het hoogste deel bijna altijd in grijze wolken was gehuld. Nu staken de contouren scherp af tegen de heldere avondlucht. Een eiland op een eiland in een van de grootste meren van dit werelddeel, hoog in de bergen van Sumatra.

Heleen had haar begeerde chocoladereep en terwijl ze betaalde

[p. 6]

vroeg ze aan de winkelier of hij ook tuak verkocht.

Glimlachend schudde de man zijn hoofd. Nee, tuak verkocht hij niet, maar hij kon ons wel wijzen waar we het konden krijgen. Op straat strekte hij zijn arm in zuidelijke richting. Daar, ergens aan het eind van de lange rij huizen en krotjes langs de verkeersweg Medan-Padang, daar zou de door Heleen begeerde tuak te koop zijn.

Ik liep achter Heleen aan en vroeg: ‘Wat is dát nou weer, tuak? Ook een snoeperij?’

‘Nee...’ zei Heleen geheimzinnig. ‘Tuak is een soort palmwijn, een alcoholhoudende drank die alleen in de Bataklanden wordt gemaakt. 't Stond in het ‘Indonesia Handbook’. Ze maken het van gegiste kokosmelk.’

‘Mhm, 't zal mij benieuwen,’ mompelde ik.

Indonesiërs drinken zelden alcohol, ook als ze niet islamitisch zijn. Ondanks de alom aanwezige reclameborden voor Bir Bintang kon je alleen bier krijgen in Chinese restaurants en in westers georiënteerde hotels. De prijs voor een driekwartliterfles was gelijk aan die van vijf pakjes sigaretten of een maaltijd in een goed restaurant.

Zodra ze even de kans kreeg en geen brief schreef naar haar minnaar, zat Heleen in de reisgids te lezen. Ik ben minder fanatiek in die dingen, ik geef de voorkeur aan het onbevooroordeeld rondkijken. Ik laat alles in een vreemd land maar over me heenkomen zonder tekst en uitleg van een reisgidsenschrijver. Alleen de kaarten en plattegronden bestudeer ik, want ik wil in ieder geval weten waar ik zit en waar ik heen ga. Het grootste deel van de gids bevatte echter tips voor de op een koopje rondtrekkende rugzaktoerist en deze informatie was bovendien vaak al verouderd. Zo zou er langs de boorden van het Toba-meer en op het eiland Samosir tot gekwordens toe aan je kop worden gezeurd door jongens die je ganja, ofwel marihuana, aan wilden smeren. We liepen hier nu al dagenlang rond en ganja hadden we nergens gezien of geroken en geen mens die het te koop had aangeboden. Ernaar vragen wilde ik niet, want wie weet stonden er inmiddels strenge straffen op het verkopen en gebruiken ervan. Je wist het maar nooit in dit soort landen.

We liepen voorbij het reisbureau, een houten lokaaltje met een afgekloven balie en wat gammele tafels en stoelen, waar we die ochtend plaatsen hadden gereserveerd voor het vliegtuig dat ons over twee dagen naar Singapore zou vliegen. Een eindje verder hield Heleen ineens de pas in en draaide zich naar me om. ‘Zie jij iets wat lijkt op een winkel waar ze het verkopen?’

[p. 7]

‘Ik zou niet weten waaraan ik dat zou moeten zien.’

‘Dan vraag ik het nog maar eens een keer.’ Heleen stapte een winkel anneks restaurant binnen en kwam terug met een jongen van ongeveer tien jaar.

‘Hij zal ons erheen brengen,’ zei Heleen.

Het jongetje liep in zo snelle pas voor ons uit dat we bijna moesten rennen om hem bij te houden. Ik begon te zweten van inspanning.

