De Tweede Ronde. Jaargang 8

[p. 101]

Het onbekende land
Dino Buzzati
(Vertaling Tine Riegen-Kloosterman en Anna Maria Domburg-Sancristoforo)

Giuseppe Gaspari, koopman in granen, vierenveertig jaar oud, kwam op een zomerdag in het bergdorp aan waar zijn vrouw en dochtertjes met vakantie waren. Hij was nog maar net aangekomen toen hij, nadat bijna alle anderen na de lunch even naar bed waren gegaan, alleen een wandeling ging maken.

Hij liep langs een steil ezelspad en keek om zich heen om het landschap goed in zich op te nemen. Maar, hoewel de zon scheen, bekroop hem toch een gevoel van teleurstelling. Hij had gehoopt dat deze plaats in een romantisch dal zou liggen met dennebomen en lariksen, omringd door machtige bergwanden. Het was echter een dal in het begin van het Alpengebied dat omgeven werd door stompe, kegelvormige bergtoppen, die er verlaten en grimmig uitzagen. Een terrein voor jagers dacht Gaspari en hij betreurde het dat hij nooit, zelfs niet voor een paar dagen, had kunnen vertoeven in een van die sprookjesachtige dalen waar geweldige rotsen hoog oprijzen en waar in voormalige kastelen lieflijke herbergen liggen aan de rand van oude bossen vol legenden. En verbitterd bedacht hij hoe zijn hele leven zo was geweest; aan niets had het hem eigenlijk ontbroken, maar nooit hadden de dingen geheel aan zijn verwachting beantwoord. Hij had het ermee moeten doen, maar ze hadden hem nooit een volmaakte vreugde verschaft.

Intussen was hij een aardig eind geklommen en toen hij zich omdraaide, verbaasde hij zich erover dat hij het dorp, het hotel en de tennisbaan al zo klein en ver weg zag. Hij wilde juist weer verder gaan toen hij achter een laag rotsblok stemmen hoorde.

Uit nieuwsgierigheid verliet hij het ezelspad, baande zich een weg door de struiken en kwam uit bij het punt waar de berg recht omhoog liep. Daarachter lag, onttrokken aan de blik van de wandelaar die de gewone weg volgt, een woeste kloof met steile en onbegaanbare hellingen van rode aarde. Hier en daar was een stuk rots zichtbaar, een struik, de kale resten van een boom. Ongeveer vijftig meter hogerop boog de kloof naar links en ging dan verder de bergen in. Een plaats voor adders, blakend in de zon en wonderlijk geheim-

[p. 102]

zinnig.

Toen hij dat zag, voelde hij een zekere vreugde; hij wist zelf niet waarom. De kloof was niet bijzonder mooi. Toch had deze bij hem heftige gevoelens opgeroepen zoals hij in geen jaren ondervonden had; het was net alsof hij ze herkende, de onbegaanbare hellingen, de verlaten diepte die naar verborgen geheimen voerde, de steentjes die met zacht schurend geluid van de kale hellingen naar beneden gleden. Lang geleden had hij daar een glimp van opgevangen en wat waren dat geweldige momenten geweest; zo had het sprookjesland van dromen en avonturen eruit gezien in de tijd waarin men van het leven nog van alles verwachten kon.

Precies beneden hem, achter een eenvoudige afscheiding van palen en struiken zaten vijf jongetjes met elkaar te praten. Ze waren halfnaakt en hadden zich uitgedost met wonderlijke baretten, lappen en gordels waarmee ze oosterlingen of piraten moesten voorstellen. Een van hen had een geweer met een veer waarmee men een houtje afschiet; hij was de oudste, ongeveer een jaar of veertien. De anderen waren bewapend met bogen gemaakt van notehouten takken; als pijlen dienden puntige twijgjes.

‘Hoor eens,’ zei de oudste die drie veren op zijn voorhoofd droeg. ‘Dat kan wel wezen... met Sisto heb ik niets te maken, die moeten jullie in de gaten houden, met zijn tweeën kunnen jullie dat toch wel, hoop ik. Als we heel zachtjes doen, zal je zien dat we ze overrompelen.’

