De Tweede Ronde. Jaargang 8

[p. 193]

Vier gedichten
Tákis Sinópoulos^* (Vertaling Marc D. Lauxtermann)

Elpenor

Hoe ben je gekomen, Elpenor...
Homerus

Landschap van de dood. De versteende zee de zwarte cypressen
de lage kustlijn uitgesleten door zout en licht
de holle rotsen onder de onverbiddelijke zon
en nergens deinend water nergens vogels in vlucht
alleen eindeloze rimpelloze geronnen stilte.

Het was iemand uit het gezelschap die hem ontwaarde
niet eens de oudste: Kijk daar, dat moet Elpenor zijn.
Wij keerden snel ons gezicht. Vreemd nog te herkennen
nu onze herinnering als 's zomers een rivier was opgedroogd.
Het was werkelijk Elpenor die bij de zwarte cypressen
blind door het zonlicht en de eigen gedachten
met stompe vingers wroette in het zand.
En toen met verheugde stem riep ik: Elpenor
Elpenor hoe ben je opeens in dit land verzeild?
Het zwarte ijzer dat door je ribben stak was toch je dood
verleden winter en we zagen op je lippen het geronnen bloed

* Tákis Sinópoulos (1917-1981) is een dichter van de dood en de verschrikking. De Tweede Wereldoorlog, de Burgeroorlog en de verstikkende atmosfeer van de jaren vijftig hebben hun stempel gedrukt op zijn poëzie. In 1944, wanneer de dichter vermoeid en hongerig op een bankje in Athene zit, meent hij in de verte een vriend te herkennen, maar als hij hem wil begroeten beseft hij opeens dat zijn vriend twee jaar eerder door de Duitsers is gefusilleerd. De woorden die hem toen als het ware in de mond bestierven vinden hun weerslag in ‘Elpenor’ (uit zijn eerste bundel, Tussen de linies, 1951) en in zekere zin in heel zijn verdere dichtwerk. Het is de stem van een overlevende, de stem van wie er niet meer zijn. ‘Brandende man’ is uit Sinópoulos' vierde bundel, Tussen de linies II, (1957); de overige gedichten zijn uit de bundel Stenen (1972). In 1976 resp. 1980 is zijn poëzie gebundeld in Sylloyí I & II.

Ελπηνωρ

Ἐλπῆνοϱ, πῶς ἡλθες...
ομηροσ

Τοπίο θανάτου. Ἡ πετρωμένη θάλασσα τὰ μαῦρα κυπαρίσσια
τὸ χαμηλὸ ἀκρογιάλι ρημαγμένο ὰπὸ τ᾽ άλάτι καὶ τὸ φῶς
τὰ κούφια βράχια ό ὰδυσώπητος ἤλιος ὰπάνω
καὶ μήτε κύλισμα νεροῦ μήτε πουλιοῦ φτερούγα
μονάχα ἀπέραντη ὰρυτίδωτη πηχτὴ σιγή.
Ἠταν κάποιος ἀπὸ τὴ συνοδεία ποὺ τὸν ἀντίκρισε
ὅχι ό πιὸ γέροντας: Κοιτἀχτε ό Ἐλπήνωρ πρέπει νἆναι ἐκεῖνος.
Ἐστρίψαμε τὰ μάτια γρήγορα. Παράξενο πῶς θυμηθήκαμε
ἀφοῦ εἶχε ή μνήυη ξεραθεῖ σὰν ποταμιὰ τὸ καλοκαίρι.
Ἠταν αὺτὸς ό Ἐλπήνωρ πράγματι στἀ μαῦρα κυπαρίσσια
τυφλὀς ἀπὸ τὸν ἤλιο καὶ τοὺς στοχασμοὺς
σκαλίζοντας τὴν ἄμμο μ᾽ ἀκρωτηριασμένα δάχτυλα.
Καὶ τότε τὸν ὲφώναξα μὲ μιὰ χαρούμενη φωνή: Ἐλπήνορα
Ἐλπήνορα πῶς βρέθηκες ξάφνου σ᾽ αὐτὴ τὴ χώρα;
εἴχες τελειώσει μὲ τὸ μαῦρο σίδερο μπηγμένο στὰ πλευρὰ
τὸν περσινὸ χειμώνα κι εἴδαμε στὰ χείλη σου τὸ αἶμα πηχτὸ

[p. 194]

 

terwijl je hart uitdroogde langs het dolboord.