De huisjes werden steeds armetieriger, winkels en restaurants zagen we niet meer. Plotseling bleef het jochie stilstaan en wees met een verlegen lach naar een houten bouwval waarin, anders dan de laatste huisjes die we voorbijgelopen waren, helder neonlicht brandde. Het was geen restaurant of winkel, maar ook geen woonhuis. De voorzijde was open en er stonden tafels en banken van ruw hout. Het jongetje sprong over de paret, een slootje langs de weg voor het afvoeren van regen- en afvalwater, en terwijl hij naar ons wees vertelde hij iets aan een vrouw met een slonzig voorkomen. Aan een tafel die half buiten stond zaten een paar opgeschoten jongens en een militair in een verfomfaaid uniform achter Duitse bierpullen met een waterige witte vloeistof erin. Nieuwsgierig en lacherig keken ze naar Heleen en mij, alsof ze zeker meenden te weten dat deze witte mensen hier niets te zoeken hadden.

De vrouw had wild krullend haar, vermoedelijk bewerkstelligd door krultang of permanent en ze was opgemaakt met lipstick en rouge. Ze droeg geen sarong en kebaja, maar een katoenen bloemetjesjurk die haar te ruim zat. Ze maakte een uitgesproken losbandige indruk op me. Haar bewegingen waren ook niet elegant en ingetogen zoals die van de vrouwen die je hier gewoonlijk zag.

De opgeschoten jongens aan de voorste tafel riepen haar brutaal lachend dingen toe en ze antwoordde rad en grinnikend. Ze wees ons op een leeg bankje achter de tweede tafel.

Ik voelde dat al onze bewegingen nauwlettend werden gevolgd door de grijnzende of meewarig lachende jongelui. Dit was duidelijk geen plaats voor oppassende mensen.

Toen ik eenmaal naast Heleen zat en opgelucht constateerde dat het smalle bankje niet onder ons gewicht bezweek, keek ik behoedzaam om me heen. Achterin, half verscholen achter een vitrine met sigaretten en flesjes limonade, hingen een paar jongens landerig op een gehavend bankstel uit de jaren zestig. Op het lage salontafeltje tussen hen in stonden ook bierpullen met het bleke vocht. Eén van hen tokkelde op een gitaar zonder dat bleek dat hij het instrument

[p. 8]

ook echt kon bespelen. De anderen lachten en praatten op een manier alsof ze zwaar beschonken waren. Hun oogopslag was troebel en ze rookten hun krètèks alsof het marihuanasigaretten waren. Dit waren jongelui die nergens voor deugden en ook nooit ergens voor zouden deugen. Galgenaas, leeglopers, nietsnutten die hun ouders veel verdriet bezorgden.

De vrouw veegde met een doek de tafel schoon en vroeg met een glimlach wat we wilden gebruiken.

‘Tuak,’ zei Heleen. ‘Dua tuak,’ en ze stak twee vingers omhoog.

De vrouw wees op de glazen met het bleke vocht en keek ons vragend aan, alsof de bestelling ongebruikelijk was. Heleen knikte heftig ja. Achter ons klonk rauw gelach, maar de jongens aan de tafel voor ons knikten ons instemmend toe.

‘Tuak bagus!’ riep de soldaat en met een lodderoog hief hij zijn glas.

Een meisje van ongeveer dertien jaar zette bierpullen voor ons op tafel en de vrouw schonk ze vol uit een thermoskan. Alle ogen waren op ons gericht toen we de eerste slok namen.

‘Enak?’ vroeg een jongen van de voorste tafel die tegenover ons was gaan zitten. De vrouw ging naast hem zitten en ze keken ons zo gespannen aan alsof ze verwachtten dat de drank met een vies gezicht uitgespogen zou worden.

‘Mmm, enak!’ riep Heleen uit en ze deed of ze een uitzonderlijke wijn proefde.

Dat vond ik een beetje overdreven, maar het spul smaakte niet echt smerig. Het was gewoon waterige klappermelk met de smaak van bederf.

De dronken soldaat hief zijn glas en proostte. De andere jongens lachten en namen ook een slok. Ze begonnen wat met elkaar te stoeien en het ontging me niet dat de jongen die naast de vrouw zat haar stevig in de boezem greep in zijn poging haar tegen te houden toen ze op wilde staan. De vrouw ontworstelde zich giechelend aan zijn greep en liep heupwiegend met haar thermoskan terug naar de tafel met de spoelbak en de glazen.

