De Tweede Ronde. Jaargang 6

[p. 166]

Het bar mitzwa-feestje
Mordecai Richler^* (Vertaling: Werkgroep Anglistiek VU)^*

Na weken zuipen op Ibiza, naar de hanengevechten kijken met Juanito en zijn maatjes, en in het ochtendgloren wegwankelen bij Casa Rosita, kon Joshua nou niet bepaald stellen dat hij zijn kano erg netjes door de stormen der verleiding heen peddelde. Hij had de slag gewoon niet te pakken. De waarheid was, moest hij toegeven, dat hij niet zozeer geïnteresseerd was in het schrijven zelf, als wel in het schrijver zijn. Bekend zijn. Maar zijn eenentwintigste verjaardag was inmiddels voorbij en hij was nog steeds niet beroemd. Niet alleen omhelsde hij onreine vrouwen, maar bovendien propte hij zich vol met verboden voedsel: gambas, calamares, zeespin. En nog maar acht jaar na zijn bar mitzwa, bordeelorgieën.

Gehenna wenkte.

Maar om eerlijk te zijn, herinnerde hij zich, had zijn bar mitzwa ook niet echt veel goeds voorspeld, als het tenminste de bedoeling was geweest dat hij een oppassende jood zou worden.

‘Maak je maar geen zorgen, jochie,’ had zijn moeder gezegd. ‘Jij krijgt een feestje. Tjonge, wat zal jij een feestje krijgen!’

's Morgens was ze notabene opgestaan om ontbijt voor hem te maken en vol enthousiasme zei ze: ‘Maak een lijst voor me.’

‘Waarvan?’

‘Van de jongens die je op je feestje wilt vragen.’

‘Vergeet het maar,’ zei hij.

‘Ik zal van nu af aan een goede moeder zijn, Josh. Geen geneuk meer met Ryan.’ En daarna, terwijl ze hem plagerig aankeek, voegde ze er aan toe: ‘Ik heb het gevoel dat je erdoor van streek raakt.’

‘Ik wil geen feestje.’

‘Waarom niet?’

* Mordecai Richler werd in Montreal geboren, in 1931. Hij vestigde zijn naam met ‘The Apprenticeship of Duddy Kravitz’ (1959) en geldt als een van Canada's beste romanschrijvers. Richlers werk heeft een sterk autobiografische inslag en wordt gekenmerkt door een mengeling van mededogen en satire. Naast acht romans schreef hij talloze verhalen, essays en artikelen. Bovenstaand fragment is afkomstig uit zijn roman ‘Joshua Then and Now’ (1980).

* De werkgroep bestaat uit Henri Broekmate, Bram Dijkshoorn, Lucas van der Drift, Charles Forceville, Rob van Niele, Jan Willem Reitsma en Elizabeth Wytzes. Met dank aan Jacques Alblas.

[p. 167]

‘Wat zouden we dan moeten doen?’

‘Nou, geen ezeltje-prik of trictrac. Het wordt een verrassing.’

Toen hij uit school thuiskwam, lag zijn moeder op haar knieën de vloer te schrobben. De bedden waren opgemaakt, de vaat was gedaan. De vuilnis stond klaar om buiten gezet te worden. ‘Je hebt om zes uur een afspraak met Mandelcorn. Hij gaat je alle abracadabra leren die je nodig hebt in de synagoge. Als hij vraagt of we hier koosjer eten, dan zeg je ja.’ En weer vroeg ze om een lijst met jongens.

Een week voor zijn bar mitzwa versierde ze de hal met crêpepapier en lampions. In de woonkamer hingen slingers van muur tot muur. Aan elke lamp hingen ballonnen.

De eerste cadeautjes werden afgegeven. Oom Harvey stuurde gebedsriemen, een zilveren wijnbokaal en 25 dollar aan oorlogsobligaties. Euclid bezorgde het vredesoffer van Ed Ryan - een rayonstoffen windjek met ‘The Champ’ op de rug geborduurd, de zakken vol zilveren dollars. Colucci stuurde boeken: een biografie van Marconi, een geïllustreerde geschiedenis van het joodse volk en een bundel met toespraken van Winston Churchill. Ook was er een kist zeer oude whisky in een doos met een lint eromheen.

Zaterdagmorgen las Joshua in de synagoge hakkelend de voorgeschreven gebeden voor, terwijl de oudere leden van de gemeente zich er hoofdschuddend over verbaasden dat iemand, zelfs al was het de zoon van een gangster, zo onwetend kon zijn. En dan de moeder! Een meisje Leventhal. Valse wimpers, wangen onder de rouge. Stinkend naar de parfum.

Zodra ze thuiskwamen, wurmde zijn moeder zich uit haar jurk, trok een duster aan en ging, zo nu en dan haar pas aangeschafte kookboek raadplegend, in de keuken aan de slag. Terwijl Louis Armstrong ‘The Saints Go Marching In’ door het huis liet schetteren, mixte ze haar marmercake en kwakte die vervolgens in de oven. Door haar vruchtensalade goot ze wat wel een halve fles kirsch leek. De uien vlogen alle kanten op toen ze, gesterkt door de whisky, met de gehakte lever aan de gang ging. Gehaktballen, sterk verschillend in grootte, werden in een pan gegooid en daarna als kanonskogels op een blad gestapeld. Haar biscuitgebak wilde niet rijzen, haar kwarktaart vertikte het om op te stijven. Voorgebakken stukken kip, schuimend in het vet, schoten telkens weer onder haar prikkende vork weg. Van chocoladekoekjes moesten aangebrande randjes worden afgeschraapt.