Toen Gaspari hun gesprek hoorde, begreep hij dat ze rovertje of oorlogje speelden; de vijand lag een eind verderop verschanst in een denkbeeldig fort en Sisto was hun hoofdman; hij was de slimste en gevaarlijkste. Om het fort te veroveren moest het vijftal gebruik maken van een plank van ongeveer drie meter lengte, die ze voor dat doel bij zich droegen. Deze moest dienen als brug over een beek of een kloof (Gaspari had dat niet goed begrepen) die achter het hol van de vijand lag. Twee van hen moesten door de kloof naar boven lopen en zo de indruk wekken dat de aanval aan de voorkant zou plaatsvinden; de anderen moesten hen van achteren naderen met gebruikmaking van de plank.

Intussen zag één van de vijf Gaspari op de rand van de kloof staan, een oude man met een bijna kaal hoofd, een zeer hoog voorhoofd en heldere, goedige ogen. ‘Kijk daar eens,’ zei hij tegen zijn

[p. 103]

vriendjes die ineens zwegen en de vreemdeling achterdochtig aankeken.

‘Hallo,’ zei Giuseppe in opperbeste stemming. ‘Ik stond naar jullie te kijken... zeg, wanneer gaan jullie over tot de aanval?’

De jongens vonden het wel leuk dat de onbekende heer hen als het ware aanmoedigde in plaats van een standje te geven. Maar toch hielden ze verschrikt hun mond.

Toen kwam er een belachelijke gedachte bij Giuseppe op. Hij kwam naar beneden, en terwijl hij zijn voeten op de kiezelstenen zetten die onder hem wegschoten, daalde hij met sprongen af naar de jongens die overeind kwamen. Hij zei tegen hen:

‘Mag ik met jullie mee doen? Ik zal de plank dragen, die is veel te zwaar voor jullie.’

De jongens glimlachten een beetje. Wat wilde die onbekende man die ze hier nooit in de buurt gezien hadden? Maar toen ze zijn sympathieke gezicht zagen, begonnen ze wat toeschietelijker te worden.

‘Kijk, daarboven zit Sisto,’ zei de kleinste om te zien of dat hem afschrok.

‘Is Sisto zo gevaarlijk?’

‘Hij wint altijd,’ antwoordde de jongen. ‘Hij duwt zijn vingers in je gezicht alsof hij je ogen wil uitsteken. Hij is gemeen, hij...’

‘Gemeen? Je zal zien dat we hem toch wel krijgen!’ zei Gaspari geamuseerd.

En zo gingen ze op weg. Geholpen door één van de jongens tilde Gaspari de plank op die zwaarder was dan hij gedacht had. Vervolgens klommen ze weer omhoog over de grote stenen die daar lagen. De kinderen keken hem vol verbazing aan. Merkwaardig, hij deed helemaal niet zo meewarig als andere volwassenen wanneer die zich verwaardigden om mee te spelen. Het leek wel of hij het meende. Toen kwamen ze bij het punt waar de kloof afboog. Daar bleven ze staan, verborgen zich achter de stenen en staken hun hoofd omhoog om te kijken. Ook Gaspari deed dit, languit liggend op de stenen, zonder zich om zijn kleren te bekommeren.

Toen zag hij het andere deel van de kloof dat nog zonderlinger en woester was. Kegels van rode aarde, die heel broos leken, verhieven zich rondom, naast elkaar en over elkaar, als spitsen van een vervallen kathedraal. Ze zagen er onbestemd en onrustbarend uit alsof ze daar al eeuwenlang onbeweeglijk op iemand stonden te wachten. En helemaal bovenop de grootste spits, die vanaf het

[p. 104]

hoogste punt van de kloof oprees, zag men een soort muurtje van stenen waar een paar hoofden bovenuit staken.

‘Kijk, daar zitten ze, zie je ze?’ fluisterde één van de vijf tegen hem.

Hij knikte en was stomverbaasd. In meters gerekend was de afstand niet groot maar toch vroeg hij zich een ogenblik af hoe ze het moesten aanleggen om daarboven te komen, op die verre rots boven de afgrond. Zouden ze daar nog voor de avond kunnen zijn? Maar die gedachte had hij maar even. Hoe kwam hij daar nu bij? Het ging toch maar om hoogstens honderd meter!

Twee van de jongens bleven wachten. Zij zouden pas verder gaan als het moment gunstig was. De anderen klauterden met Gaspari vanaf de zijkant omhoog om aan de rand van de kloof te komen en zorgden ervoor zich niet te laten zien.

‘Langzaam, geen stenen laten vallen!’ beval Gaspari zachtjes. Hij zat meer in spanning over de afloop van de onderneming dan de anderen. ‘Kop op, we zijn er zo.’

