De Tweede Ronde. Jaargang 13

[p. 41]

Camera ottica^*
Chris Honingh

Veduta

Een voortijdig ochtendgloren. Met intiem geweld
wordt de goudkanelen stad en al haar toebehoren
opgewekt door het geroezemoes van vroege vogels.
Visverkoopsters jagen vliegen en kwajongens uit
de kramen en het water draagt de stentorstemmen
van de handelaars in kippen en konijnen. De stad
maakt een verlegen indruk, halfverscholen achter
schaduw; de huizen lijken licht te ademen. Over

de torens schuiven wolkenpruiken en de bekende
daken glanzen in een onverdragelijke gloed. Duidt
dit op een euforie, alsof Euterpe zich overdrachtelijk
verslikt in stadsbeschrijving, of op het onvermogen
deze schoonheid te bevatten? Strategisch opgesteld
langs de Bacino staat de San Marco wiens virtuoze
klokkenspel als een heraut van brons het gladde
water rimpelt zonder het evenwicht te verstoren.

* De camera ottica (optische camera) was een toestel dat in Canaletto's dagen opgang maakte en dat hij voor schilderkunstige doeleinden gebruikte. De lenzen van deze camera produceerden een visseoogperspectief, waardoor van een bepaald tafereel meer gezien en getekend kon worden dan het blote oog kon waarnemen. De veduten die hij schilderde zijn mede gebaseerd op het gebruik van de camera ottica en juist voor dit werk ten zeerste geschikt. Eigenlijk was de camera ottica een voorloper van de fotografie, die in eerste instantie ook als een kunstenaarshulpmiddel gezien werd.
De Bucintoro was een met bladgoud overdekt oorlogsschip dat in het zg. Arsenaal van Venetië lag en eenmaal per jaar op hemelvaartsdag uitvoer. Het was het schip waarop de Doge bij het Porto di Lido een gouden ring in het zeewater gooide als symbool van trouw aan de zee (Sposalizio del Mare). Op Vette Donderdag (Giovedi Grasso) hield de Doge een toespraak voor zijn paleis op het Piazzetta San Marco, waarna kermisattracties het startsein vormden van een volksfeest, dat velen aantrok, ook buitenlanders. Vooral de laatsten begaven zich 's avonds gemaskerd, gekleed in een speciale cape en getooid met een steek naar de Ridotto, een soort casino (trouwens, ridotto betekent in het Italiaans ook gereduceerd, wat in dit verband natuurlijk heel aardig is).

[p. 42]

Camera ottica

Laat je blik eens dwalen, zodat het oogmechaniek
de scherpte corrigeert van wat je ziet. Het decor
van deze stad laat zich slechts gedeeltelijk genieten,
het overige verbergt zich in een schemerig gebied,
tegelijkertijd onvatbaar. Maar bekijk hetzelfde door
dit apparaat met lenzen en de projectie op papier
zal je verrassen. Wat je meestal uit het oog verliest
wordt waargenomen in een breed totaal, misschien

valt het je op dat het meeste wazig blijft, waardoor
je waarneemt wat je weet. Neem nu die gondelier
daar in de verte, om het even welke kant hij kiest,
tenslotte zal hij onvermijdelijk het beeld uitschieten
op weg naar onbereikbaarheid, ook als hij nog fysiek
aanwezig is in een uithoek van de blik. Bovendien,
waar kunst is is vertekening. En niemand verbiedt
het overigens dat je zo de werkelijkheid verstoort.

Bucintoro

De bladen van de riemen slaan een tijdelijk
goud uit het water. Tot een halfvis verbouwd
met naast kieuwen de kwastloze stokken als
vinnen die de toekomstige bruid buitengaats
zullen begroeten. Twee Venetiaansen op een
balkon zien hoe de boot zonder te schokken
versnelt en de spanen die het spiegelbeeld

nauwelijks raken. Rode nagels haken in taf
en als ze verdwalen in hun gerende rokken
gaat hij voorbij, het heeft weinig gescheeld.
Om de zeegroene zijde die zo verleidelijk
hun rompen omspoelt zal geen argonaut
hen verleiden, want het kanaal weerkaatst
begeleidende sloepen en de rug van de doge.

[p. 43]

Porto di Lido

Weer krimpt de ruimte van de wetenschap ineen:
ik zie hem niet meer zitten. De vage horizon ligt
er altijd op ooghoogte maar de lagunenkust lijkt
naar de onderkant te zakken. De roeiers hebben
hun vleugels geheven als insekten in ruste. Laag
in het kader verminken de golven de bootlijn op

vernuftige wijze en nu weven zij zilveren webben
van water om het schip tegen te houden. De kop
van het boegbeeld wordt in de zeewind gestoken;
het blauw van de hemel houdt alles in evenwicht.
Van hier is het moeilijk te zien, maar als je kijkt
naar de goddelijke kleuren dan zie je het meteen.

