De Tweede Ronde. Jaargang 8

[p. 143]

Uit: Bestiarium
Marija Čudina^*
(Vertaling Spomenka Novaković en Lela Zečković)

1

Op het Terras zitten, Vladimir, en droefgeestig
staren naar de schaduwen die zich om je heen verdringen -
dat is een opgave de helse betovering der kunst waardig.

Wonderschone dieren komen op je af. En ze houden ons allen
in de ban van hun ziekte. De dood neemt onze gedachte
in bezit, wat iemand die verantwoord denkt
niet aan te raden is.

Alleen in de droom over het Scheppen vind je een verheven,
maar niet makkelijke, oplossing.
Zo'n droom kan zich misschien slechts in een denkbeeldige
hel afspelen.

Het Terras hoeft niet eens naar de hemel gekeerd te zijn.
Misschien bestaat het Terras niet eens ergens echt.
En toch - vrijwel zeker zijn er mensen
die daar komen om uit te rusten.

* Marija Čudina, Kroatische schrijfster (Lovinac 1937 - Beograd 1986). De verschijning van haar eerste bundel poëzie Nestvarne djevojčice (‘Onwezenlijke meisjes’, 1959) was een literaire gebeurtenis. De jeugdige leeftijd van de dichteres en haar ‘onwezenlijke’ schoonheid vormden een schreeuwend contrast met het hoofdthema van haar gedichten, de dood. In het essay Verbanning en koninkrijk van Marija Čudina dat gepubliceerd werd als een soort nawoord bij haar laatste bundel poëzie Parallelle vulkanen, schrijft Danilo Kiš: ‘Marija Čudina beleeft de wereld waarin ze leeft als verbanning. Niets in haar poëzie, of bijna niets, is van deze wereld. In haar gedichten vindt men geen nostalgie, geen herinneringen aan haar kinderjaren, geen couleur locale, geen vlucht naar geliefde landschappen, geen verlangen naar liefde en genegenheid, geen troost, geen hoop, geen genade. (...) Men zoekt in haar gedichten tevergeefs naar autobiografische gegevens.’ Kort na haar dood verscheen haar bundel proza Wilde ziel, waarin ze haar poëtica, haar voorkeur voor irrationele sprongen, hoe ‘doodvormig’ ze ook moge zijn, op een indrukwekkende wijze verduidelijkt. Zij leefde de laatste tien jaar in haar éénkamerflat op de bovenste verdieping van een wolkenkrabber in grote eenzaamheid en armoede.
Poëziebundels: Čad i pozlata (‘Roet en Bladgoud’, 1962); Pustinja (‘Woestijn’, 1966); Tigar (‘Tijger’, 1973)

1

Sjediti na Terasi, Vladimire, i turobno
promatrati sjeni što se oko tebe množe -
zadatak je dostojan paklene draži umjetnosti.

Tako dočekaš sve. I sve nas obuzima
bolest nekih prekrasnih životinja.
Na smrt pomišljamo, ali to nije dobro za onoga
koji časno misli.

Samo je san o Stvaranju veličanstveno, tegobno
razrješenje.
Takvome snu možda je čak i u zamišljenome paklu
mjesto.

Pa više ni Terasa ne mora biti okrenuta put neba.
Možda Terase nigdje ni nema.
Ali - kao da je sigurno da postoje oni
koji se na njoj ipak odmaraju.

[p. 144]

5

Vladimir, de droom van een mens is ook als die van een dier.
Wil je die begrijpen, gun je ziel dan slaap op uitlopende
plaatsen, je hart gewend naar verschillende richtingen.
Zo zal je des te barmhartiger kunnen zijn

voor hen, die zich voorbereiden op de vernietiging.
In hun ziel zal je, als je het werkelijk wilt doorgronden,
eigenschappen vinden die alle zielen gemeen hebben.
Kwetsbaarheid en droefenis blijken het meest uitgesproken dan.

V

Vladimire, ljudski san je kao i žvotinjski.
Ako ga želiš razumjeti, pusti dušu da spava
na različitim mjestima, srce okrenuto u
raznim pravcima. Tako ćeš biti milostiviji

prema onima koji se spremaju za uništenje.
U njihovoj ćeš duši, pretražiš li je pomno,
naći zajedničke odlike svih duša.
Ranjivost i turobnost će biti najizraženije.

7

Ook die tijden moeten aanbreken wanneer met opperste
schijnheiligheid gezegd wordt: komt lieve, schattige dieren.
Maar wees dan niet verrast door een prachtvolle stoet
regenwurmen, slakken, misschien wel inktvissen.