Ze kwamen aan de rand en daalden een paar meter af in een heel kleine kloof aan de zijkant. Daarvandaan gingen ze weer omhoog en sleepten de plank achter zich aan.

Het plan was goed overdacht. Toen ze weer aan de rand van de kloof kwamen, werd de kleine ‘vesting’ van de wilden zichtbaar, een stukje lager en ongeveer tien meter recht voor hen uit. Nu moesten ze afdalen door de struiken en de plank over een nauwe spleet leggen. De vijanden zaten rustig bijeen en het was duidelijk te zien wie van hen Sisto was. Hij had een bos wilde manen op zijn hoofd; een vaal geel masker van bordpapier, dat met opzet heel afschrikwekkend gemaakt was, verborg de helft van zijn gezicht. (Ondertussen was er een wolk boven hen gekomen, de zon was verdwenen en de kloof had een loodgrijze kleur gekregen.)

Met de plank in zijn handen liet hij zich langzaam in de struiken zakken, onmiddellijk gevolgd door de jongens. Zonder dat de wilden het merkten lukte het hun het gewenste punt te bereiken.

Hier stopte Gaspari, alsof hij in gedachten verzonken was (de wolk hing er nog steeds en in de verte hoorde men een klagelijke kreet die op een roep leek). ‘Wat een vreemde geschiedenis,’ dacht hij, ‘nog maar twee uur geleden zat ik in het hotel met mijn vrouw en dochtertjes aan tafel; nu ben ik in dit onbekende land, duizenden kilometers ver weg, aan het vechten met wilden.’

[p. 105]

Gaspari keek rond. Verdwenen was de kloof, die zich zo goed leende voor jongensspelletjes, verdwenen waren de lage kegelvormige toppen en de weg die naar het dal leidde, het hotel en de rode tennisbaan. Onder zich zag hij onmetelijke rotspartijen, groter dan hij ooit had gezien en die tot in de verte reikten, waar golvende wouden begonnen; verweg zag hij de trillende weerkaatsing van de woestijnen en daarachter nog meer schijnsels, nog meer vage lichten die het geheim van de wereld aangaven. En hier vlak voor hem, boven op de rots, stond een sinistere burcht; grauwe en scheve muren hielden deze overeind en bovenop de wankele daken stonden door de zon gebleekte doodskoppen die leken te lachen. Het mythische land van de vervloekingen, de ongerepte eenzaamheid, de uiterste waarheid, slechts voorbehouden aan onze dromen!

Een half openstaande houten deur (die niet bestond) was overdekt met wilde symbolen en kraakte bij iedere windvlaag. Gaspari bevond zich inmiddels heel dichtbij, misschien op een afstand van twee meter. Hij begon langzaam de plank op te tillen om die op de andere kant van de kloof te laten vallen.

‘Verraad,’ schreeuwde op hetzelfde moment Sisto die de aanval bemerkte; lachend sprong hij overeind, bewapend met een grote speelgoedboog. Toen hij Gaspari ontwaarde bleef hij een ogenblik sprakeloos staan. Dan haalde hij een twijg uit zijn zak, een onschuldige pijl, spande zijn boog en mikte.

Maar uit de met duistere symbolen bedekte half openstaande deur (die niet bestond) zag Gaspari een boze geest, getekend door hel en verderf, te voorschijn komen. Hij zag hoe deze zich met wezenloze blikken en gesterkt door een duivelse macht heel hoog oprichtte, met een boog in zijn hand. Hij liet de plank vallen en trok zich verschrikt terug. Maar de ander had de pijl al afgeschoten.

Getroffen in de borst viel Gaspari tussen de struiken.

De avond begon al te vallen toen hij naar het hotel terugkeerde. Hij was aan het eind van zijn krachten en zonk neer op een bank naast de deur van het hotel. Mensen kwamen en gingen, sommigen groetten hem, anderen herkenden hem niet omdat het al donker was.

