De Tweede Ronde. Jaargang 9

[p. 14]

Het bezoek
Frans Pointl

‘Mooi uitzicht heeft u hier,’ zei ik en keek op het perk met narcissen die door de wind bewogen. Het was alsof ze ‘ja’ knikten.

Een groepje grauw geklede mannen naderde. Traag en wezenloos duwden ze kruiwagens, gevuld met stenen, voort. Het leek op een stomme film. Een verpleegster met een grappig wit kapje op wees hen een plek aan naast het perk. Ze stapelden de stenen daar netjes op. Daarna liepen ze langzaam achter de verpleegster aan. De kruiwagens bleven leeg naast het park staan.

Tien minuten later verscheen er een groepje slordig geklede vrouwen. Ook zij hadden dat trage en wezenloze. Ze raapten de stenen op en deponeerden ze in de kruiwagens.

Wat een doelloos gedoe, dacht ik.

‘Hoe gaat het op school,’ vroeg oom Simon. ‘Maak je goede vorderingen?’

Ik haalde de schouders op. ‘Gaat wel.’

‘Enthousiast klinkt anders.’

We zwegen. Naarstig zocht ik in gedachten naar een gespreksonderwerp, maar er wilde me niets te binnen schieten. Ik kon moeilijk gaan vertellen dat moeder en ik gisteravond onze feestelijke vrijdagse avondmaaltijd hadden verorberd. Soep met matzeballen, viskoekjes, gelatinepudding. Hier zou het eten wel niet veel soeps zijn. Inwendig lachte ik om het woordje soeps.

Er werd geklopt. Een kleine kale man van ooms leeftijd kwam binnen. Hij had een forse onderkin. Hartelijk begroetten hij en oom elkaar.

Dokter Leibowitz gaf me een hand.

Oom vertelde dat hij en dokter Leibowitz samen in het kamp hadden gemusiceerd.

‘Hoe we nog de moed hadden,’ zei dokter Leibowitz en schudde het ronde hoofd.

‘Een jid houdt zich goed in de misère, als een haring in de pekel,’ zei oom.

Dokter Leibowitz vertelde me dat hij jarenlang als psychiater in

[p. 15]

deze kliniek had gepraktiseerd. Nu vertoefde hij er al een jaar als patiënt. ‘Het leven is net een groot spinneweb,’ filosofeerde hij en wees op oom. ‘Jarenlang zie je elkaar niet en ineens loop je elkaar over die ene fatale draad tegemoet, en hier zitten we dan.’

‘Ik hoop maar dat u gauw weer opknapt, dokter.’

Een triest lachje verscheen op het dikke gezicht. ‘Je mond zal koekjes eten, mijn jongen.’

Oom stelde zijn vriend voor om zijn viool te gaan halen. Dokter Leibowitz knikte instemmend en vroeg me of ik het vioolconcert in D van Brahms kende. Ik antwoorde ontkennend.

‘Dadelijk zul je wat horen!’ zei oom enthousiast, toen zijn vriend de viool ging halen.

Eens per maand bezocht ik oom Simon. Hij had zijn huis in Haarlem in brand gestoken. ‘Een daad van opluchting’ noemde hij het. Dat hij was opgesloten daar tilde hij niet zwaar aan. Het ergste vond hij dat hij niet meer kon drinken. Op mysterieuze wijze wist hij af en toe toch aan drank te komen, maar het was niet genoeg, zei hij.

Hij had een mooie kamer. In een kleine boekenkast stonden enkele medische werken waarvan ik de titels langzamerhand uit mijn hoofd kende. ‘A. Adler - Die Technik der Individualpsychologie’, ‘M.E. DeBakey - General Surgery’, ‘Crossen & Crossen - Obstetrics’.

Dokter Leibowitz kwam terug, opende de vioolkist, nam het instrument er voorzichtig uit en begon het te stemmen. Daarna hief hij met een bijna magisch manuaal de strijkstok.

Toen hoorde ik voor het eerste Brahms' vioolconcert. Het eerste deel, het allegro non troppo, was als een gekanaliseerde, beteugelde rivier. In het tweede deel, het adagio, werd verstilde schoonheid in een sprookjesmelodie gebed. In het derde deel, het allegro giocoso, week de verstilling voor levensvreugde. Het thema streefde omhoog, de sluizen gingen open, de rivier kon vrijuit stromen. Toen hij was uitgespeeld, viel ik met een schok terug in de werkelijkheid.

‘Je hebt hem betoverd, Sem,’ lachte oom en applaudisseerde. Dokter Leibowitz maakte enkele overdreven diepe buigingen. Daarna bette hij met een zakdoek onderkin en voorhoofd.

Oom zei dat zijn vriend een beroemd violist had kunnen zijn, waarop dokter Leibowitz repliceerde dat oom een beroemd pianist

[p. 16]

had kunnen zijn.

Relativerend zei oom: ‘Wat zijn we? Twee mesjoege geworden medici.’

‘Schicksal, Schicksal,’ mompelde dokter Leibowitz, terwijl hij met tedere gebaren de viool in de kist legde.

‘Mag het raam misschien een stukje open, het is hier zo benauwd,’ vroeg ik en keek naar de getraliede ramen.

‘Helaas, helaas, alleen het ventilatierooster kan open,’ antwoordde dokter Leibowitz. ‘We zitten hier op de vierde verdieping en het gras heeft voor sommigen een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Zachtjes naar beneden zweven en op het groene tapijt in slaap vallen.’

Toen ik die middag wegging, trok oom Simon me naar zich toe, nam mijn hoofd tussen zijn handen en kuste me op beide wangen. Zoiets had hij nog nooit gedaan.

Enkele weken later besefte ik dat dit bezoek een muzikaal omlijst afscheid was geweest.