 

Met een riem in tweeën hebben we je bij de waterlijn geplant

 

waar je het ruisen van de wind het razen van de zee kon horen.

 

Hoe kom je nu zo levend? Hoe ben je in dit land verzeild

 

blind door het verdriet en de eigen gedachten?

 

 

 

Hij keek niet om. Hij hoorde niet. En toen riep ik nogmaals

 

in grote huiver: Elpenor jij die als talisman

 

om je hals een hazepoot had hangen Elpenor

 

verlorene in de eindeloze regels van de geschiedenis

 

ik roep tot jou als uit een diepte weerklinkt mijn stem

 

hoe ben je gekomen vriend van weleer hoe kon je

 

het donkerzwarte schip bereiken dat ons meevoert

 

als zwervende lijken onder de zon antwoord

 

verlangt je hart met ons te reizen antwoord.

 

 

 

Hij keek niet om. Hij hoorde niet. De stilte om ons dikte weer in.

 

Gestaag delvend holde het licht de aarde uit.

 

De zee de cypressen en de kustlijn versteend

 

in bestorven rust. En alleen Elpenor zelf

 

die wij zo naarstig zochten in vergeelde handschriften

 

wroette met stompe vingers blind in het zand

 

getekend door het verdriet van zijn altijddurende alleenzijn

 

terwijl de zon in de mazen van zijn gedachten viel

 

een droombeeld en ging weg allengs vervagend

 

in het blauwe van vogels en geluid lege verschiet.

καθὠς ἐστέγνωνε ή καρδιά σου δίπλα στοῦ σκαρμοῦ τὸ ξύλο.
Μ᾽ ἔνα κουπὶ σϰασμένο σὲ συτέψαμε στὴν ᾶκρη τοῦ γιαλοῦ
ν᾽ ἀκοῦς τ᾽ ἀνέμου τὀ μουρμούρισμα τὸ ρόχθο τῆς θαλάσσης.
Τώρα ϰῶς εἶσαι τόσο ζωντανός; πῶς βρέθηκες σ᾽ αὺτὴ τὴ χώρα
τυφλὸς ὰϰὸ τὴν πίκρα καὶ τοὺς στοχασμούς;

Δὲ γύρισε νὰ ἰδεῖ. Δὲν ᾶκουσε. Καὶ τότε πάλι ἐφώναξα
βαθιὰ τρομάζοντας: Ἐλπήνορα ποὖχες λαγοῦ μαλλἰ
γιὰ φυλαχτάρι κρεμασμένο στὸ λαιμό σου Ἐλπήνορα
χαμένε στὶς ἀπέραντες παράγραφους τῆς ίστορίας
ὲγὼ σὲ κράζω καὶ σὰ σπήλαιο ἀντιλαλοῦν τὰ στήθια μου
πῶς ἤρθες φίλε ἀλλοτινὲ πῶς μπόρεσες
νὺ φτάσεις τὸ κατάμαυρο καράβι ποὺ μᾶς φέρνει
περιπλανώμενους νεκροὺς κάτω ἀπ᾽ τὸν ῆλιον ἀποκρίσου
ᾶν ἡ καρδιά σου ὲπιθυμεῖ μαζί μας νἄρθεις ἀποκρίσου.