Sposalizio del mare

Je uitgestrekte hand bevat slechts lucht, dus
ben ik rusteloos. Voor zover het tij dat toelaat
wieg ik je, zodat je door mijn golfslag teder
opgeheven wordt; de schilder heeft ons met
een kleine ring verbonden. Voorbij het Lido
en het buitengaatse hangt een fijnmazig licht
waaraan ik me ternauwernood onttrekken kan

- dit is een wonderlijke dag - een zachter indigo
zag niemand eerder dan vandaag, veel spreken
zou de stemming drukken. Ben jij een cynicus
omdat een smalle landtong onze elementen
van elkander scheidt? Jij met je harde stadsgezicht
vermoedt dat ik berust; tegen de ruimte afgezet
blijf ik in de meerderheid, zelfs als je staat.

[p. 44]

Piazzetta San Marco

Gekke drenkeling komt op papier terecht. Aan
een vurehouten vogel uit het water opgericht
vliegt hij als een uitgedoofde feniks hoger dan
de menigte. Het stralende licht lijkt hem steeds
op te stuwen en uit de diepe stilte klinkt zo nu
en dan gekrijs wanneer hij dreigt te vallen. Of
weet hij waar hij heen moet gaan? ‘Trek je rok
uit,’ roept hij naar de doge, ‘piemelnaakt ben

je geboren en je huwelijksplicht heb je gedaan
met droge kleren aan!’ Er is licht als goudstof
over het tafereel gedaald en opeens klinkt ruw
gelach op naar de hooggeplaatste, die van wrok
vervuld peilend naar beneden kijkt. Iets wreeds
vermomt zijn ogen. Hoe zal hij zijn wraak ten
uitvoer brengen? Waarom hier nog langer staan
als alles toch vertekend wordt in tegenlicht?

Giovedi Grasso

Wat een dag is het geweest! Tussen de benen
van de hoogste man verschijnt de avondzon.
Zelfs nog boven deze hoofden uit ziet de doge
toe van het balkon en steekt zijn oranje hoofd
buiten het scharlaken baldakijn; hij moet en
zal de grootste acrobaat van allen zijn. Laag
scheert het licht over biceps heen, de gestoken
schaduw op de planken is een onbetrouwbaar

vangnet, dat is zonneklaar. Maar als hij gelooft
dat hij de sprong nu wagen kan, blijft de vraag
of hij wel bij zinnen is: blind voor het gevaar
als een aftandse Icarus naar beneden, gebroken
ledematen in het verschiet. En ik sta hier stom
van verbazing met inkt en papier. Zal ik degene
zijn die hem vangen zal in lijnen vol van leven
en tragiek? Hij heeft zich al te veel bewogen.

[p. 45]

Regatta

Onder de bogen schijnt het water aangedreven
door een onbekende kracht, fragmenten kade
balanceren op het oppervlak. Tussen het publiek
wacht ik op het ogenblik waarop hemelsbrede
wolken boten worden. Een lichtstreep kondigt
roeiers aan, de golfslag scheurt verrast uiteen
op de tuchtiging van spanen, ze slaan zich door

het Canal Grande. En voorwaarts op de snede
van het hout gaan ze door alle beelden heen
die ik op water verf. Als hun verwarrend spoor
bedaart bewegen de paleizen, uit hun evenwicht
gebracht. Dan is er een overvloed van scheve
raamkozijnen, steigers, die ik verwonderd gade
sla. Het kan niet waar zijn binnen mijn optiek.

Ridotto

De vogels zoeken 's avonds naar een onderdak
waar bij kaarslicht boeren worden opgelicht.
Snavels van papier-maché, zwarte vleugels aan
de schouders, op hoeden steekt een penneveer.
Achter gaten in kartonnen koppen uitgespaard
glinsteren de ogen als de winst wordt uitgeteld
door witbepruikte raven, die schamper grijnzen
als de inzet aan de bank vervalt. De enkeling

die in korte tijd een kolossaal fortuin vergaart
maakt zich beter haastig uit de voeten wanneer
hij niets voor de aandacht voelt van de bunzing
of de rat. Snel en uit het licht van volle maan
en fakkels aan de muren moet hij met het geld
de stad verlaten of een ongesteldheid veinzen.
Ik wacht hem hier wel op en als hij dan vlak
bij is veeg ik met marterhaar langs zijn gezicht.

[p. 46]

Veduta con piccioni

In het venster zit een vrouw. Het haar strijkt
langs het linnen dat aan de randen ongelijk
bevestigd is. Handen zijn in schaduw opgelost,
de rest in halftinten. Het gewaad is nauwelijks
in staat om de borsten en ook de halslijn spot
met kennis van het perspectief. Een duif nijgt
verwonderd naar een appelpartje, maar bewijst
zijn pienterheid zodra hij weigert wat hem lokt.

Nu schrijdt hij over de veranda met hoge borst
totdat zijn kopje knikkend naar het westen wijst.
Hij slaat zijn vleugels los en klimt aanvankelijk
naar de ondergaande zon; in één vlucht bereikt
hij de Rialtobrug in tegenlicht, waar hij opstijgt
naar de luchten. En de vrouw heeft bergamot
geplukt in haar kleine binnentuin; een stokroos
wordt voorzichtig langs de muur omhoog geleid.