Wat hier nu weer van te denken? De broeierige, sensuele sfeer die er heerste, maakte op mij de indruk dat we in een huis van ontucht verzeild waren geraakt. Het was onwaarschijnlijk, want ik wist wel zoveel van de Bataks dat ze er een bijzonder strenge gedragscode op nahielden aangaande de omgang tussen de seksen. Toen het christendom nog niet zijn beschavende vernisje over deze eeuwenoude cultuur had gesmeerd, straften ze hier incest, losbandigheid en overspel

[p. 9]

met de dood door onthoofding en niet zelden werden de overtreders daarna al dan niet geroosterd door de familieleden opgegeten. Oorspronkelijk waren de Bataks koppensnellers en kannibalen met een culinaire voorkeur voor het vlees van handpalm en voetzool.

Wat kon het mij verder ook schelen of men hier gelegenheid gaf tot het plegen van ontucht? Het was niet aan mij deze mensen te wijzen op de zedelijke aspecten van hun eigen culturele geschiedenis. Ik wilde alleen maar een beetje aangeschoten raken na ruim een maand nauwelijks gedronken te hebben. Het spul was niet lekker, maar goed beschouwd smaakten bier en jenever veel smeriger. Ik dronk m'n glas leeg en keek in de richting van de vrouw terwijl ik met mijn wijsvinger naar mijn glas wees.

De vrouw stuurde het jonge meisje met de thermoskan naar onze tafel. Ik bekeek het meisje nu pas met meer aandacht. Ze droeg een te krap, rafelig jurkje en daaroverheen een brede selendang, een brede draagdoek die over één schouder tot op de heupen hangt, waarin meestal kleine kinderen worden vervoerd. Ze liep op blote voeten en haar ogen stonden slaperig. Ze schonk onze glazen vol, zette de kan op tafel en wreef in haar ogen. Ze leunde voorover op de tafel zodat haar lange zwarte haar langs de zijkanten van haar fijnbesneden gezichtje viel en zonder een spoor van verlegenheid keek ze ons recht aan met haar grote donkerbruine ogen.

‘Where you from?’ vroeg ze ineens. Na het antwoord volgde de geijkte stroom van vragen, en ten behoeve van de anderen vertaalde ze de antwoorden in het Bataks.

Hoe oud we waren? Veertig en vijfenveertig.

‘You look very young!’ riep ze bewonderend. Ook de anderen verbaasden zich over ons jeugdige uiterlijk.

‘Are you married couple?’

Altijd dezelfde vragen, dacht ik en nam een slok uit m'n glas. Het beantwoorden ervan liet ik aan Heleen over. Ik had geen zin in een leugen en ook niet in de omslachtige uitleg die zou moeten volgen na een eerlijk antwoord.

‘No,’ zei Heleen geduldig, ‘we are brother and sister.’

‘Brother and sister?’ herhaalde het meisje en ze keek aandachtig van Heleen naar mij, alsof ze door mijn reactie de juistheid van de uitspraak wilde toetsen. De vrouw en de jongens aan de voorste tafels bekeken ons met ongelovige ogen. Heleen begon uit te leggen hoe het kwam dat we als broer en zus op Sumatra rondreisden. Dat we als kinderen enige jaren op Sumatra hadden gewoond en in Siantar, zestig

[p. 10]

kilometer van hier, op een internaat hadden schoolgegaan. En dat we nu, na dertig jaar, terug waren gekomen om de plaatsen waar we als kind hadden gewoond opnieuw te zien.

‘Ah, nostalgie!’ riep de dronken soldaat begrijpend.

Wij knikten. Nostalgie, dat was het woord dat we telkens hoorden als we ons verhaal hadden gedaan. Men vond dat een afdoende verklaring, maar het meisje bleek nog niet tevreden.

Of we allebei een lover hadden in Holland?

Heleen bekende dat zij een lover had en dat ze die erg miste.

‘And you, mister, you have girlfriend?’

Ik moest ontkennend antwoorden, maar voegde eraan toe dat ik twee keer getrouwd was geweest.

‘Two times?’ herhaalde ze en ze keek me met haar donkere ogen bewonderend aan. ‘You rich man. They are dead now, your wives?’