Δὲ γύρισε νὰ ἰδεῖ. Δὲν ἄκουσε. Ξανάδεσε ή σιωϰὴ τριγύρω.
Τὀ φῶς σκάβοντας ἀκατάπαυστα βαθὐλωνε τὴ γῆ.
Ἡ θάλασσα τὰ κυπαρίσσια τ᾽ ἀκρογιάλι πετρωμένα
σ᾽ ἀκινησία θανατερή. Καὶ μόνο αὐτὸς ὁ Ἐλπήνωρ
ϰοὺ τὀν γυρεύαμε μὲ τόση ὲπιμονὴ μὲς στὰ παλιὰ χειρόγραφα
τυραννισμένος ὰπ᾽ τὴν πίκρα τῆς παντοτινῆς του μοναξιᾶς
μὲ τὸν ἤλιο νὰ πέφτει στὰ κενὰ τῶν στοχασμῶν του
σκαλίζοντας τυφλὸς τὴν ᾶμμο μ᾽ ὰκρωτηριασμένα δάχτυλα
σὰν ὄραμα ἔφευγε καὶ χάνονταν ὰργὰ
στὸν ὐδειανὸ χωρὶς φτερὰ χωρὶς ὴχὼ γαλάζιο αἰθἑρα.

[p. 195]

Brandende man

Kijk eens hij is het vuur ingesprongen! zei iemand uit velen.
Wij keerden snel onze blik. Hij was het
inderdaad die zijn gezicht had afgewend toen wij
hem aanspraken. En nu brandt hij. Maar roept niet om hulp.

Ik aarzel. Misschien moet ik erheen. Hem aanraken met mijn hand.
Van nature ben ik geneigd mij te verwonderen.

Wie is het die zo onbewogen wegteert?
Doet zijn lichaam van mens geen pijn?

Dit land is donker. En ontoegankelijk. Ik ben bang.
In andermans vuur niet stoken zeiden ze mij.

Hij brandde echter alleen. Volmaakt alleen.
En terwijl hij wegslonk straalde zijn gezicht steeds feller.

Hij werd zon.

In onze tijd zoals ook in vroegere tijden
staan sommigen in het vuur en anderen klappen.

De Dichter valt in tweeën uiteen.

Ο καιομενοσ

Κοιτάχτε μπῆκε στὴ φωτιά! εἶπε ἕνας ἀπ᾽ τὀ πλῆβος.
Γυρίσαμε τὰ μάτια γρήγορα. Ἠταν
στ᾽ ἀλήθεια σὐτὸς ποὺ ἀπόστρεψε τὸ πρόσωπο ὅταν τοῦ
μιλήσαμε. Καἰ τώρα καίγεται. Μὰ δὲ φωνάζει βοήθεια.

Διστάζω. Λέω νὰ πάω ἐκεῖ. Νὰ τὸν ἀγγίξω μὲ τὸ χέρι μου.
Εἶμαι ἀπὸ φύση μου φτιαγμένος νὰ παραξενεύομαι.

Ποιὸς εἶναι τοῦτος ποὺ ἀναλίσκεται περήφανος;
Τὸ σῶμα του τὸ ὰνθρώπινο δὲν τὸν πονᾶ;

Ἡ χώρα ἐδῶ εἶναι σκοτεινή. Καὶ δύσκολη. Φοβᾶμαι.
Ξένη φωτιὰ μὴν τὴν ὰνακατεύεις μοῦ εἶπαν.

Ὅμως ἐκεῖνος καίγονταν μονάχος..Καταμόναχος.
Κι δσο ἀφανίζονταν τόσο ἄστραφτε τὸ πρόσωπο.

Γινόταν ῆλιος.

Στὴν ἐποχή μας ὅπως καὶ σὲ περασμένες ἐποχἐς
ἄλλοι εἶναι μέσα στὴ φωτιὰ κι ἅλλοι χειροκροτοῦνε.

Ὁ Ποιητὴς μοιράζεται στἀ δυό.

[p. 196]

Een licht dat kwam

Tekens zijn het, sprak je, voorboden van een verandering - maar
wat zochten

al die mensen? een menigte ogen verschrikte mij die dag, ver-
sperde mij het zicht.