Alle komen zij dan tegelijk en hun innerlijk zal schitteren.
Dat komt doordat in deze ontoereikende wereld
schepsels worden vernietigd.
In de spiegel die ík nu creëer, met Jouw hulp,

Vladimir, zullen alle dieren, hoe ongemerkt
bewonderd, hun definitieve gedaante verkrijgen
die elke twijfel verder overbodig maakt. Wat een moeite
is daar voor nodig, wat een wilskracht, welk een dromen.

De spiegel, nu al bijna echt, zal hun getal doen toenemen.
Pas dan zullen we begrijpen hoe deze creaturen werden onderdrukt.

VII

I takvih vremena mora biti kada će se s velikim
pritvorstvom govoriti: dođite ljupke, mile žvotinje.
Pa se ne treba iznenaditi sjajnoj povorci
glista kišnih, puževa, možda čak i hobotnica.

Sve će one zajedno doći i blistat će njihova nutrina.
To je zbog toga što su u nedovoljnom svijetu
stvorenja uništena.
U ogledalu koje stvaram ja, uz Tvoju pomoć,

Vladimire, sve će životinje, od nekog nepoznatog
obožavane, zadobiti svoje sasvim ispunjene
likove u koje se neće moći sumnjati.
Koliko je potrebno napora, koliko volje, koliko sna?

Ogledalo, sada već sasvim stvarno, njih će umnožiti.
Tada ćemo razumjeti koliko su ti stvorovi ugnjetavani.

[p. 145]

12

In de maanzuchtige queeste die eindigen moet
alvorens een mens ontwaakt, verschijnt de draak
met het stenen hart, maar week en rusteloos van geest.
Dit o zo nobele monster weet wat te doen

met schepsels die verdwaald zijn in hun spookachtige eenzaamheid.
Later zal dat grote beest, dat onze ziel was binnengekropen,
veranderen in een onbestendige, schrikachtige vlinder.
En tevergeefs vraagt men zich af, want er is geen antwoord,

waarom de dieren zo weinig verstand is toebedeeld.
Maar vooral, waarom wij hen, in onze kameleontische gedachten,
toch naar dit vervallen Terras willen lokken.
Misschien is het antwoord eenvoudig: wij geloven, hoewel

onnodig, dat het Terras een eeuwig jachtveld is
waar niet wordt gedood.
En de geesten, die van uithoek naar uithoek rondwaren,
zijn het laatste, zoete elixir, dat de menselijke ziel

opdrinkt zonder zich te verzetten.
Kleine spooksels zijn het, hun leven voor ons onbegrijpelijk.
Het is niet eens nodig dat we het begrijpen, want
we zouden niet weten hoe ons te gedragen jegens hen

die nauwelijks zichtbaar zijn. Laat wij hun zin verlenen
zolang een enkele van hen nog bestaat.

XII

U mjesečarskom odabiranju koje se završiti mora
prije nego što se čovjek probudi, pojavit će se aždaja
tvrda srca, a duha mekog i nespokojnog.
Ta tako čista zvijer zna što treba činiti

s onim bićem koje luta u vlastitoj avetinjskoj samoći.
Poslije će velika zvijer što nam je u dušu ušla
postati nestalna, bojažljiva leptirica.
I uzalud je pitati, jer odgovora neće biti,

zašto je toliko nerazumnoga dato životinjama.
A i zašto mi u mislima kameleonskim želimo
da ih privučemo na ovu raspadajuću Terasu?
Možda je odgovor jednostavan: vjerujemo, iako

nam to ne treba, da je Terasa vječno lovište
u kojemu nema ubijanja.
I dusi što se vuku po njezinim uglovima
posljednji su, slatki eliksir što ga ljudska

duša upija i ne opire se.
To su male aveti čiji nam je život nerazumljiv.
Ne bi ni trebalo da ga razumijemo,
jer ne znamo kako bi tada postupili s onima koji su

jedva vidljivi. Osmislimo ih dok još netko od njih postoji.

[p. 146]

20

Wij, die ons 's nachts in dichters veranderen,
dragen misschien een vermoeden van iets, maar zijn niet dermate
werkelijk dat de visioenen, de dromen
die wij aankondigen, zonder meer begrepen kunnen worden.

Het leven van een dichter, het leven 's nachts,
als dat van nachtdieren, is volstrekt onbegrijpelijk
voor hen die overdag ronddwalen door de woestenijen
van het lichamelijke en zichtbare.

XX

Mi što se u pjesnike noću pretvaramo
možda naslućujemo nešto, ali nismo
dovoljno stvarni da bi se vizije,
snovi što ih nagovještavamo, shvaćali

bestrasno. Život pjesnika, žvot noći
i noćnih životinja sasvim je nerazumljiv
onima koji se danju skitaraju
pustarama tjelesnog i vidljivog.