[p. 168]

Van de twintig jongens die Joshua de volgende middag op zijn feest had uitgenodigd, kwamen er maar twaalf opdagen - de anderen, zo vermoedde hij, was het verboden om te komen. Seymour Kaplan was er natuurlijk, net als Morty Zipper, Mickey Stein, Bernie Zucker, Bobby Gross, Max Birenbaum, Yossel Kugelman, zijn neef Sheldon, en, tot zijn verbazing, Eli Seligson en Izzy Singer. Ze waren allemaal gekamd en gepoetst, met hun netste pak aan, maar Joshua zag meteen dat ze zich slecht op hun gemak voelden. De meesten wisten niet wat ze konden verwachten. Joshua ook niet, en hij maakte zich ernstig zorgen, aangezien zijn moeder al vanaf kort na het ontbijt aan de whisky was, en in een gevaarlijk opgewekte stemming verkeerde.

De jongens zaten nog geen halfuur in de woonkamer bij elkaar, steeds onrustiger, toen het hun duidelijk werd dat er geen film vertoond zou gaan worden of zoiets. Sterker nog, het leek wel alsof er absoluut niets op het programma stond.

‘Wie heeft er zin in een spelletje pim-pam-pet?’ riep mijn moeder vrolijk.

Gesteun en gekreun.

‘Verstoppertje dan?’

‘Kom zeg, we zijn geen kinderen meer,’ protesteerde Mickey.

‘Mooi zo. Dat dacht ik ook. Oké Josh. Doe de gordijnen dicht.’

O jee, toch een film.

Maar Joshua wist wel beter, want ze was al bezig met het indraaien van het rode flikkerlampje.

‘Ma, dat kan niet.’

‘Dat zeiden ze ook tegen de gebroeders Wright.’

‘Daar begrijpen ze niets van.’

‘Houd je tetter en zet de plaat op.’

‘Ma, alsjeblieft.’

‘Doe wat ik je vraag. Schiet op, Josh.’

Dus zette hij ‘Snake Hips’ op.

‘Nou blijven zitten allemaal,’ zei z'n moeder en rende weg.

Een beetje overdonderd bleven de jongens op de vloer zitten, zoals hun gezegd was. Net toen ze onrustig begonnen te worden, werd er op de deur getikt en Joshua zette ‘Snake Hips’ weer op. Toen ging de deur zo ver open dat er net een lang been in een zwarte kous, eindigend in een naaldhak, naar binnen kon schuiven. Het werd even snel weer teruggetrokken, als door een adder gebeten, zodat de jongens zich onthutst afvroegen of het geen verschijning was geweest.

[p. 169]

Toen kwam het weer naar binnen gekropen. Het been, dat niet bij een lichaam leek te horen, werd nu gestreeld door een roze waaier van veren. Hoger, steeds hoger. De naaldhak gleed van de voet en onthulde groengelakte teennagels. Het been wreef vol verlangen tegen de deurknop. Tergend langzaam ging de deur open en op de maat van de dreunende drums en de ritmische aan en uit flitsende rode lamp gleed Joshua's moeder naar binnen, terwijl haar ogen kiekeboe speelden vanachter de veren waaiers. Op haar benen waren zilveren sterren geplakt. Ze droeg een felrode doorkijkbloes en een zwarte rok met een split tot haar dijen.

‘Ik moet naar huis,’ riep Izzy Singer ontzet, dook naar zijn jas en vluchtte het huis uit.

‘Snake Hips’ begon weer, en ondeugend knipogend vanonder een loslatende valse wimper draaide mevrouw Shapiro de jongens haar rug toe. Met haar handen op haar knieën wriggelde ze haar omhooggestoken kont rond in hun richting. Ze ging rechtop staan, ritste haar rok los en wurmde zich eruit. Daarna werkte ze zich uit haar bloesje en liet het naar de grond dwarrelen. Toen wervelde ze rond en stond met gespeelde afschuw oog in oog met de jongens. Haar knalrode lippen vormden een enorme verontwaardigde O, haar armen waren uitdagend over haar borsten gevouwen, benen tegen elkaar geklemd. Terwijl ze daar als bevroren stond, met niets dan een broekje, jarretels en kousen aan, siste ze plotseling tegen Joshua: ‘Nu.’

‘Wat?’

‘Nu, zei ik.’

Hij herinnerde het zich weer en schoof twee vingers in zijn mond, floot, en begon met zijn voeten te stampen. De jongens volgden snel zijn voorbeeld.

De wulpse waaiers begonnen haar nu als vanzelf te strelen en gunden telkens een razendsnelle blik op de parmantigste borsten van alle moeders uit de straat.

De tranen rolden Eli Seligson over de wangen. Sheldon baadde in het zweet. Maar de anderen zaten daar alleen maar, helemaal perplex, sommigen met open mond, toe te kijken hoe ze, opgaand in het ritme van de drums, heupwiegend en kronkelend naar haar finale toewerkte.

En plotseling was de plaat afgelopen. Mevrouw Shapiro schoot in haar duster, deed het licht aan, stak een Pall Mall op, pakte haar whisky-soda weer van de tafel, en ging op een kruk zitten om met haar publiek te kletsen. ‘Vonden jullie het leuk?’ vroeg ze.

[p. 170]

Een blozende Seymour veerde op om te applaudisseren.

‘Ik word beroeps, weet je. Binnenkort ga ik hier in het Roxy optreden.’

Grote Goden, dacht Joshua.

‘Nu wil ik dat iedereen die van mijn nummer een stijve heeft gekregen een flinke jongen is en zijn hand opsteekt.’

Seymours hand schoot omhoog.

‘Vooruit jongens, zo beroerd was ik nou ook weer niet.’

Nog eens drie handen werden opgestoken, en daarna nog twee.

‘Joshua telt niet mee, want ik ben zijn moeder en dat zou niet helemaal koosjer zijn.’