Maar hij lette niet op de mensen, hij was geheel in zichzelf verdiept. En niemand van degenen die langs hem liepen zag dat hij een pijl in zijn borst had zitten. Een kleine pijl, prachtig bewerkt van blijkbaar heel hard en donker hout, stak ongeveer dertig centime-

[p. 106]

ter uit zijn hemd in het midden van een bloedvlek. De blik waarmee Gaspari deze bekeek was niet eens zo erg verschrikt omdat hij tegelijkertijd een merkwaardig gevoel van geluk ondervond. Hij had geprobeerd de pijl eruit te trekken maar het deed te veel pijn; hij moest weerhaakjes hebben zodat hij binnen in het vlees vast bleef zitten. Uit de wond stroomde af en toe wat bloed. Hij voelde hoe het langs zijn borst en buik naar beneden gleed en stolde in de plooien van zijn hemd.

Het uur van Giuseppe Gaspari was dus gekomen met dichterlijke en wrede grootheid. Waarschijnlijk - zo dacht hij - was het zijn tijd om te sterven. Maar toch, wat had hij zich gewroken voor zijn middelmatige leven, de mensen, de gesprekken, de gezichten die hem altijd hadden omringd. Wat een prachtige wraak. Welnee, hij was niet net teruggekomen uit die vertrouwde kloof, gelegen op een afstand van een paar minuten van hotel Corona. Hij was teruggekeerd uit een heel ver land, vrij van menselijke grofheden, uit het ongerepte magische rijk; de anderen (hij niet) hadden oceanen over moeten steken en heel lang door onherbergzame en eenzame streken moeten trekken, strijdend tegen de vijandige natuur en de zwakheden van de mens; en dan was het nog niet gezegd dat ze daar aan zouden komen. Terwijl hij daarentegen...

Jazeker, hij als man van veertig was gaan spelen met kinderen, hij had erin geloofd zoals zij; maar alleen kinderen zijn onschuldig en zorgeloos, terwijl hij het helemaal in ernst had gespeeld, in een rotsvast en fanatiek geloof dat hij onbewust gekoesterd had, vele lauwe jaren lang. Zijn geloof was zo sterk geweest dat alles werkelijkheid geworden was, de kloof, de wilden en het bloed. Hij was binnengetreden in het rijk der verbeelding dat het zijne niet meer was, over de grenzen heen die men op een bepaalde leeftijd niet ongestraft kan overschrijden. Hij had tegen een geheime deur ‘open u’ gezegd en gedacht dat het een grap was, maar de deur was werkelijk opengegaan. Hij had ‘wilden’ gezegd en ze waren er echt geweest. Voor de grap had hij ‘pijl’ gezegd en een werkelijke pijl liet hem sterven.

Hij moest nu betalen voor dat gedurfde spel der verbeelding, voor zijn bevrijding; hij was te ver weg gegaan om nog te kunnen terugkeren, maar daar stond tegenover dat hij wraak had genomen. O, laten vrouw, kinderen en hotelgasten maar op hem wachten, laten ze maar op hem wachten met hun spelletje bridge vanavond! De bouillon, het gekookte vlees, het nieuws op de televisie, het was al-

[p. 107]

lemaal om te lachen. Hij, die net teruggekeerd was uit de duistere schuilhoeken van de wereld!

‘Beppino,’ riep zijn vrouw op een terras boven zijn hoofd, waar de tafels buiten gedekt waren. ‘Beppino, wat zit je daar? Wat heb je al die tijd gedaan? Heb je je wandelkleren nog aan? Ga je je niet verkleden? Weet je dat het al over achten is? We hebben een honger...’

‘...amen...’ hoorde Gaspari die stem? Of was hij al te ver weg? Met zijn rechterhand maakte hij een vaag gebaar als om te kennen te geven dat ze hem maar moesten laten, het moesten doen zonder hem, het kon hem geen barst schelen. Hij glimlachte zelfs even. En zijn gezicht straalde een wrange vreugde uit, hoewel hij nog maar moeizaam adem haalde.

‘Toe nou, Beppino,’ schreeuwde zijn vrouw. ‘Wil je ons nog langer laten wachten? Wat doe je toch? Waarom geef je geen antwoord? Mag ik ook weten waarom je niets zegt?’

Hij liet zijn hoofd zakken alsof hij ja zei, maar hief het niet meer op. Nu had hij eindelijk echt geleefd, zich losgemaakt uit zijn halfslachtige bestaan. Een held was hij, geen nietige worm, niet meer opgaand in de grote massa, hij stond daar nu boven. Alleen. Zijn hoofd hing op zijn borst, zoals hoort bij een dode; zijn koude lippen bleven licht glimlachen en schenen minachtend te zeggen: ‘Ik heb je overwonnen armzalige wereld, je hebt me niet vast kunnen houden.’