De Tweede Ronde. Jaargang 14

[p. 50]

Vertaald proza

[p. 51]

Het oversteken van de Zbroetsj
Isaak Babel
(Vertaling Peter Zeeman)

De commandant van de 6de divisie meldde dat Novograd-Volynsk vanochtend vroeg was ingenomen. De staf vertrok uit Krapivno en ons materieel, een lawaaierige achterhoede, strekte zich uit over de straatweg die van Brest naar Warschau loopt en door Nicolaas I op de beenderen van boeren is aangelegd.

Purperen papavervelden staan rondom in bloei, de middagwind speelt in de gelende rogge en maagdelijk boekweit verrijst aan de horizon, als de muur van een ver klooster. Vredig Wolhynië kromt zich, Wolhynië blijft achter in het paarlen waas van berkebosjes, ze kruipt de kleurige heuvels op en raakt met haar verslapte armen in de dichte hop verstrikt. Oranje rolt de zon langs de hemel, als een afgehouwen hoofd, teer licht ontvlamt in de kloven tussen de wolken en de vaandels van het avondrood wapperen boven onze hoofden. De geur van gisteren vergoten bloed en van gedode paarden sijpelt de avondkoelte in. De zwart geworden Zbroetsj ruist en trekt de schuimende lussen van zijn stroomversnellingen aan. De bruggen zijn verwoest en we steken de rivier wadend over. Majestueus rust de maan op de golven. De paarden verdwijnen tot aan hun rug in het water, klaterende stromen klotsen tussen de honderden paardebenen door. Iemand verdrinkt onder luide verwensingen van de Moeder Gods. De rivier is bezaaid met zwarte vierkanten van wagens, is een en al geraas, gefluit en gezang dat over de maanslangen en de glanzende gaten uitschalt.

Laat in de nacht arriveren we in Novograd. Ik tref een zwangere vrouw in het mij toegewezen kwartier en twee rossige joden met dunne nekken; een derde ligt al, met toegedekt hoofd, tegen de muur aangedrukt te slapen. Ik tref overhoop gehaalde kasten aan in de mij toegewezen kamer, flarden van bontjassen op de vloer, menselijke uitwerpselen en scherven van het gekoesterde servies dat joden eens per jaar gebruiken, met Pasen.

‘Ruim eens op,’ zeg ik tegen de vrouw. ‘Mensen, jullie wonen in een zwijnestal...’

De twee joden komen overeind. Ze springen rond op vilten zolen

[p. 52]

en ruimen de troep op, ze springen zwijgend rond, aapachtig, als Japanners in het circus, hun halzen zwellen op en draaien. Ze leggen een gerafelde matras op de grond en ik ga bij de muur liggen, naast de derde, in slaap gevallen jood. Schichtig sluit zich de armoede boven mijn sponde.

Alles is gedood door stilte en alleen de maan houdt met blauwe armen haar ronde, glanzende, zorgeloze hoofd omvat en zwerft onder het raam. Ik masseer mijn gezwollen voeten, lig op de gerafelde matras en slaap in. Ik droom van de commandant van de 6de divisie. Op zijn zware hengst achtervolgt hij de brigadecommandant en schiet hem twee kogels in de ogen. De kogels doorboren het hoofd van de brigadecommandant en allebei zijn ogen vallen op de grond. ‘Waarom heb je de brigade laten omkeren?’ schreeuwt Savitski, commandant van de 6de divisie, tegen de gewonde - en hier word ik wakker, doordat de zwangere vrouw met haar vingers langs mijn gezicht strijkt.

‘Pan,’ zegt ze, ‘u schreeuwt in uw slaap en u ligt maar te woelen. Ik maak uw bed wel in de andere hoek op, want u duwt mijn vadertje opzij...’

Ze tilt haar magere benen en ronde buik van de grond en trekt de deken van de slapende af. Daar ligt, achterovergevallen, een dode oude man. Zijn keel is opengesneden, zijn gezicht doormidden gehouwen en blauw bloed rust in zijn baard, als een stuk lood.

‘Pan,’ zegt ze terwijl ze de matras opschudt, ‘de Polen hebben hem gekeeld, en hij smeekte ze: maak me op het achtererf af, dan ziet m'n dochter tenminste niet hoe ik doodga. Maar ze deden wat hun het beste uitkwam - hij stierf in deze kamer terwijl hij aan mij dacht... En nu wil ik weleens weten,’ zei plotseling de vrouw met verschrikkelijke kracht, ‘nu wil ik weleens weten, waar ter wereld vind je nog zo'n vader als de mijne...’