Waar moest ik kijken? prikkeldraad rondom en overal de winter
zonder huid, om elke hoek

ontmoetingen strooiend, ijskoude motregen - jij herinnerde je

stukken hout en hout op het vuur, achter de gloeiende as zo-
veel verloren jaren.

Wij blindeerden het raam. Wie legt zijn handen op de tijd?

De stem kwam door de kieren, een licht dat kwam.

Niet dat van jou. De dood waarvan ik sprak brandde van buiten.

Ηρθε ενα φωε

Εἶναι σημάδια μοῦ ἔλεγες, μηνύματα μιᾶς ἀλλαγῆς -
ὅμως τί γύρευαν

τόσοι ἄνθρωποι; πρόσωπα πλῆθος μέ φοβίζανε τή μέ-
ρα ἐϰείνη, μοῦ ἔϰοβαν τή θέα.

Ποῦ νά ϰοιτάξω; γύρω γύρω σύρματα, παντοῦ ὁ χει-
μώνας δίχως φλούδα, σπέρνοντας

συναπαντήματα σέ ϰάθε δρόμο, παγωμένες ψιχάλες -
ἐσύ θυμόσουν

ξύλα ϰαί ξύλα στή φωτιά, πίσω ἀπ᾽ τά ϰάψαλα τόσα
χαμένα χρόνια.

Φράξαμε τό παράθυρο. Ποιός ἀϰουμπάει τά χέρια πά-
νω στόν ϰαιρό;

Ἤρθε ἡ φωνή ἀπό τίς ρωγμές, ἦρθε ἔνα φῶς.

Δέν ἤτανε διϰό σου. Ὁ θάνατος πού ἔλεγα ἔϰαιγε ἀ-
πέξω.

[p. 197]

Koele bloemen

Waarom beweeg je nog tastend en ziend onder de levenden en geniet
je van de zee, het mooie weer,

ik zal je dus vanavond koele bloemen brengen uit het duister van
de aarde en een vogel met rode zwarte blauwe vleugels, die neer-
daalde,

de nacht was gedaald en overvleugelde nachtelijk je gezicht,

en er waren geen wonderen of hemelen, alleen een kleine onbedui-
dende vertelling om de waanzin, bij tijden ook de koorts en de
naaktheid te bedekken - maar hoe kun je nog raaskallen

en deze sparteling genot noemen,

deze altijd schrijnende wond,

het donkere oog bewegingloos

op de dorre koelte?

Λουλουδια δροσερα

Γιατί ϰινεῖσαι ἀϰόμα μέ τήν ἀφή ϰαί μέ τήν ὄραση
ἀνάμεσα στούς ζωντανούς ϰαί χαίρεσαι τή θάλασσα,
τήν ὄμορφη θερμοϰρασία,

λοιτόν ἀπόψε θά σοῦ φέρω δροσερά λουλούδια ἀπό τή
σϰοτεινιά τῆς γῆς ϰι ἕνα πουλί ϰόϰϰινα μαῦρα γαλανά
φτερά, ϰατέβαινε,

εἶχε ϰατέβει ἡ νύχτα ϰι ἡ φτερούγα της σοῦ νύχτωνε
τό πρόσωπο,

ϰαί δέν ὑπῆρχαν οὀρανοί ϰαί θαύματα, μονάχα ἔνας μι-
ϰρός μύθος ἀσήμαντος γιά νά σϰεπάζει τήν παραίσθη-
ση, ϰαμιά φορά τόν πυρετό ϰαί τή γυμνότητα - μά
τῶς μπορεῖς ἀϰόμα νά παραλογίζεσαι,

ὀνομάζοντας χαρά τούτη τή σύσπαση,

αὐτό τό δίχως τέλος ἔγϰαυμα,

τό μαῦρο μάτι ἀϰίνητο

ἀπάνου στήν ξερή δροσιά;