De Tweede Ronde. Jaargang 9

(1988)– [tijdschrift] Tweede Ronde, De– rechtenstatus



[pagina 183]
Zes gedichten RendraGa naar voetnoot* (Vertaling Kees Snoek) Getuigenis omtrent de mastodonten De opbouw is reeds in bedrijf. Te land en ter zee gaat de ontwikkeling door. Ik geef een getuigenis dat in Jakarta de hemel grauw is van einder tot einder De maan verrijst bloedeloos als de vrouw van een bureaucraat met allengs verfomfaaider voorkomen. De rivier koestert verraad, de oceaan wordt verkracht. Een reeks verwensingen stroomt uit de mond van de taxichauffeur. De arbeider en de koelie klagen ach en wee - dat is hun handdoek. Als het volk iets zegt heb je een drukte van jewelste. Maar houdt het volk zich stom, dan welft zich een graf. Wat voor zin heeft het te laboreren aan grafheuvelrust, als rust slechts inhoudt dat de bloedsomloop stokt. * * *
[pagina 184]
Ik geef een getuigenis dat dit land een land is van ambtenaren en functionarissen. De beschaving van de elite van weleer is opgelapt met stiksel en de verlakkerij der nieuwe verbeelding Net als de vorsten uit de voorwetenschappelijke tijd hebben de nieuwe vorsten in een verbond met uitheemse geldschieters de produktiemiddelen en de distributie gemonopoliseerd. Inheemse handelslui blijft niets over dan hun diensten te verkopen of marskramer te worden. Rijkdom is hun gegund - maar met een zwevende status. Tirannie en centralisatie zijn de instincten van een ambtenaren- en functionarissencultuur. Als olifanten overheersen de functionarissen alle grassen en bladeren. De constructie wordt hechter maar van sociale mobiliteit blijft niets over. Het leven wordt sloom en loopt vast. De rust wordt zo wel bewaard maar het volk is gebreideld en gespannen. Er valt niets meer te kiezen, droevig stemt het leven. * * *
[pagina 185]
Ik geef een getuigenis dat in de civilisatie van ambtenaren en functionarissen de filosofie dood is en de doordringing van de werkelijkheid wordt beteugeld en vervangen door instructies en officiële richtlijnen. Er wordt blinde gehoorzaamheid verwacht, twijfel wordt beschouwd als opstand, het stellen van vragen als een uiting van protest. Omdat men kritisch denken verdacht vindt en onder curatele stelt zal zich een infantilisering van het volk voltrekken. De olifanten hebben wetten geschreven met hypocriete inkt. Wijdbeens stellen zij zich op, boosaardig en vol bravoure, buiten het bereik van controle, en van vervolging, en van openlijke berechting. Ik vraag: is dit het beeld van de welvaart van een glorieus volk? * * * Ik geef een getuigenis dat de olifanten zich kunnen transformeren tot mastodonten. Zij worden zo hoog als torens en zo groot als idolen. Mastodonten die de zee ingaan en alle vissen opvreten. Mastodonten die cement en fineer verzwelgen. Die de electriciteitsmasten en geïmporteerde films verzwelgen.
[pagina 186]
Die ruwe olie, kruidnagels, koffie en knoflook verzwelgen. Deze mastodonten zullen continu opzwellen, continu hongerig continu benauwd voor hun leven continu agressief en kwaadaardig de aarde stampend met hun poten. Dan zal de ene mastodont de andere mastodont aanstaren. De zon straalt als met wrok. De aarde is droog. De natuur protesteert met een lange droogte. De mastodonten hebben honger, zij zien elkaar achterdochtig aan. Dan zullen de mastodonten de steden binnenvallen. Zij zullen alle rijst en maïs opvreten. Zij zullen kleine kinderen eten. Zij zullen gebouwen en bruggen eten. Winkels, markten, scholen, moskeeën, kerken, alles gaat eraan. En nog hebben de mastodonten honger, voortdurend onrustig, zonder te slapen, de een kijkt met argusogen naar de ander. * * *
[pagina 187]
Ik geef een getuigenis: als er een catastrofe zal plaatsvinden in dit land, dan zal die zich niet voltrekken met symptomen van een verrijzenis der bedelaarsklasse of van het plotseling voorkomen van natuurrampen, maar zij zal zich voltrekken met symptomen van een veldslag onder de mastodonten.
Vuurvogel Vogel in vlucht met brandende vleugels vliegend met gevoelens van wraak en verbittering. Zijn ogen omfloerst, zijn klauwen vol hartstocht. Een vlijmende driftstroom die enkel uitloopt in dood. Ach, brandende vleugels, omfloerste ogen. Bannelingen zijn niet te vermurwen met woorden. Met brandende vleugels en zonder illusie vliegt hier de rampzalige vogel: in mijn borst!
Burung terbakar Ada burung terbang dengan sayap terbakar dan terbang dengan dendam dan sakit hati. Gulita pada mata serta nafsu pada cakar. Mengalir arus pedih yang cuma berakhir di mati. Wahai, sayap terbakar dan gulita pada mata. Orang buangan tak bisa lunak oleh kata. Dengan sayap terbakar dan sakit hati tak terduga si burung yang malang terbang di sini: di dada!