Gelukkig hoefde ik deze vraag niet meer te beantwoorden, want er was een kleine, drukte makende man over het slootje gesprongen die ook bij ons aan tafel kwam staan. Hij had pientere oogjes en een slecht gebit dat hij blootlachte toen hij ons luidruchtig begroette.

‘You drink tuak?’ zei hij. ‘Tuak good. Old Batak drink.’

‘Kennen wij die knaap ergens van?’ vroeg ik aan Heleen. ‘Dat is toch dat mannetje van het reisbureau waar we onze vliegreis hebben bevestigd.’

Als om dat te bewijzen haalde de man een verfomfaaide envelop uit zijn broekzak. Daarin zat volgens hem de brief met de reservering. De volgende ochtend zou hij die meegeven met de bus naar Medan.

‘Don't forget!’ zei Heleen en ze hief haar wijsvinger.

‘No, no, I never forget things,’ riep de man onbezorgd. Grijnzend stopte hij de brief weer in zijn broekzak en nam een slok van zijn tuak.

Ik beduidde de vrouw onze glazen nog eens bij te schenken.

De man boog zich ver voorover naar Heleen en leunde met zijn ellebogen op de tafel. Hierdoor werd het meisje opzij gedrongen en ze stond nu schuin achter mij. Weer volgde een uitwisseling van persoonlijke informatie waarbij ik me afzijdig hield. Om de heftige armgebaren van de man te ontwijken boog ik mijn bovenlichaam wat naar achteren. Ik voelde dat mijn rechterbovenarm in aanraking kwam met de jonge borsten van het meisje en het bevreemdde me dat ze niet meteen terugdeinsde. Eerder was het tegendeel het geval; het leek wel of ze zich juist tegen me aandrukte en opzettelijk met haar borstjes langs mijn bovenarm schurkte. Het gevoel wond me op en ik onttrok me niet aan de aanraking. Ik vergiste me niet, het meisje

[p. 11]

streek met haar bovenlichaam langzaam heen en weer langs mijn arm zodat ik afwisselend de ene en de andere prille borst tegen m'n arm voelde drukken. Was het meisje bezig zich aan me op te dringen? Was dit dan toch een hoerenkast, en wel een heel perverse waar de moeder haar dochter dwong de gasten te verleiden? Dat kon haast niet, het was hier geen Bangkok. Toch werd mijn denken geheel in beslag genomen door het voelen van het warme, tengere lijfje dat tegen mijn arm en rug aanwreef. Ze leunde nu ook tegen m'n dijbeen en ik kreeg een lichte duizeling van het hevige verlangen dat ze in me opriep. Mijn droomwens: een donkere prinses met de schoonheid van het nog niet volgroeide. Ik moest me met rationalisaties in de hand houden, want de neiging was groot om het kind bij me op schoot te trekken en haar te strelen.

Heel waarschijnlijk besefte het meisje niet eens wat haar gedrag bij me teweegbracht en was de aanraking voor haar heel gewoon. Ook was het mogelijk dat ze gedachtenloos en heel onschuldig lust beleefde aan de prikkeling van haar ontluikende borsten. Wie weet werd ik levend gevild, gebraden en opgegeten als ik ook maar één beweging maakte die als een onzedelijke handeling kon worden opgevat.

Ik kreeg het ondragelijk warm. Had de tuak, die geen dronkenschap veroorzaakte, dan toch een andersoortige uitwerking, die van een liefdesdrank of van een stimulans van erotische hallucinaties?

Het gesprek tussen Heleen en de man van het reisbureau kon ik nauwelijks volgen, daarvoor was mijn aandacht te veel afgeleid. Ik hoorde Heleen de man vragen of hij een meisje had. De kleine man ging rechtop staan en strekte theatraal zijn armen naar het plafond van golfplaten.

‘No girl for me. Me poor man. No money, no honey?’ riep hij uit als om medelijden te wekken, maar direct daarop schoot hij in een giechellach en liet zich naast de vrouw op het bankje tegenover ons vallen. Hij vertelde hoe weinig hij verdiende en hoeveel geld er nodig was om een meisje te kunnen trouwen.

