De Tweede Ronde. Jaargang 8

[p. 26]

Tussen Tarzan en Barndesteeg
Frans Pointl

Voorzichtig opende ik de kamerdeur. Ze draaide zich om, staakte haar spel en sloot de pianoklep.

‘Heb je aardige collega's?’ Ze begroette me altijd met een vraag.

Ik haalde de schouders op. ‘Behalve Henk Waalhof vind ik ze niet werkelijk sympathiek.’

Op een maandag en dinsdag in juli negentienhonderdenvijftig legde ik het eindexamen ulo af. De vrijdag daaropvolgend vond in de gymnastiekzaal de diploma-uitreiking plaats.

Klasgenoten met hun ouders, de leerkrachten, iedereen scheen die zonnige middag trots en opgetogen.

Het schoolhoofd, meneer Schenck, vroeg of ik hem aan mijn ouders voor wilde stellen.

‘Mijn moeder kan niet komen, ze is ziek.’

‘Stel me dan even aan je vader voor.’

Ik antwoordde dat die er evenmin was. Zijn blik en stem werden achterdochtig.

‘Waar is hij dan?’

Ik zei dat we dat nog steeds niet wisten.

‘Ttttt,’ deed hij met zijn tong en draaide me de rug toe. Sonja kwam naast me staan. De zon gaf haar lange haar een rossige gloed. Ik zag dat ze haar lippen opvallend rood had gestift; het maakte haar ouder.

‘We gaan met vakantie naar Parijs,’ meldde ze opgewonden.

Ik vertelde dat wij op familiebezoek gingen in Chicago. Geïmponeerd schudde ze het hoofd en trok haar wenkbrauwen op.

Ik daasde door. Mijn oom had ons de tickets al gestuurd. Hij was eigenaar van een groot vleesverwerkingsbedrijf. Dagelijks werden daar honderden varkens aangevoerd. Het fabricageproces duurde een kwartier. Daarna werden de ingeblikte knakworstjes en pork in gereedstaande vrachtauto's geladen. In Amerika hielden ze van opschieten.

Ik vroeg me af hoe de saaie ambtenaar van de ondersteuning op

[p. 27]

deze fabel zou reageren.

Moeder beloonde het diploma met vijf gulden. Vakantie was voor ons iets ondenkbaars. De ondersteuning had al een baan voor me bekokstoofd.

Voor ik moest gaan werken wilde ik zoveel mogelijk van het leven genieten.

Ik besloot de vijf gulden in één middag uit te geven.

Ik ging naar een Tarzanfilm in de Cineac Damrak. Na afloop hiervan holde ik naar de Nieuwendijk waar in de Cinema Parisien een rolprent draaide met Jean Gabin en Michèle Morgan. De achtervolgingsscènes fascineerden me, met die echte gangsterauto's, de lage Citroëns van het type Onze Traction Avant.

Naduizelend van twee films op één middag, trakteerde ik mezelf in een ijssalon op een Pêche Melba Royal.

Op de gevel van het gebouw stond: Lindeteves-Stokvis. Het bevatte een overdaad aan marmeren vloeren, trappen en zuilen. In de directiekamer bevonden zich glanzende lambrizeringen van kostbare uitheemse houtsoorten.

De portier was de eerste die me vertelde dat het bedrijf schatrijk van de koloniën was geworden.

Als één der jongste bedienden bracht ik 's morgens de binnengekomen post rond. Afgehandelde correspondentie borg ik op in het archief. Ik typte stencils en draaide deze af op een grote machine. Af en toe moest ik de portier vervangen wanneer deze als directiechauffeur fungeerde. Ik moest dan zijn pet, die me te groot was, opzetten.

Bij toerbeurt moesten de jongste bedienden pro deo in de postkamer ‘assisteren’, zoals de personeelschef het noemde. Deze unfaire slimmigheid bespaarde de firma het in dienst nemen van een derde kracht op die afdeling.

Het was je reinste slavenarbeid, zei Henk Waalhof.

Tweemaal per week werkte ik daar tot halfzeven 's avonds over.

Toen de firma haar honderdjarig bestaan vierde, ontving elke employé een bankbiljet van honderd gulden. Deze geste verzoende me enigszins met het uitbuitersregime. Henk Waalhof noemde het een goedkope verblindingsmanoeuvre.

[p. 28]

Op weg naar huis wisselde ik het biljet voor vier briefjes van vijfentwintig.

Op de trap kwam het agressief gehamerde leitmotiv van het Warschauconcert me tegemoet. Toen ik de kamer binnenkwam liet ze met een klap de pianoklep vallen.

‘Je eten staat in de keuken, warm het maar op.’

Met een afwerende rug bleef ze voor de gesloten piano zitten. Het was over zevenen. Ik had de postkamerdienst erop zitten en was moe en hongerig.

Ik tikte haar op de schouder. Haar hoofd schudde van nee.

‘Hier, voor u, vijftig gulden, die extra uren in de postkamer zijn eindelijk uitbetaald.’

Met een ruk draaide ze haar hoofd om en staarde naar het geld in mijn hand. Even werd ik bang voor haar intuïtie.

Ze nam het geld aan. Er verscheen een verheugde uitdrukking op haar gezicht.

Ik ging naar de keuken, ontstak het gas en begon in de pan met linzensoep te roeren.

Ze legde vijftien gulden op het aanrecht neer. ‘Jij hebt ervoor gewerkt, je moet er ook wat van hebben.’

‘Dat hoeft echt niet.’

Ze liep naar de kamer terug. Ik hoorde de bonk waarmee ze de pianoklep opende. Tevreden stak ik het geld bij het overige in mijn kontzak en begon de soep op te lepelen. Zoveel had ik nog nooit bezeten, vijfenzestig gulden! Het veroorzaakte een ongekende spanning.

Wekelijks kreeg ik een rijksdaalder aan zakgeld. De ondersteuning had moeders uitkering met vijfenzestig gulden, mijn maandloon, verminderd.

‘In de Barndesteeg zit een hoertje, die laat voor zeveneneenhalve gulden lekker met zich spelen,’ had Henk Waalhof verteld. Hij had er enkele details aan toegevoegd die mijn fantasie bijzonder op gang hadden gebracht. 's Nachts trachtte ik me moeizaam voor te stellen wat hij ongeveer met haar zou uitvoeren. Ik vervloekte de piepende bedveren.

In de droom liepen we naast elkaar. Henk was ruim een kop groter dan ik, breedgeschouderd en blond. Ik moest half hollen om zijn

[p. 29]

forse passen te kunnen bijhouden. Zijn aanwezigheid gaf me een gevoel van veiligheid. Moeder had me enkele malen gewaarschuwd nooit in die buurt te gaan lopen; voorbijgangers waren daar soms spoorloos verdwenen.

We bevonden ons in een lange, morsige steeg. Een jonge vrouw tikte met haar ring tegen het raam. Plagerig gaf Henk me een duw in de richting van de kierende deur.

‘Als jij niet meegaat, ga ik niet,’ hakkelde ik.

Hij knikte me begrijpend en geruststellend toe.