[pagina 188]
Gedicht van hen die de hitte verduren Omdat wij plantewortels eten en jij bulkt van het graan... Omdat wij op een kluitje leven en jij zwemt in de ruimte... daarom horen wij niet bij elkaar. Omdat wij verfomfaaid zijn en jij fonkelt... Omdat wij bekneld zitten en jij de deur hebt gesloten... daarom wantrouwen wij jou. Omdat wij onderweg zijn vastgelopen en jij je tegen alles hebt ingedekt... ... Omdat wij door de vloed zijn verrast en jij feestviert op een plezierboot... daarom mogen wij jou niet. Omdat ons de mond is gesnoerd en jij niet ophoudt met praten... Omdat wij worden bedreigd en jij je macht aan ons oplegt... daarom zeggen wij NEE tegen jou. Omdat wij niet mogen kiezen en jij ongehinderd je plan trekt... Omdat wij enkel op sandalen lopen en jij ongehinderd een geweer draagt... Omdat wij beleefd moeten zijn en jij de gevangenis bezit... daarom NEE en nog eens NEE tegen jou Omdat wij de stroom zijn van de rivier en jij de steen zonder hart daarom zal het water de steen uitslijpen. Universitas Indonesia Salemba, 1 december 1979

[pagina 189]
Terug Achthonderd kilometer vlucht ik en almaar zie ik jouw gezicht. Jouw gezicht is een vernederd gezicht, waaraan rechtvaardigheid ontzegd is. Ik vlucht naar het oosten naar een antieke stad achthonderd kilometer bij jou vandaan want onrust doordringt onrust. Als een hond beduusd sta ik naast de piano op zoek naar het verleden want ik duizel van de toekomst. Ach, vernederd gezicht, gezicht zonder adres, naar jou zal ik terugkeren. Want jij bent het heden dat ik onder ogen moet zien. En de toekomst is het heden dat geleefd wordt. Achthonderd kilometer zal ik doorstaan om gelijk te komen met jou. Achthonderd kilometer zal ik goedmaken om samen met jou de droge tijd te lezen.

[pagina 190]
Hondeogen (Vertaling Alfred van der Helm en Angela Rookmaker) Hondeogen glanzen van de dieverij. Ze staan aan de hemel bij nacht en ontij. We wisselen een blik vol argwaan en bedrog, oogmerk versluierd, dubbelzinnig elk woord. Hondeogen schijnen 's nachts onvermijdbaar. Ze staren je aan, geheim vol, onpeilbaar. Ach, onbemind meisje dat je tranen stort, bij het kussen had je de ogen van een hond.
Mata anjing MATA anjing penuh sinar nafsu maling. Bila malam jahat di langit penuh mata anjing sorot mata penuh duga dan cedera maksud-maksud dalam kedok dan kata bermakna dua. Mata anjing muncul di malam tak terelakkan. Mata anjing menatap dengan rahasia tanpa ungkapan. Wahai, gadis yang tak kucinta dan menangis berguling dalam ciuman kulihat padamu dua sorot mata anjing.
Soldatenlied Soldaat geworden, wij, en een geweer gekregen, een adelaar vliegt uit, geen moedertraan houdt 't tegen. Joho, we laten drank door onze aderen stromen! Joho, 't zijn beelden van zilver waar wij van dromen. Oma roemt onze eilanden in de oceaan, Nou! vinden wij, een mooi land om voor dood te gaan! Als je mij door een kogel neergeschoten vindt, peuter hem er dan uit, souvenir voor mijn kind.
Lagu serdadu KAMI masuk serdadu dan dapat senapang ibu kami nangis tapi elang toh harus terbang. Yoho, darah kami campur arak! Yoho, mimpi kami patung-patung dari perak! Nenek cerita pulau-pulau kita indah sekali. Wahai, tanah yang baik untuk mati! Dan kalau kuterlentang dengan pelor timah cukillah ia bagi puteraku di rumah.	voetnoot* Willibrordus Surendra (Solo 1935), als dichter, regisseur, toneelschrijver en -speler bekend onder de verkorte naam Rendra, werd katholiek opgevoed en bekeerde zich op rijpere leeftijd tot de islam. Een centrale bundel is Blues untuk Bonnie (Blues voor Bonnie, 1971), waarin de meeste van zijn motieven te vinden zijn, zoals solidariteit met de eenzamen en verdrukten, eenwording met de kosmos en extatische levensvreugde. In de vertaalde verzen uit Pamfletten van een dichter ('s-Gravenhage 1979) ligt de nadruk op zijn sociale, politieke en economische engagement. De onevenwichtige ontwikkeling van de maatschappij, waardoor het individu wordt bedreigd, stelt hij in deze gedreven poëzie aan de kaak. Andere bundels zijn: Balada orang-orang tercinta (Balladen van de geliefden, 1957), Empat kumpulan sajak (Vier dichtbundels, 1961), Sajak-sajak sepatu tua (Gedichten van oude schoenen, 1972), Potret pembangunan dalam puisi (Portret van de opbouw in poëzie, 1980) en Nyanyian orang urakan (Lied van de bandelozen, 1985). De door Rendra in 1968 opgezette theaterworkshop Bengkel Teater bleek van grote betekenis, onder meer door het opvoeren van belangrijk westers repertoire (Sophocles, Aristophanes, Shakespeare, Ionesco en Pinter) en eigen toneelwerk vol experimenten en protesten. Werd Rendra in de Soekarno-tijd geboycot, ook onder Soeharto ondervond hij moeilijkheden van de overheid. Van mei tot oktober 1978 zat hij gevangen wegens het voordragen van kritische gedichten en zijn stellingname tegen de herverkiezing van de president. In de jaren die volgden werd hem het optreden en publiceren door de autoriteiten bemoeilijkt.