Ik schoof iets naar voren om me te bevrijden van de zinnelijke beroering van het jonge meisjeslichaam. Het meisje kwam weer tegen de tafel leunen en staarde met haar grote, donkere ogen naar mij.

‘You very handsome, mister,’ lispelde ze en haar gezicht kwam zo dicht bij het mijne dat haar lange haar mijn wang streelde. Ik raakte in verwarring.

‘Thank you,’ zei ik schaapachtig. ‘You too’ zou een passender antwoord zijn geweest, maar de nabijheid van het mooie gezichtje, dat ik

[p. 12]

had kunnen kussen zonder me van m'n plaats te verheffen, benam me het vermogen tot helder denken. Stel dat mijn vrees ongegrond was en dat de moeder haar dochter aanzette tot... of dat het kind zelf zo uitgekookt was om te proberen een rijke toerist geld uit de zak te kloppen door zich aan te bieden... Wat wist ik nou van deze mensen? Misschien was het meisje geen maagd meer en dus onrein voor iedere Batakse huwelijkskandidaat, zelfs voor de kleine man van het reisbureau... Het enige dat moeder en dochter dan te verliezen hadden was de klandizie van een rijke witte man... De tienduizenden rupiah's die ik betaalde voor een overnachting in een hotel is een bedrag dat een geschoolde vakman als maandsalaris krijgt...

Ik probeerde me voor te stellen hoe het zou zijn als ik me met het meisje mocht afzonderen, hoe dit kindvrouwtje zich in haar tengere naaktheid aan me zou vertonen... zich tegen me aanvleien, bereidwillig en met een ingetogen lach... voor een paar duizend rupiah...

Een oude smeerlap was ik, een vieze patser die misbruik wilde maken van de armoede die hier heerste. Ik wilde er niet meer aan denken en wendde mijn gezicht af van het meisje. Ethische motieven, of gewoon bang om gebraden te worden? Met morele bezwaren hoorde ik eigenlijk niets te maken te hebben, daarvan dacht ik me al heel lang bevrijd te hebben. Maar plat cynisme ging me toch moeilijk af. Of was het niet meer dan lafheid, miste ik het talent om mijn opvattingen over amoreel en ‘gevaarlijk leven’ in de praktijk te brengen?

‘No money, no honey!’ hoorde ik de kleine man weer in dolle pret uitkraaien.

Ik had minder pret. Money had ik wel, en desondanks geen honey. Hier niet, in Holland niet, nergens.

Heleen vertelde uitvoerig wat voor werk ze deed.

‘And you, mister, what job you have?’ vroeg de kleine man me.

‘Dreams,’ zei ik. ‘I make dreams.’ Ik boog wat naar achteren en keek om me heen. Het meisje hielp haar moeder met het naar binnen duwen van de vitrinekast. Maar op hetzelfde moment realiseerde ik me dat ik het bovenlijf van het meisje tegen mijn arm voelde. Wat nu, ook nog tactiele hallucinaties? Ik keek opzij en voelde me uit het lood geslagen. Het meisje stond wel degelijk tegen mijn bovenarm geleund, maar een paar meter verder hielp ze haar moeder. Was mijn waarneming aangetast door dat smerige bocht? Voor de rest zag ik alles normaal. Er moesten twee meisjes zijn, misschien tweelingzusjes, want ze waren nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Door al dat gedroom was de aanwezigheid van twee meisjes me ontgaan, ik had ze door el-

[p. 13]

kaar gehaald en zag ze nu voor het eerst allebei tegelijk. Wie had me het hoofd op hol gejaagd door haar borstjes tegen me aan te drukken en wie had me in verlegenheid gebracht door te zeggen dat ik zo aantrekkelijk was? Het kon dezelfde zijn geweest, maar ook konden ze elkaar afgewisseld hebben.

‘What? You make dreams? Can you live from that?’

‘Sometimes,’ zei ik afwezig.

‘Je merkt er niets van. Ik voel me zelfs niet aangeschoten,’ zei Heleen toen we naar ons hotel liepen.

‘Nee...’ zei ik dromerig, ‘dronken word je er niet van.’